به گزارش خبرنگار صدای حوزه، نماز جمعه یکی از مهمترین ارکان اسلام و نظام مقدس اسلامی است که کاربردهای بسیاری می‌تواند در جامعه داشته باشد، کما اینکه وجوب نماز جمعه در عصر حضور و حتی بنابر فتوای برخی علما در عصر غیبت نشان دهنده اهمیت و جایگاه نماز جمعه در جامعه اسلامی و ضرورت توجه حاکمیت به نقش آفرینی و اثرگذاری نماز جمعه در جامعه و بر روی امت اسلامی است.
در این سالها با شکل گیری جریانات عدالتخواه و گسترش آزادی بیان و هشیاری بیشتر جامعه به ویژه نسل جوان به مسائل مهمی نظیر مبارزه با فساد، کارکرد محوری نهادهای انقلابی و دینی نظیر نهاد نماز جمعه و حضور امامان جمعه جوان در شهرهای مختلف کشور، مسأله جایگاه عدالتخواهی در نماز جمعه و کارکردهای نماز جمعه بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است و قطعا ائمه جمعه از جمله کسانی هستند که باید به تبیین این مسأله و نسبت مسائلی نظیر مسؤولیت اجتماعی، عدالت خواهی، کارکرد نماز جمعه و ارتباط امام جمعه با مردم بپردازند و دیدگاه آنها مورد سنجش و بررسی قرار بگیرد.
از این رو به گفت‌وگویی با حجت الاسلام سید روح الله فیاض از ائمه جمعه جوان و امام جمعه منطقه شمال شهر و ملک شهر اصفهان که از مناطق پر جمعیت و استراتژیک کلانشهر اصفهان محسوب می‌شود پرداخته‌ایم تا این استاد حوزه علمیه و پایه گذار خانه طلاب اصفهان که اکنون در کنار کرسی درس در حوزه علمیه دو ماهی است وارد عرصه امامت جمعه در یکی از مناطق حساس اصفهان شده است به بیان دیدگاههای خود و برنامه‌هایش در نهاد نماز جمعه بپردازد که مشروح این گفت وگو را در ادامه ملاحظه می‌کنید.
صدای حوزه ـ تعریف شما از نماز جمعه خوب و امام جمعه خوب چیست؟
نماز جمعه مطلوب با امام جمعه مطلوب تفاوت دارد، کلا نماز جمعه متمرکز بر اتفاقی در روز جمعه است، اتفاقی عبادی سیاسی بسیار بسیار مهم در هندسه دین اسلام که البته محدود در یک روز است.
امامت جمعه و نهاد امامت جمعه به تعبیر رهبر معظم انقلاب که می‌فرمایند امام جمعه امام شنبه تا پنجشنبه هم هست، یعنی عنوان امام جمعه است ولی من در زمان انتصاب به عنوان امام جمعه ملک شهر و در واقع شمال اصفهان به دوستان ستاد نماز جمعه متذکر شدم اگر دغدغه داریم برای کیفیت و کمیت نماز جمعه باید شنبه تا پنجشنبه تلاش کنیم و اگر رسالت نهاد امام جمعه شنبه تا پنجشنبه در آن منطقه، شهر و جغرافیا اتفاق بیافتد در جمعه بروز و ظهور پیدا خواهد کرد ولی اگر بخواهیم شنبه تا پنجشنبه کاری نکنیم و همه توان ما متمرکز در جمعه باشد خیلی نتیجه‌ای نخواهد داشت.
نهاد امامت جمعه به اعتبار ادامه شبکه امامت در جامعه اسلامی با همان ساختار و رسالت و بدون اختیارات قانونی است ولی مردم همان انتظاراتی که از نماینده ولی فقیه دارند را از ائمه جمعه هم دارند و همان بستر و کارآیی را هم ائمه جمعه می‌توانند داشته باشند.
نماز جمعه محدود به خطبه ها نیست
اگرچه امام جمعه نمی‌تواند به مسؤولان و مدیران حکم و دستور قانونی بدهد اما کارآمدی برخاسته از اعتبار شبکه امامت در نظام مقدس جمهوری اسلامی را در راهبری و مطالبه‌گری می‌تواند داشته باشد. در این پازل کلی نماز جمعه پیشانی کار است که رسما یک عبادت سیاسی اجتماعی تعریف شده است و کارکرد مشخصی ناظر به اجتماع، جمع و وقایع جامعه دارد و این کارکرد با همان نگاه رسالت محور نقش آفرینی امام جمعه در زمینه فرهنگ سازی، دغدغه نسبت به مسائل جامعه، راهبری، مطالبه‌گری و روشنگری در پیشبرد نقشه راه جامعه به سمت تعالی است.
این در خصوص کارکرد نماز جمعه است که نباید محدود به خطبه‌ها بشود، بلکه نحوه حضور مردم، مقدمه و مؤخره نماز جمعه را هم شامل می‌شود و امامت جمعه به اعتبار جایگاهی که در نظام اسلامی دارد عملا رسالت آن همان رسالت شنبه تا پنجشنبه است.
