به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی صدای حوزه، مسئله تحول حوزه علمیه مدت هاست که از جانب مقام معظم رهبری مطرح شده است؛ به عنوان مثال ایشان در تاریخ ۸ آذر ۸۶، در دیدار با جمعی از اساتید، فضلا، پژوهشگران و مبلغان حوزه، تحول در حوزه را مسئله ای اجتناب ناپذیر و حتمی دانستند و خاطرنشان کردند: کناره گیری از تحول موجب از بین رفتن و یا منزوی شدن خواهد شد بنابراین، تحول را باید پذیرفت و آن را در جهت صحیح مدیریت کرد.
طی این سال ها، مسئولان حوزوی، طرح های متعددی را در راستای تحول حوزه در ابعاد گوناگون تنظیم یا اجرا کرده اند؛ اما به نظر می رسد که به دلایل متعدد و قابل بررسی، آن تحول مورد نظر رهبر انقلاب، صورت نپذیرفته است و تا نقطه مطلوب فاصله زیادی وجود دارد. در این میان مجموعه های حوزوی‌ای نیز پیدا می شوند که به صورت آتش به اختیار، به مسئله تحول توجه کرده اند و به نتایج قابل توجهی نیز دست یافته اند.استعدادیابی
یکی از این مجموعه های تحولی، مدرسه حضرت عبدالعظیم علیه السلام شهرری است که تا پیش از وفات مرحوم آیت الله ری شهری، تحت اشراف ایشان بود و از حدود ۱۰ سال پیش، طرحی با عنوان «بنیان مرصوص» به منظور تحول در نظام تربیت طلبه، در آن اجرا گردیده است و تا کنون نیز ادامه دارد. متن پیش رو، گزیده ای از گفتگوی صدای حوزه با حجت الاسلام سیدمسعود موسوی شبستری، مشاور مدیر حوزه علمیه حضرت عبدالعظیم(ع) شهرری(برادران) و مسئول طرح «بنیان مرصوص» است که در آن جزئیاتی از طرح تحولی مذکور ارائه گردیده است.
دغدغه شکل گیری طرح بنیان مرصوص
حجت الاسلام موسوی در تبیین دغدغه شکل گیری طرح تحولی بنیان مرصوص بیان داشت: اقتضای آینده نگاری ما را به اینجا رساند که باید در عرصه آموزش و تربیت حوزه تحولی صورت پذیرد زیرا اگر قرار باشد در گذشته بمانیم اشتباه است؛ اگر در حال بمانیم نیز خطاست؛ بلکه باید رو به آینده فکر و حرکت نماییم؛ برای مثال قاعده نفی سبیل به عنوان یک اصل قرآنی در جامعه اسلامی است؛ اگر حوزه علمیه به عنوان رهبری فکری انقلاب اسلامی، نسبت به آینده جهان و انقلاب آینده نگری نداشته باشد، چگونه می‌خواهد این اصل را رعایت کند؟ اصلی که به ما می‌گوید شما مسلمانان باید نفر اول باشید.
وی افزود حوزه علمیه در گذشته علامه حلی(ره) را داشته است که هنوز محاسن بر صورتش نروییده بود، مجتهد شده بود؛ همین مراجع تقلید فعلی ما در سنین ۲۴ و ۲۵ سالگی مجتهد شده‌اند؛ اگر قرار است حوزه علمیه آینده را در دست داشته باشد، این هدف با یک نیروی جوان و با انگیزه ممکن است؛ پس باید به دنبال بهرهوری زمان و نیروی انسانی باشیم و بر این اساس نیازمند تحول جدی در فضای آموزشی و تربیتی حوزه هستیم.
پیشینه و نقطه آغاز طرح بنیان مرصوص
این استاد حوزه علمیه در معرفی پیشینه طرح بنیان مرصوص گفت: حدود ۱۴ سال پیش ، با یک جمع ۱۰ نفره از طلاب و روحانیون دغدغه مند با حدود دو سال مطالعه و مباحثه توانستیم طرحی را برای حوزه علمیه تراز، با عنوان طرح «بنیان مرصوص» طراحی کنیم. چون دوره های ما ۷ ساله است تا الان سه دوره خروجی داشته ایم. بنده نیز به عنوان مشاور مدیر، ناظر اجرای طرح، مدرس و مشاور طلاب در این طرح مشغول فعالیت بوده و هستم.
