از علاقه و تسلط به چهار زبان زنده دنیا تا تبعیض و موانع در تبلیغ و ضرورت توجه ویژه به قرآن در حوزه های علمیه

به گزارش خبرنگار  صدای حوزه ، حجت الاسلام مصطفی صادقی، از مبلغین حوزه ی بین الملل، در مصاحبه ی اختصاصی با این پایگاه، در مورد سختی ها و موانع و همچنین مسائل و محیط تبلیغ بین الملل به گفت و گو پرداخت. مصطفی صادقی که از محصلین موسسه بین المللی مطالعات اسلامی است، به زبان های انگلیسی، عربی، فرانسوی و سواحیلی تسلط دارد و سابقه ی تبلیغ در کشور تانزانیا بخشی از فعالیت تبلیغی اوست. مشروح این مصاحبه بدین شرح است:

صدای حوزه: لطفا خودتان را معرفی کنید، تحصیلات و رزومه ای علمی، تبلیغی و مهارتی و فعالیت هایی که داشته اید را عنوان بفرمایید.

با سلام و عرض ادب و احترام. مصطفی صادقی هستم، ۳۵ ساله و متولد شهرستان قاین از استان خراسان جنوبی هستم. در حال تحصیل در سطوح عالیه حوزه مشغول به تحصیل هستم و همزمان در موسسه آموزشی پژوهشی بین المللی مطالعات اسلامی، در رشته مطالعات اسلامی به زبان انگلیسی، در مقطع کارشناسی ارشد مشغول به تحصیل هستم. در سال‌های آغازین تحصیل در حوزه علمیه به فعالیت های فرهنگی-تبلیغی در روستای محل تولد مشغول شدم. پس از یادگیری زبان انگلیسی، همزمان با تحصیل در حوزه علمیه قم به مدت ۳ سال به تدریس زبان انگلیسی بصورت عمومی و خصوصی پرداختم. با ورود به موسسه مطالعات اسلامی، سفرهای تبلیغی به کشور مالاوی(دوره یکماهه ماه رمضان سال ۱۳۹۶ ه ش) و سفر تبلیغی دو ساله در کشور تانزانیا( ۱۳۹۸-۱۴۰۰) داشتم. در کنار تبلیغ و تحصیل و تدریس زبان، اهتمام به یادگیری زبان های عربی ، فرانسوی  و سواحیلی داشتم و یک دوره یک ماهه یادگیری زبان عربی را در کشور لبنان سپری کرده ام.

صدای حوزه: انگیزه شما برای تبلیغ خارج از کشور چه چیزی بود و چرا آفریقا و زبان سواحیلی را انتخاب کردید؟

به علت علاقه زیادی که از قبل ورود به حوزه نسبت به یادگیری سایر زبان ها داشتم و تا حدودی هم به زبان انگلیسی تسلط داشتم، با ورود به حوزه، یادگیری زبان را ادامه دادم. دغدغه و فکر همیشگی من در آن سالها این بود که چطور میتوانم بین زبان انگلیسی  و دروس اسلامی حوزوی جمع کنم. یادم هست که در کلاسهای آموزش زبان هر وقت استاد می پرسید «هدف شما از یادگیری زبان چیست؟» می گفتم تبلیغ خارج از کشور. طلاب زیادی بودند که به زبان علاقه مند و مشغول به تحصیل آن بودند ولی همیشه این سوال وجود داشت که آیا هرگز چنین موقعیت تبلیغی برای ما ایجاد خواهد شد؟! البته متاسفانه خیلی از طلاب زبان آموز نتوانستند به این مهم دست یابند.

انگیزه من برای ورود به موسسه مطالعات اسلامی، همین امر تبلیغ بین الملل بود تا بتوانم از این مهارت و استعداد خدادادی در زمینه گسترش و تبلیغ علوم اسلامی و معارف حقه اهل بیت علیهم السلام بهره بگیرم. خب، موسسه مطالعات اسلامی، آموزشی، پژوهشی و تبلیغی هست. فعالیت های تبلیغی محدودی دارد. با برخی کشورها و مراکز اسلامی و یا دانشگاه ها در خارج از کشور در ارتباط هستند. تمرکز این مرکز هم بر کشورهای آفریقایی است و معمولا هم خود موسسه موقعیت ها را به شما ارائه و معرفی می‌کند.

من هم در سفر اولی که به مالاوی داشتم، بازدید کوتاه مدتی از تانزانیا و مرکز آموزشی ولیعصر عجل الله تعالی فرجه الشریف داشتم و احساس کردم موقعیت تبلیغی بسیار مناسبی هست. چون آنجا مرکز آموزشی بود و حداقل ۱۰۰۰ دانش آموز را تحت پوشش قرار می‌داد. از طرفی هم تبلیغ در آفریقا با همه مشکلات و معضلاتی که دارد یک نقطه قوت هم دارد و آن اینکه مخاطبین آمادگی شنیدن و پذیرش معارف اسلامی را دارند و تبلیغ زودتر به ثمر می نشیند.

چون تصمیم به تبلیغ در تانزانیا داشتم، مصمم به یادگیری زبان سواحیلی شدم. با توجه به حضور کوتاهی که در سال‌های قبل در تانزانیا داشتم به این نتیجه رسیدم که تسلط زیادی به زبان انگلیسی ندارند. از طرفی هم تبلیغ در صورتی موثر است که به زبان قوم باشد. پس بصورت جدی به یادگیری زبان سواحیلی مشغول شدم که الحمدلله بسیار موثر بود.

صدای حوزه: آیا از طرف سیستم حوزه، رسیدگی و حمایت کافی وجود دارد یا بخش خصوصی و موسسات خاصی به صورت خودجوش برای اعزام طلاب جهت تبلیغ خارج کشور در حال فعالیت هستند؟

من نسبت به همه موسسات و مراکز متولی تبلیغ بین الملل واقف نیستم. تا جایی که من اطلاع دارم نهاد معاونت بین الملل حوزه علمیه قم، نماینده حوزه در بخش بین الملل هست. ولی از فعالیت های آن در تبلیغ اطلاع چندانی ندارم. در کنار این نهاد حوزی، نهادهای دیگری چون جامعه المصطفی، المرتضی، موسسه مطالعات اسلامی،  موسسه شرق و… در حوزه تبلیغ بین الملل فعالیت دارند. حمایت ها و پشتیبانی ها در هر یک از این نهادها متفاوت است. در موسسه مطالعات اسلامی، بستگی به کشور و مرکز هدف تبلیغ و نوع همکاری آنها دارد. در برخی موارد موسسه مطالعات اسلامی مسئول حمایت مالی است و در برخی موارد موسسه و نهادی در کشور هدف تبلیغ این مسئولیت را بر عهده دارد. درباره تانزانیا و مرکز ولیعصر عجل الله تعالی فرجه، که بنده فعالیت داشتم قرارداد بصورتی بود که حامی مالی، مرکز تانزانیا بود.

صدای حوزه: عواید مالی طلاب مبلغ بین الملل چگونه است؟ آیا متناسب با سختی های کار است یا خیر؟ اساسا موانع و سختی های کار در چه حدی است و چه ویژگی هایی برای مبلغ بین الملل الزامی است؟ آیا تبعیض و رانت و پارتی در اعزام های خارجی هم وجود دارد؟

از لحاظ مالی، اوضاع در هر منطقه و موقعیتی متفاوت است. مثلا مبلغینی که بصورت مجردی به تبلیغ اعزام می‌شوند یا به کشورهای اروپایی و آمریکایی اعزام شده اند یا قرارداد متفاوتی دارند، احتمالا شهریه خوبی دریافت می‌کنند. اما باز هم بستگی به نهاد اعزام کننده و مرکز هدف تبلیغ و نوع قرارداد دارد. البته پس از کاهش ارزش پول ملی و صعود نرخ دلار، در برخی موارد پرداختی ها ریالی شده و نسبت به قبل بشدت کاهش پیداکرده است.

به نظر بنده تبلیغ بین الملل یک تجربه بسیار با برکت است.‌ با همه سختی هایی که دارد، باز ارزشمند است. اولا آن احساس تکلیف درونی پاسخ داده می‌شود و انسان احساس رضایت خاطر می‌کند. از طرفی مبلغ، در موقعیت هایی قرار می‌گیرد که شاید هیچوقت در داخل ایران تجربه نکند. آشنایی با فرهنگ و تمدن مسلمانان در سایر کشورها، نوع تعامل و همزیستی، نیازها، چالش ها و… باعث می‌شود که سختی های این سفر به جان خریده شود. و اصلا اینکه شما بتوانید به یک تعداد افراد ناآگاه، مسیر درست زندگی و سعادت را نشان داده و به آنها کمک کنید تا به سرمنزل مقصود برسند، بسیار لذت بخش و ارزشمند است.

سختی های زیادی در این راه می‌تواند وجود داشته باشد. از همه مهم تر دوری از وطن و افراد خانواده است. برای افرادی که برای بار اول، اعزام طولانی مدت داشته اند، خیلی دشوار است. عدم سازگاری طبع با محیط جدید، فرهنگ ها و آداب، خلقیات آدم ها، غذاها و… از دیگر سختی های متصور در تبلیغ خارج از کشور است. خطرهای مالی و جانی هم می‌تواند وجود داشته باشد. چون در بسیاری از تبلیغ ها، فرد مبلغ دسترسی به وسیله نقلیه نداشته و دائم می ‌بایست در یک مرکز و مکان خاص اقامت داشته باشد، باعث خستگی و ملالت می‌شود. در برخی موارد فرد باید به مدت طولانی تنها زندگی کند. در مواردی که فرد به همراه خانواده و بچه ها اعزام می‌شود سختی ها دوچندان می‌شود. عدم سازگاری خانواده و بچه ها با محیط جدید، دلتنگی ها، مشکلات آموزشی و… این تبلیغ را سخت می‌کند.

از دیگر مشکلات و موانع تبلیغ در خارج از کشور این است که طبیعتاً وقتی برای دو سال اعزام می شوید، آن نظم مطالعه و نظم تحصیلی شما از هم گسسته می شود؛ چون به مدت دو سال از درس و بحث دور هستید. ممکن است هنگام اعزام در میانه سال تحصیلی باشید و خیلی از موقعیتهای تحصیلی که در داخل کشور هست را از دست می‌دهید. وقتی از تبلیغ بر می گردید، باید برگردید به همان دو سال قبل و بسیاری از واحدها را دوباره پاس کنید.

به نظر من حوزه و نهادهایی که در این رابطه وجود دارند حداقل همکاری که می‌توانند انجام دهند این است که وقتی شما در خارج از کشور یک ماده درسی را تبلیغ یا تدریس می کنید وقتی که بازگشتید از شما نخواهند که همان درس یا درسی مشابه را دوباره تحصیل کنید بلکه آن درس را تطبیق دهند و از لحاظ تحصیلی به شما کمک کنند. حداقل کاری که مرکز بین الملل حوزه می تواند انجام بدهد این است که تبلیغ مبلغینی که در خارج از کشور هستند را به عنوان خدمت وظیفه آنها محسوب کند. بنده به شخصه در این زمینه بسیار تلاش کردم و به سازمان تبلیغات و مراکز دیگر مراجعه کردم اما متاسفانه هیچ همکاری صورت نگرفت.

