به گزارش صدای حوزه، آیت‌الله مهدی هادوی تهرانی، استاد درس خارج حوزه علمیه قم در درس خارج فقه «مکتب اقتصادی اسلام» به بررسی مبانی مکتب اقتصادی اسلام در مبحث مالکیت پرداخت.
وی با تأکید بر این‌که مکتب شامل مبانی و اهداف می‌شود، یادآور شد: نظام براساس آن مبانی برای رسیدن به اهداف تشکیل می‌شود، به همین دلیل در حوزه اقتصاد، مبانی مکتب اقتصادی زیربنا را تشکیل می‌دهد و براساس این زیربنا، بنایی به نام نظام اقتصادی تشکیل می‌شود که این نظام اقتصادی بر روی آن زیربنا یعنی مبنا می‌خواهد ما را به اهداف برساند.
آیت‌الله‌هادوی با اشاره به این‌که زیربنا شامل حفظ ارزش و مالیت، صیانت از مالکیت و پذیرش تنوع مالکیت و آزادی اقتصادی می‌شود، عنوان کرد: هدف مکتب اقتصادی اسلام رسیدن به عدالت اقتصادی در داخل و پیدا کردن قدرت اقتصادی در خارج است. براساس این مبانی اقتصادی، نظام شکل می‌گیرد. نظام مجموعه‌ای از نهادهاست، نهاد نیز الگوی رفتاری تثبیت شده است که انتظار داریم توسط شخص حقوقی و حقیقی محقق شود.
وی ادامه داد: بنابراین اسلام در هر زمینه‌ای من جمله اقتصاد یک سری پیش فرض‌های اعتباری و تشریعی دارد که در بستر این پیش‌فرض‌ها، مجموعه‌ای از رفتارهای تثبیت شده را می‌خواهد ایجاد کند که اگر این رفتار در آن بستر باشد آن نتایج حاصل می‌شود. یعنی عدالت اقتصادی و قدرت اقتصادی پدیدار می‌شود.
ساختار نظام‌مند اقتصاد اسلامی؛ زمینه ساز عدالت اقتصادی
این استاد حوزه با بیان این‌که اسلام ساختار اقتصادی را قانون‌مند و نظام‌مند می‌داند و تأکید می‌کند شما نخست باید بسترهایی را در مبانی فراهم کنید و مجموعه‌ای از رفتارها را در جامعه تثبیت کنید، بیان داشت: این مجموعه رفتارها، نهادهای مرتبط به یک دیگر می‌شوند که ما از آن به عنوان نظام یاد می‌کنیم. وقتی این کارها را انجام دادیم می‌توانیم منتظر عدالت اقتصادی و قدرت اقتصادی باشیم.
وی افزود: نمی‌شود فرد بستر را آماده نکند، یا نهادها را شکل ندهد و یا هر دو را فراهم نکند، سپس بگوید باید عدالت و قدرت اقتصادی باشد. بنابراین اگر در جامعه اسلامی مبانی محقق شود و نهادها شکل بگیرد، اهداف شکل می‌گیرد. این نهادها جهان شمول است. مثلا قرض الحسنه از منظر اندیشه مدون در حوزه نظام یک نهاد جهان شمول است. این نهاد در هر زمانی با توجه به شرایط ممکن است شکل خاصی به خود بگیرد.
آیت‌الله هادوی تهرانی با اشاره به این‌که اصل نهاد قرض الحسنه مورد تأیید و معرفی اسلام است، گفت: اسلام برای این نهاد ویژگی‌های را بیان کرده و کارکرد آن اقتصادی است. به همین دلیل وقتی نهاد قرض الحسنه در کنار سایر نهادها قرار می‌گیرد، اهداف اقتصادی اسلام محقق می‌شود.
اجرای اقتصاد غربی؛ ریشه مشکلات امروز
وی اضافه کرد: البته نهاد قرض الحسنه به تنهایی نمی‌تواند ما را به اهداف برساند، چون نظام شامل نهادهای مختلف است به همین دلیل با یک نهاد نمی‌توان به نظام رسید. مشکل اصلی ما این است که تنها قسمت‌هایی از دین را بیان می‌کنیم. وقتی جدا از هم بیان کردیم به نتیجه نمی‌رسیم. مگر می‌توان موتور ماشین را قطع قطع کرد و انتظار حرکت ماشین را داشت؟
استاد درس خارج حوزه علمیه قم تأکید کرد: یکی از کارهایی که از ابتدای انقلاب انجام دادیم این است که گفتیم ما که نمی‌توانیم اقتصاد اسلامی را پیاده کنیم، به همین دلیل فعلا سراغ اقتصاد غربی برویم و آن جاهایی که با اسلام نمی‌سازد را حذف کنیم. این کار شاید برای یک دوره خاصی به عنوان یک مسکن کارآیی داشته باشد ولی وقتی ادامه پیدا کند همین مشکلاتی که اکنون می‌بینیم، به وجود می‌آید.
اگر نظام اقتصادی را پیاده کنیم می‌توانیم انتظار داشته باشیم که به اهداف مورد نظر برسیم
وی ادامه داد: چون این کار در حقیقت اقتصاد سرمایه داری قطعه قطعه شده است که ما تنها خواستیم برخی از جاهای آن را حذف کنیم و چون اقتصاد سرمایه داری همانند اقتصاد اسلامی یک مجموعه است وقتی شما آن را قطعه قطعه کنید دیگر کارکرد خود را نخواهد داشت، به همین دلیل به بن بست می‌خوریم و برای این‌که از بن بست خارج شویم عقب نشینی می‌کنیم و قسمت‌هایی که قبلا حذف کردیم را دوباره مورد استفاده قرار می‌دهیم.
آیت‌الله هادوی تأکید کرد: اگر می‌خواهیم به اهداف اقتصادی اسلام برسیم باید مبانی اقتصاد اسلامی را پیاده کنیم و نهادهای اقتصادی اسلام را شکل دهیم، یعنی نظام اقتصادی، سپس منتظر باشیم تا به اهداف برسیم. وقتی نه مبانی را درست سامان دادیم و نه نهادها را درست شکل دادیم و برخی از نهادها را به شکل گزینشی آن هم با یک سری محدودیت‌هایی پذیرفته‌ایم، نتیجه این می‌شود که به جای رفاه عمومی، گرفتار فقر عمومی می‌شویم. به جای این‌که ثروت تعدیل شود و فاصله فقیر و غنی کاسته شود، این فاصله بیشتر می‌شود.