صدای حوزه ـ وضعیت نماز جمعه در اصفهان و دیگر شهرهای کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید و نقاط ضعف نماز جمعه در کشور را در چه زمینه‌ای می‌بینید؟
باید جایگاه و کارکرد نماز جمعه برای مردم ملموس باشد، یعنی از حوزه نظر و تئوریک باید وارد مرحله اجرا بشود و مردم شاهد کارکرد و اثرگذاری نماز جمعه باشند، نباید نماز جمعه تبدیل به یک کلیشه بشود و من به عنوان یک منبری منبر بروم و جمعه‌ها ظهر منبرم را پشت تریبون نماز جمعه برگزار کنم، این کارکرد نماز جمعه نیست. من منکر کارکرد منبر نیستم اما توقع مردم از نماز جمعه منبر نیست، جامعه می‌خواهد ناظر به مسائل جامعه هدف صحبت بشوند و نتیجه ببیند و ارزیابی مردم از نماز جمعه ناظر به نتیجه و عملکرد است.
نماز جمعه باید متناسب با سطح بالای بینش و بصیرت مردم باشد
سطح شعور سیاسی و اجتماعی مردم ما بعد از انقلاب به ویژه در عصر حاضر تغییر عظیمی پیدا کرده و در سطح بالایی قرار دارد، یعنی مرم یک افق دیدی به واسطه اندیشه امام خمینی و رهبر معظم انقلاب پیدا کردند که در آن افق ابعاد مختلف ارکان حاکمیت را مورد ارزیابی قرار می‌دهند و هرکجا که با این افق همخوانی نداشته باشد با اقبال مردم همراه نخواهد بود.
مردم به بینش سیاسی اجتماعی عمیقی رسیده‌اند و با این بینش عملکرد نهاد نماز جمعه، ستاد نماز جمعه و امام جمعه را مورد ارزیابی قرار می‌دهند و در هر شهری عملکرد این نهاد را با افقی که برای جامعه در عرصه تمدن سازی ترسیم شده است بررسی میکنند.
بخشی از موضوع ارتباط مردم با نماز جمعه مربوط به محتوایی است که در نماز جمعه ارائه می‌شود، بخش دیگر در خصوص ارتباطی است که نهاد امامت جمعه با مردم و تشکل‌های مردمی و عموم مردم جامعه دارد. خیلی جاها خلأ داریم، ظاهر مسأله نرده‌هایی است که میان مسؤولان و مردم است که مخالف وجود آنها هستم اما همیشه نرده‌ها فیزیکی نیست، گاهی حریم اشتباه و خودخوانده‌ای که برخی برای خود ایجاد میکنند هم وجود دارد، مردم باید مردمی بودن و برداشته شدن نرده‌ها غیرفیزیکی را احساس کنند، این موضوعات تأثیر بسیاری در اقبال مردم از نماز جمعه دارد و کارکرد مستقیم و مثبت و اثرگذار یک امام جمعه در جامعه فوق العاده در زمینه حضور مردم در نماز جمعه اثر دارد.
مردمی که دغدغه داشتن، مردمی بودن و تلاش کردن جدی و واقعی امام جمعه را ببینند او را در نظام فکری تمدن اسلامی می‌بینند و خود به خود به جذب نماز جمعه خواهند شد، ولی وقتی این اتفاق رخ ندهد اقبال مردم از نماز جمعه شکل نخواهد گرفت.
صدای حوزه ـ شما در خصوص ارتباط با مردم و رسیدگی به امور مردم چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
ما در ملک شهر و در حقیقت در محدوده شمال شهر اصفهان که وسیع‌تر از منطقه ملک شهر است، دو کار انجام دادیم، تأسیس قرارگاه خدمت و قرارگاه فرهنگی. ما به عنوان امام جمعه در زمینه نظری، فکری، تربیتی و آموزشی رسالت داریم و بخش دیگر رسالت‌های ما در زمینه کارکردهای اجتماعی و خدمت به مردم است.
در نهاد نماز جمعه باید به مردم خدمت کرد
باید مسائل روزمره مردم را بشناسیم و در خدمت آنها باشیم، بر همین مبنا قرارگاه خدمت در ستاد نماز جمعه شمال اصفهان تشکیل دادیم و در جلسه‌ای با ائمه جماعات مساجد از آنها خواستیم با همراهی مردم و معتمدان محلی و جوانان نسبت به شناسایی مشکلات محله و مسجد در زمینه‌های مختلف شناسایی کنند و به ما اطلاع بدهند، ما در دفتر خود مسائل را طبقه بندی و دسته بندی و پیگیری خواهیم کرد که هر موضوع به کدام نهاد و سازمان و مسؤول مربوط است، سپس از آن مسؤول و نهاد دعوت می کنیم تا به مسجد محله آمده و در میان مردم حاضر شوند و بنده به عنوان امام جمعه مطالبات مردم را مطرح و پیگیری کنم و مطالبه‌گری خواهیم کرد تا مشکل مردم برطرف بشود.