موسوی سپس شش تفاوت عمده طرح بنیان مرصوص با نظام تربیتی متداول را این گونه اظهار کرد:
وجوه تمایز طرح بنیان مرصوص با نظام تربیتی دیگر حوزه ها
۱- برنامه‌های تحولی دیگر مراکز، معمولاً در کنار برنامه اصلی و به صورت فوق برنامه اجرا می‌شود اما با استقبال و حمایتی که مرحوم آیت الله ری شهری از طرح ما داشتند، در این طرح به عنوان یک برنامه مستقل و جامع، تمام آنچه یک طلبه از ابتدای ورود به حوزه تا ابتدای درس خارج نیاز دارد به صورت تعیینی، هدف گذاری و برنامه ریزی کردیم به گونه ای که در طرح چیزی به عنوان برنامه جنبی و فوق برنامه نداریم.
ما یک نظام جامع تدارک دیدیم که در سه محور علمی-پژوهشی، امور معنوی و پرورش، همه مسائل یک طلبه در آن از اول طراحی شده است که به لحاظ روش، محتوا و سنجش، همه اینها با هم لحاظ می شود. در اکثر مدارس فعلی حوزوی به رغم وجود معاونت های مختلف در حوزه، بار اصلی بر دوش معاونت آموزش است؛ اما در حوزه ما هر سه معاونت مسائل آموزشی و تربیتی دارند و هر سه در ارزیابی و کارنامه طلاب دخالت مستقیم دارند.
۲- خروج از فضای تعیّنی به فضای تعیینی دیگر تفاوت ما با دیگر مراکز است؛ یعنی ما بر اساس منابع اصیل دینی و انقلاب، اهداف مورد نظر را تعیین کرده‌ایم و این تعیین هدف، سرنوشت ساز ترین قسمت یک برنامه است که ما بدان توجه داشته ایم.
۳- ما در طرح، توجه جدی به مسائل تربیتی و اخلاقی داشته‌ایم و صرفاً به یک جلسه اخلاق در هفته بسنده نکردهایم بلکه در مدرسه، مشاور اخلاقی و تربیتی قرار داده‌ایم تا با طلاب ارتباط برقرار کنند و از این طریق مسائل اخلاقی، تربیتی و روانی طلبه به صورت بالینی و طلبه طلبه پیگیری شود.
۴- بحث ثقلین(قرآن و روایات) در مدرسه ما از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ معمولاً مدارس دیگر به قرآن و حدیث یک نگاه جنبی دارند و این دو در برنامه رسمی جایی ندارد؛ اما در مدرسه ما این دو در برنامه رسمی قرار گرفته است و طلبه ما با این دو از قرائت و تفسیر گرفته تا تدبر و نیز روایات با آنها مباشرت دارد.
طلاب ما در پایان پایه ۷ -که معادل پایه ۱۰ در حوزه‌های دیگر است- حداقل ۶ تا ۷ جلد از کتاب وسائل الشیعه را زیر نظر استاد مطالعه کرده‌اند، به علاوه نهج البلاغه، مفاتیح و صحیفه سجادیه را بررسی کرده اند و در زمینه انس با ثقلین از بسیاری از طلاب هم سطح خود جلو هستند.
نظام سنجش و ارزیابی جدید طرح بنیان مرصوص
۵- درباره نظام سنجش و ارزیابی، ما نظام جدید و متفاوتی را پی ریزی کرده ایم به طوری که ماهی یک بار یک کارنامه ارزیابی در اختیار طلبه می گذاریم و به این ترتیب در پایان سال امتحان پایانی نخواهیم داشت؛ بلکه معدل همه این کارنامه های ماهانه، ارزیابی طلبه در آن درس را مشخص می کند. این الگوی جدید با آسیب کمتر نسبت به نظام ارزشیابی موجود، صحنه تربیت و آموزش طلبه را بهتر روایت می‌کند؛ کارنامه های ماهیانه باعث می‌شود ماهی یکبار طلبه وضعیت خود را بررسی کند و به اصلاح کاستی ها بپردازد و انبوه مطلب برای آخر سال انبار نمی‌شود.
۶- ویژگی ممتاز دیگر طرح بنیان مرصوص، توجه ویژه به مهارت ها، مانند مهارت پژوهش است که از سال اول آموزش این مهارت ها شروع می‌شود و تا پایان دوره طلبگی ادامه پیدا می کند و فضای پژوهشی طلبه ها مرتب پیگیری می شود و پس از هفت سال تحصیل، توانایی تدوین پایان نامه سطح ۳ را نیز دارند.
در کل با توجه به این وجوه تمایز می توان گفت که پیام جدید نظام بنیان مرصوص این است که طلبه از همان ابتدا باید با هویت طلبگی آشنا شود و انس بگیرد و این هویت طلبگی چیزی نیست جز این که طلبه باید جانشین عام امام زمان(عج) در بین مردم باشد؛ یعنی عالمانه و با معنویت، در جامعه حضور سیاسی و اجتماعی داشته باشد.
