به گزارش صدای حوزه، سیصد و پنجمین نشست کارشناسی اندیشکدۀ فضای مجازی مرکز مطالعات ژرفا و جبهۀ انقلاب اسلامی با حضور مقصود نعیمی ذاکر مدیرپیشین مرکز پویانمایی صبا و از تحلیلگران رسانه برگزار شد که متن این نشست را با موضوع بررسی برنامه همرفیق در ادامه می خوانید:
همرفیق، «رفاقت» را در جامعۀ ایرانی درست معنا می‌کند؟
نعیمی دربارۀ توفیق همرفیق برای به تصویر کشیدن درست واژۀ رفاقت گفت؛ عوامل برنامه باید برای درک بهتر واژۀ همرفیق تأمل بیشتری در فحوای این کلمه می‌کردند. همرفیق در این لغتنامه به معنای «یار،دوست، همدم، همراه و همنشین» تعبیر شده است که برنامه به اعتقاد من چنین مفهومی را منتقل نمی‌کند به طور معمول نام هر برنامه یک مفهوم محتوایی دارد که سازندگان در طول برنامه به دنبال تحقق آن هسند. سوال این است که آیا برنامه به دنبال تبدیل «رفاقت» به «همرفیقی» است؟ خیر، چنین مسئله‌ای احساس نمی‌شود، این امکان وجود داشت که عوامل با یک طرح پژوهشی متقن عمق بیشتری به برنامه بدهند بنابراین به نظر می‌آید که مهمترین نقطه ضعف برنامۀ همرفیق، عدم وجود یک «فرآیند دقیق طرح و برنامه ریزی منسجم» باشد و پرورش ایده فردی کارگردان بدون مشورت است.
علت استفاده از نمادهای ناهمگن با فرهنگ غیر ایرانی در برنامه چیست؟
نعیمی در این باره گفت؛ بخشی از ناهمگنی عناصر صحنه و محتوا در همرفیق به رونوشت بودن آن از برنامه‌های غیرایرانی بر می‌گردد. میزان سن برنامه، عناصر دکور و سایر نمادهای برنامه به دلیل کپی‌برداری صرف از برنامه‌های غربی با مخاطب ایرانی پیوند برقرار نمی‌کند، برای مثال استفاده از گروه موسیقی جاز که قرابت معنایی با فرهنگ ایرانی ندارد، این امکان وجود داشت که در هر برنامه یک گروه موسیقی محلی از اقصی نقاط ایران دعوت شوند تا ضمن استفاده از موسیقی به فرهنگ ایرانی هم پرداخته شود.
مدیر پیشین مرکز صبا تصریح کرد؛ البته تمام مسئولیت بی‌توجهی به نمادهای فرهنگ ایران متوجۀ سازندگان برنامه نیست، در حقیقت نقش بی توجهی ناظرین این برنامه به این نمادهای فرهنگی بیش از تیم تهیه کنندگان است. سیستم نظارت چرا طوری رفتار می‌کند که مردم دچار دوگانگی شوند؟ برای مثال قانون صراحتاً حدود نمایش ادوات موسیقی را برای رسانه‌ها مشخص کرده است اما با نمایش گروه موسیقی غربی در برنامه دچار نوعی دوگانگی می‌شود و درک نمی‌کند رفتار رسانه ملی برای نپرداختن به این سوژه درست است یا VODها که از این گروه استفاده کرده‌اند.
فکر می‌کنید سرویس‌های اشتراک ویدئو زیر بار چنین نظارتی می‌روند؟
وی در پاسخ به این سوال گفت؛ مسئله این نیست که آن‌ها زیر بار نظارت می‌روند یا استنکاف می‌کنند، پرسش این است که چرا نهاد متولی نظارت از انجام وظیفه کوتاهی می‌کند؟ ممکن است که عوامل اجرایی از برخی موارد غافل شوند یا نخواهند به برخی از فاکتورهای نظارتی تن بدهند اما وظیفۀ سازمان نظارت کننده است که آن‌ها را مجاب به همراهی کند. سازندگان اگر ضوابط حاکمیت را قبول دارند که عدم رعایت قانون جای تعجب دارد اما اگر اعتقادی به این ضوابط ندارند، پس علت استفاده از منابع مالی و فرصت‌‍‌های فرهنگی حاکمیت برای دیده شدن چیست؟ وجود این دوگانگی‌ها مردم را دچار تناقض می‌کند! معتقدم ناظرین باید وظایف نظارتی خود را انجام دهند. مدیرانی که پیش از ضبط طرح کتبی برنامه را می‌خوانند اگر به ضوابط قانونی آگاه نیستند باید از مشورت متخصصان امر بهره ببرند.
مهمترین نقاط ضعف برنامه همرفیق چیست؟
نعیمی دربارۀ نقاط ضعف همریق عنوان کرد؛ پرسش‌های مجری به «پژوهش و کار مطالعاتی» اتکاء ندارد. هنگامی که پرسش‌های مجری فاقد پشتوانۀ پژوهشی باشد، ناظر به شخصیت میهمان برنامه نیست به این معنا که پرسش‌های شما از دو میهمان متفاوت، یکسان است! که چالش‌هایی را حین اجرا متوجه کیفیت برنامه می‌کند.
وی افزود؛ ضعف در چیدمان عناصر صحنه نقطه ضعف دیگر برنامه است. نشستن مجری پشت میز اداری در همرفیق با فرهنگ ایرانی سنخیت ندارد بنابراین حتی دکوراتور نیز معنای نام برنامه را متوجه نشده است! تقلید کورکورانه از تاک شوهای غربی را علت این نقص ظاهری در برنامه می‌دانم.
این کارشناس رسانه معتقد است که رفاقت می‌تواند در ساحت خانواده نیز تداعی پیدا کند، انسان می‌تواند رفیق مادر، برادر، پدر یا خواهر خود باشد، هر فردی در محیط مدرسه هم این امکان را دارد که رفاقت صمیمانه با دوستان خود پیدا کند، یک دانشجو نیز می‌تواند رفاقتی صمیمانه با استاد خود داشته باشد و مصادیقی متعددی از این دست که عوامل برنامه از آن غافل شدند، چرا سازندگان این برنامه رفاقت را محدود به هنرمندان کرده‌اند و سوژه‌هایی از این دست را برای برنامه سازی استفاده نکردند.
استفادۀ آقای حسینی از اشعار حافظ و دیگر شاعران بزرگ ایران زمین که نشأت گرفته از حافظۀ قوی ایشان است به زعم بنده جزوء نقاط مثبت برنامه محسوب می‌شود اما پرسش ما این است که آیا این امکان وجود نداشت که واژۀ رفیق با استفاده از اشعار همین شعرا معنا شوند؟ فقدان طرح مدون باعث شده است که گاهی مهمانان برنامه گفتگو را طوری هدایت کنند که بیشتر جنبۀ شخصی دارد و اطلاعات ارائه شده برای مخاطب جذابیتی ندارد. باز هم تکرار می‌کنم که نداشتن طرح جامع تولید مهمترین نقطه ضعف برنامۀ همرفیق است، پیشنهاد مشخص ما افزود تیم طرح و برنامه به عوامل اجرایی همرفیق است.
آیا حامی مالی «همرفیق» صرفاً به دنبال انتفاع مالی است؟
وی در پاسخ به این سوال گفت؛ قائل به این نیستم که سازندگان آن به دنبال انتفاع مالی نباشد اما این تلاش برای کسب سود مادی نباید برنامه را عاری از غنای فرهنگی کند. البته معتقدم اگر آقای حسینی یک سریال یا مینی سریال تلویزیونی را کارگردانی می‌کردند به دلیل تجریبات موفق بازیگری، نتیجۀ کار مطلوب تر می‌شد، آقای حسینی اگر تجربۀ امر کارگردانی و اجرای برنامه‌های گفتگومحور داشتند امکان کنترل شوق حامی مالی برنامه برای دیده شدن را پیدا می‌کردند تا رفتار غیر حرفه‌ای در معرفی خدماتش دلیلی برای دلزدگی مخاطب نباشد بنابراین نمی‌توان هدف سازنده را صرفاً خلاصه به انتفاع مالی دانست.