دغدغه دیگری که برای مبلغین بین‌المللی وجود دارد این است که وقتی پس از دو سال از اعزام باز می گردید، قدرت خرید شما نسبت به وضع موجود اقتصادی، بسیار پایین تر آمده است. توان خرید و قوه اقتصادی مبلغین کاهش پیدا می‌کند. هرچند که جهت تبلیغ مساعدتی صورت می گیرد اما وضعیت اقتصادی شما همان چیزی است که پیش از اعزام داشته‌اید و هرجا می روید تا خرید انجام دهید، می بینید که به شدت قیمت‌ها افزایش پیدا کرده است و این را باید نهادهای مرتبط با اعزام بین الملل باید مد نظر قرار دهند.

از مهم ترین ویژگی های یک مبلغ بین المللی موفق روحیه سازگاری با شرایط محیطی، موفقیت در ایجاد رابطه با دیگران، مدارا، مناعت طبع، صبر و بردباری، تقوی و خودساختگی، جامعیت علمی نسبی و آشنایی با زبان قوم می باشد. طبیعتاً در هر کاری شناخت نسبت به فرد بسیار مهم است و نهاد های متولی اعزام، کار را به کسی می سپارند که توانایی ها و آگاهی لازم را دارد و می داند که برای آن کار مناسب خواهد بود و از پس آن کار برمی آید. قطعاً در بحث تبلیغ بین الملل و اعزام هم، موسسات این نکات را مد نظر قرار می‌دهند.

این روند طبیعی کار است؛ اما گاهی تبعیض هایی هم وجود دارد و نیروهای اعزام می‌شوند که فقط بر اساس روابط و رفاقت انتخاب می‌شوند و از حداقل توانایی ها هم برخوردار نیستند و حتی گاهی ممکن است نیرویی در خارج از کشور مشغول تبلیغ باشد که هیچ شناختی نسبت به زبان آن منطقه و زبان انگلیسی نداشته باشد یا افرادی که سالها در منطقه ای مشغول به تبلیغ هستند، در حالی که روحیه شادابی و طراوت خود را از دست داده‌اند. حتی گاهی دیده شده برخی از مسئولان متولی تبلیغ بین الملل در مراکز مختلف، از توانایی های لازم و حتی آشنایی با زبان‌های آن منطقه یا زبان انگلیسی هم برخوردار نبوده اند اما بنابر رفاقت هایی که وجود داشته است به آن منطقه اعزام شدند.

صدای حوزه: مهمترین مساله ای که در تبلیغ خارج از کشور باعث می شود که انگیزه مضاعف پیدا کنید و متقابلاً مهمترین چالشی که آزاردهنده است، چیست؟

در مورد اینکه آیا بعد از یک دوره تبلیغ، انگیزه ها برای تبلیغ در خارج از کشور بیشتر می‌شود یا اینکه تضعیف می‌شود، بستگی به منطقه ای دارد که به آنجا اعزام می شویم. در آن مرکزی که در کشور تانزانیا بنده حضور داشتم، استقبال برای تبلیغ بسیار زیاد بود و حدود هزار دانش آموز وجود داشت که زمینه مناسبی برای تبلیغ بود. با وجود همه سختی‌ها و مشکلاتی که وجود دارد وقتی این حجم از مخاطبان و ظرفیت کار برای معارف اسلامی و اهل بیت علیهم السلام وجود دارد، انگیزه ها بیشتر می‌شود. البته چالش‌هایی هم وجود دارد؛ مثلاً ممکن است روحیات برخی از افرادی که در آن منطقه تبلیغی وجود دارند با روحیات شما سازگار نباشد. نسبت به فرهنگ ایرانی، فرهنگ متفاوتی داشته باشند، مدل زندگی، تعاملات و روابط آنها متفاوت باشد که ممکن است موجب آزرده خاطر شدن شما شود و گاهی آن نهادی که شما را اعزام کرده است آنطور که باید و شاید حمایت معنوی و مادی نمی‌کند؛ که اینها به آن روحیه جهادی و انگیزه مبلغ آسیب می زند.

صدای حوزه: آیا همچنان برای تبلیغ خارج از کشور انگیزه دارید؟ ادامه تحصیلات حوزوی را تا چه حدی ضروری دانسته و مهمترین موضوعات و شبهاتی که پیرامون دین در مناطق تبلیغی خارجی وجود دارد چیست و در کدام بخش از دین بایستی تمرکز بیشتری وجود داشته باشد.

برای بنده انگیزه وجود دارد و به تبلیغ ادامه خواهم داد. اینکه کدام مباحث یا کدام موضوعات دینی باید مورد تاکید قرار گیرد، باز بستگی به منطقه تبلیغی دارد. برای مثال اساتیدی داشتیم که در کانادا تبلیغ می کردند و می گفتند در آن منطقه علوم عقلی حائز اهمیت بیش تری است. اما در مورد آفریقا، من به این نتیجه رسیده ام که اگر مبلغی، صوت خوبی برای تلاوت قرآن داشته باشد و نیز حافظ قرآن باشد و تفسیر قرآن را بداند موفق خواهد بود؛ که البته متاسفانه حوزه علمیه در این زمینه ها نسبت به طلاب کم لطفی کرده است و اهمیت چندانی به این امور نمی دهد.

در مدارس اهل سنت، به اولین چیزی که اهمیت می دهند قرآن است. طلبه هایی که در حوزه های اهل سنت درس می‌خوانند قطعاً حافظ بخشی از قرآن می شوند، حتماً احادیثی را از حفظ دارند و همچنین در زمینه صوت و لحن قرآن با آن ها کار می شود.

علاوه بر این مباحث قرآنی، بحث احادیث هم بسیار مهم است و احادیثی در موضوعات مختلف باید حفظ شوند.

مسئله سوم، بحث تاریخ است. تاریخ دین، تاریخ ائمه و تاریخ انبیاء حائز اهمیت است. پس علوم نقلی از اهمیت بالایی برخوردار است.

زبان عربی برای مبلغ بسیار ضروری است و حتماً لازم است در سال های اولیه تحصیل در حوزه های علمیه، مکالمه ‌عربی آموزش داده شود. در حال حاضر قواعد ادبیات در حوزه ما کار می‌شود و درک مطلب و خواندن ما خوب است اما در مکالمه بسیار ضعیف هستیم. در مرکزی که ما مشغول تبلیغ بودیم، طلابی از کشورهای مختلف از جمله لبنان، هند، عراق و ایران حضور داشتند که متاسفانه طلابی که در حوزه علمیه ایران تحصیل کرده بودند توانایی مکالمه زبان عربی را نداشتند، در حالی که طلابی که از سایر حوزه‌ها مانند لبنان یا عراق و حتی خود تانزانیا فارغ التحصیل شده بودند، به راحتی به زبان عربی مکالمه می‌کردند. زبان عربی زبان دین است و توقعی که از یک مدرس علوم دینی و یک طلبه دارند این است که حتماً زبان عربی را بلد باشد. به نظر من یک مبلغ، حتی قبل از اینکه زبان انگلیسی فرا گیرد، باید در زمینه مکالمه عربی مسلط شده باشد. بسیاری از افراد در مناطق تبلیغی، زبان انگلیسی را بلد نیستند اما زبان عربی را مسلط صحبت می کنند.

علاوه بر اینها در مورد علم فقه هم باید آن مباحثی که مربوط به فقه کشورهای غربی می شود به اندازه کافی کار شود. بحث نجاسات و حلال و حرامات، روابط با اهل کتاب و کفار و حتی احکام ازدواج؛ کسی که قرار است مبلغ بین الملل باشد باید تا حدودی توانمندی اجتهاد در این زمینه ها را داشته باشد چون در این زمینه ها سوال های زیادی پرسیده می شود.

در کل کسی که مبلغ بین المللی می شود باید یک جامعیت نسبی در مسائل مربوط به روحانیت داشته باشد چون ممکن است نیاز شود در آنجا غسل میت انجام دهد، نماز میت یا خطبه ازدواج بخواند یا ذبح شرعی را انجام دهد. پس آشنایی با احکام همه اینها مورد نیاز است.