انس با هویت طلبگی منجر به استعدادیابی صحیح طلبه می شود
حجت الاسلام موسوی در ادامه خاطرنشان کرد: در مدرسه ما برای طلاب حدود ۷۰ ساعت آموزش مباحث تبلیغی در نظر گرفته شده است که باعث می‌شود طلاب ما در فضای هویت طلبگی تنفس کنند و حتی تلبس ایشان هم از روی اعتقاد خواهد بود نه از سر نیاز.
مباحث درسی و آموزشی متداول حوزه، غالباً به ادبیات عرب و فقه و اصول می پردازد که این باعث می شود استعدادیابی هم برای طلاب اتفاق نیفتد؛ چون طلبه با همه عرصه‌های هویت طلبگی آشنا نمی شود. جامعه نیز به همه عرصه‌ها نیازمند است نه فقط فقه و اصول؛ این درست است که تربیت مرجع یکی از کارهای مهم حوزه است اما بقیه نیازهای جامعه قرار است چگونه پاسخ داده شود؟ البته حوزه علمیه با تدوین کارویژه های روحانیت، دارد به سمت اصلاح این مسئله حرکت می‌کند که این جای امیدواری دارد.
ما برای تحول در تربیت طلاب، روش تحصیل را تغییر داده‌ایم و با همان متون متداول حوزه پیش رفته ایم؛ البته این حرف درستی است که یک نظام تحولی متون خاص خود را می‌طلبد؛ براین اساس، ما نیز به این سمت رفتیم و در حال تالیف متون جدید، متناسب با نظام تحول هستیم.
در این باره بخوانید:
اهداف طرح بنیان مرصوص: کسب هویت طلبگی و جانشینی عام از طرف امام زمان(عج)
موسوی با تاکید بر کسب هویت طلبگی به عنوان هدف طرح بنیان مرصوص اظهار کرد: این هویت طلبگی در واقع جانشینی عام از طرف امام زمان(عج) است که عبارت است از اولا تربیت طلبه‌ای که در فضای علمی مسلط باشد ثانیاً مهذب باشد و از رفتارهای نامناسب اصلی در اخلاق منزه باشد و ثالثا آمادگی برای حضور سیاسی اجتماعی و فرهنگی در جامعه را داشته باشد.
شخصیت مرحوم آیت الله محمدی ری شهری و دیدگاه ایشان نسبت به تحول حوزه
این استاد حوزه حضرت عبدالعظیم(ع) در بیان ابعاد مختلف شخصیت مرحوم آیت الله ری شهری به عنوان تولیت سابق این حوزه گفت: مرحوم آیت الله ری شهری از پیش از انقلاب دارای روحیه علمی بوده اند و فعالیت های بسیاری در این زمینه داشته اند و ورود به فضای سیاسی نیز، بنا به دستور امام و طرداً للباب بوده است و چهره علمی ایشان، چه در زمان حیات و چه اکنون مخفی باقی مانده است. ایشان معدود شخصیت‌هایی بودند از انس معنوی و عبادات تا بُعد علمی و نیز شخصیت سیاسی، جامعیت کامل داشتند.
مرحوم آیت الله ری شهری حافظ کل قرآن بودند و یک بار که در این باره از ایشان سوال شد، فرمودند که پیش از تصدی وزارت اطلاعات، پنج جزء از قرآن را حفظ بوده‌ام و ۲۵ جزء بعدی را در دوران وزارت حفظ کرده‌ام. ایشان به شدت پرکار و فعال بودند و تسلط بسیار بالایی بر متون حوزه داشتند؛ همچنین انس با روایات ایشان بی‌نظیر بود و فقدان ایشان به تدریج بر ما آشکار تر می شود.
موسوی در پایان خاطرنشان کرد: مرحوم آیت الله ری شهری استقبال عجیبی از طرح بنیان مرصوص داشتند و تمام قد از این طرح حمایت کردند و حتی در همین سال‌های اخیر سفرهایی به قم داشتند تا با مدیران و مسئولین مربوطه حوزوی مشکلات این طرح را برطرف کنند. ایشان در این اواخر حتی طلاب مدرسه ما را به اسم می شناختند و از آنها احوالپرسی می کردند؛ البته آیت الله ری شهری همکاری با حوزه و مرکز مدیریت را لازم می دانستند اما به جد از تحول در حوزه حمایت می کردند.
مطالب مرتبط:
