به گزارش خبرنگار صدای حوزه،از دیرباز معماری یکی از پایه‌های اصلی در زندگی انسانِ تمدن یافته بوده و ریشه در فرهنگ، آداب و رسوم و رفع نیازهای عصر خود بوده و معماری هر تمدن و ملتی، سرشار از نشانه‌های فرهنگی و آئیینی آن به شمار می‌رود؛ در این میان، نمای ساختمان‌ها، به دلیل خاصیت نمایشی آن، نماد مشهودی از سنت‌های جامعه است.
معماری سنتی ایران، هرچند در برهه‌ای تأثیراتش را بر دنیا گذاشت و هنوز هم جایگاه والایی دارد، اما معماری معاصر ایران اسلامی، خصوصا در در حوزه نمای ساختمان، نه جایگاه مناسبی دارد و نه در مسیری درستی حرکت می‌کند؛ این مسأله به گفته کارشناسان در دراز مدت آسیب‌های جبران‌ناپذیری را به پیکره فرهنگ عمومی وارد می‌کند.
پیشگامی قم در اجرای مقررات نمای ساختمان
مساله معماری خصوصا نمای ساختمان، مورد توجه دغدغه‌مندان حوزه فرهنگ و دین بوده و مطالبات متعددی طرح شده؛ از جمله ایجاد موانع قانونی در حوزه مقررات شهری در مورد نماهایی که نشانه‌های فرهنگی و سنتی بیگانه بوده و متاسفانه روز به روز فراگیر شده‌اند.
مهندس امراللهی، رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر قم، مورد ممنوعیت نمای رومی میگوید: “هر نوع نمای رومی، لندنی، نماهای شیشه‌ای و پرده‌ای، نمای کامپوزیت و هرگونه نمایی که معرف فرهنگ بیگانه یا عرف نوعی ابتذال باشد از جمله نمادهای شیطان‌پرستی ممنوع می‌باشد.” وی درباره اجرای این قانون گفت: “خوشبختانه مواردی از جمله سردیس، تندیس و سنتوری که از نمادهای اصلیِ نماهای رومی و لندنی به شمار می‌روند دیگر به طور کلی در قم اجرا نمی‌شود.”
مشاهدات میدانی نیز بر این موضوع صحه می‌گذارد و نمای رومی موجود در سطح شهر، به جز مواردی اندک عموما یادگار نامبارکی از سال‌های قبل هستند؛ این در حالی‌ست که به گفته مهندس امراللهی شهرهای دیگر کشور این قانون به درستی اجرا نمی‌شود و حتی تندیس‌های و نمادهای متنوعی از فرهنگ غربی در نمای ساختمان‌ها مشهود است.
البته بحث دیگر در نماسازی شهر قم، سابقه قدیمی حرفه سنگ‌کاری و گچ‌کاری در قم می‌باشد؛ رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر قم در اینباره میگوید: “علاوه بر این موضوع قم یکی از مراکز برش سنگ در کشور به شمار می‌رود و این موضوع در کنار سابقه درخشان سنگ‌کاران قمی، به نحوی‌ست که حاصل دسترنج آنها در دیگر شهرها و کشورها مشتری‌های خاص خودش را دارد؛ این موضوع مزید بر آن شده که استفاده از نماهای سنگی در قم زیاد باشد اما هر نمای سنگی را نمی‌شود نمای رومی خواند و نمی‌شود با همه برخورد کرد.”
نمادهای مشترک در نمای ساختمان
روح الله امراللهی به خبرنگار صدای حوزه در خصوص نمادهای مشترک در نماکاری گفت: “نمادهایی هستند که در نمای ساختمان استفاده می‌شود از جمله «گلدان و گنبد» که به دلیل وجود این نمادها در معماری دوره‌های قبل ایران اسلامی، نمی‌توان آن را منحصرا بخشی از فرهنگ غربی دانست؛ امثال این موارد که موارد مشابهی در معماری سنتی ما دارند را نمی‌توانیم برخورد کنیم هرچند می‌دانیم گنبد و گلدان در معماری ما با آنها متفاوت است اما بیش از این اندازه پذیرشی از سوی جامعه نیست. اساسا تلاش اصلی ما، جلوگیری از گسترش نمادهایی‌ست که مشخصا حامل پیام فرهنگی دیگری باشند.”
همه دستگاه نسبت به این مسأله مسئولیت دارند
شاید اساسی‌ترین موضوع در مورد نماهای رومی ساختمان، نبود یا کمبود الگوهای مناسب و همسو با فرهنگ ایرانی اسلامی باشد؛ موضوعی که مهندس امراللهی نیز با تاکید بر آن میگوید: ” موضوع نماهای مغایر با فرهنگ ایرانی اسلامی، نه تنها در قم بلکه همه شهرهای ایران را فراگرفته اما تحرکی از سوی هیچ نهادی و دانشگاهی دیده نمی‌شود؛ مسأله نماسازی یک شهر، منحصر در مجموعه شهرداری که صدور پروانه و برخی امور را برعهده دارد نیست، بلکه بخش‌های دیگری که در حوزه فرهنگ مأموریت دارند مثل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت آموزش عالی، پژوهشگاه‌ها و … باید نقش‌آفرینی کرده به گونه‌ای که با هم‌افزایی از فرهنگ و میراث ایران اسلامی حفاظت کنیم.”
لزوم فرهنگ‌سازی با الگوهای جایگزین
مهندی امراللهی ضمن اشاره به مولفه‌های یک نمای مناسب افزود: “باید سراغ الگویی‌هایی برویم که در عین زیبایی، دربرگیرنده ارزش‌های کهن و ریشه‌دار ما باشند.”
رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر قم در مورد اقدامات شورای شهر و شهرداری در حوزه فرهنگ‌سازی نمای بومی گفت:”در این مسأله باید فرهنگ‌سازی شود که به همین منظور چند دوره جشنواره نمای ساختمان برگزار کردیم اما این همه ماجرا نیست و نهادهایی از جمله نظام مهندسی و مجموعه‌های دانشگاهی باید بروند به سمت ارائه الگوهای جدید که با فرهنگ و سنت‌های دینی ما سازگاری داشته باشد؛ کارهایی صورت گرفته اما نه تنها کافی نبوده بلکه کارهای صورت گرفته به درستی معرفی و مطرح نشده است.”
حمایت کامل از طرح‌ها و الگوهای بومی
موضوع حمایت از طرح‌ها و الگوهایی که برگرفته از فرهنگ ایرانی اسلامی باشند، در دستور کار شورای شهر و شهرداری قرار دارند؛ روح الله امراللهی در اینباره میگوید لازم نیست کل طرح با تمام جزئیات مشخص شده باشد و حتی طرح‌های اولیه نیز مورد حمایت شورای شهر و مجموعه شهرداری واقع می‌شود. وی گفت: ” در این موضوع خاص، مرکز پژوهش‌های شورای شهر به همراه کمیسیون مربوطه کارهایی را شروع کرده و پذیرای ایده‌ها و الگوهای هر فرد، گروه و یا نهادی هستیم که با رعایت اصول فرهنگی و مهندسی، نمونه‌های ایرانی نمای ساختمای طراحی شده باشند؛ علاوه بر آن می‌توانند در کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر قم به شخص بنده مراجعه کنند تا از آنها حمایت‌های لازم صورت پذیرد.”
امیدواریم افراد و گروههای پژوهشی و علمی و یا هر فرد و مجموعه صاحب ایده‌ای که در موضوع معماری شهری و ساختمان فعالیت دارد؛ با غنیمت شمردن فرصت موجود و ارائه الگوهای مناسب، گامی در راستای بهبود چهره بلاد اسلامی برداشته که به نظر می‌رسد پیشگامی و جلوداری حوزه بسیار ضروری‌ست.