امام جمعه قرار نیست فقط خطبه بخواند و مردم گوش بکنند، بلکه رسالت‌های اجتماعی نیز بر عهده امام جمعه قرار دارد. ما مشکلات مردم را بررسی کرده و مسؤولین را به میان مردم خواهیم آورد صورت جلسه تنظیم و در ادامه مسأله را پیگیری خواهیم کرد که وعده‌های مسؤولان و نهادها و سازمان‌ها به مردم به کجا رسیده است. مردم باید ببینند که یک نهاد حاکمیتی دغدغه پیگیری مطالبات مردم را دارد اثرات این موضوع بسیار سازنده است.
پیگیری مطالبات مردم فقط به گفتن و پشت تریبون فریاد زدن نیست بلکه ناظر به عمل است، مطالبه‌گری باید ناظر به عمل باشد و ما هر هفته به یک محله رفته و مسائل آن محله را بررسی کرده و به دنبال برطرف کردن مشکلات مردم هستیم و به نظر من این بسیار اثرگذار است، این ملموس کردن یک جایگاه متعالی راهبردی در نظام اسلامی برای مردم است، همه رسالت امام جمعه این نیست اما باید از این ظرفیت به خوبی در نهاد نماز جمعه استفاده بشود.
تشکیل قرارگاه فرهنگی در ستاد نماز جمعه شمال اصفهان
اقدام دیگر ما تشکیل قرارگاه فرهنگی است؛ یکی از مشکلات ما در حوزه فرهنگ این است که متولیان متعددی دارد و مبتلا به مشکلاتی نظیر موازی کاری، ناهماهنگی یا انجام اقدامتی که باهم منافات دارند هستیم و این موضوع یک مشکل کشوری است.
در ستاد نمازجمعه شمال اصفهان بنابر ایده‌ای که رهبر معظم انقلاب مبنی بر تأسیس قرارگاه فرهنگی از سوی ائمه جمعه مطرح کردند، قرارگاه فرهنگی تأسیس کردیم. کانون‌های فرهنگی، معاونت فرهنگی شهرداری‌ها، کمیسیون فرهنگی شورای شهر، معاونت فرهنگی اجتماعی پلیس، معاونت فرهنگی در پایگاه‌ها و حوزه‌های بسیج، تشکل‌های مردم نهاد، هیأت‌های مذهبی و آموزش و پرورش همگی مشغول فعالیت فرهنگی هستند، ما در قرارگاه فرهنگی از همه این نهادها دعوت کردیم تا در قرارگاه در کنار یکدیگر قرار بگیرند.
قرارگاه فرهنگی شمال شهر اصفهان را بر همین مبنا تأسیس کردیم و نخستین گام ما آسیب شناسی بود که در این زمینه از بهزیستی هم دعوت به همراهی و همکاری کردیم تا از ظرفیت‌های آن استفاده کنیم، گام اول ما بررسی مشکلات فرهنگی بود که بخشی از آن می‌تواند تعمیم در کل اصفهان یا حتی کشور پیدا کند و بخشی نیز مختص به شمال شهر اصفهان است.دو جلسه تا کنون در قرارگاه فرهنگی برگزار شده و مجموعه های مختلف در حال احصا و جمع آوری دیدگاههای خود و آسیب‌هایی که شناسایی کرده‌اند هستند و نتیجه به دبیرخانه قرارگاه ارسال خواهد شد و بعد از آن تقسیم وظایف در خصوص مشکلات و مسائل صورت خواهد گرفت و هر مجموعه و نهادی براساس رسالتی خاص خود با هم افزایی فرهنگی و ظرفیتی و برمبنای یک همکاری با دیگر مجموعه ها و همکاری بین بخشی اقدامات لازم را انجام خواهد داد.
عدالتخواهی یک رکن در نظام اسلامی است
صدای حوزه ـ به نظر شما جایگاه عدالتخواهی در نماز جمعه چگونه است و آیا عدالتخواهی و فساد ستیزی یک اولویت برای نماز جمعه است؟
ماهیت عدالتخواهی که حتما یک اولویت است، اصلا مگر می‌شود در نظام اسلامی کسی بگوید به فکر پیشرفت و رفاه و دیگر مسائل باشیم اما عدالت آخرین اولویت است، عدالت یک رکن است و اگر در جامعه عدالت به عنوان یک رکن اساسی در نظر گرفته نشود هر قدر هم در دیگر عرصه‌ها جلو برویم جامعه به صورت کاریکاتوری رشد خواهد کرد.
در منطقه شمال شهر اصفهان با همین مشکل مواجه هستیم، یک خیابان به دو بخش تقسیم می‌شود، یک طرف وضعیت زندگی و خدمات شهری عالی و وقتی به آن سوی خیابان می‌رویم انگار وارد یک شهر دیگر شده‌ایم و همه چیز متفاوت است، این یعنی شاهد یک رشد کاریکاتوری هستیم.
مسأله عدالتخواهی خیلی مهم است و وقتی موضوعی در درجه بالای اهمیت باشد قاعدتا نماز جمعه که آینه نظام اجتماعی و سیاسی اسلام است باید به آن توجه ویژه داشته باشد. فکر نمی‌کنم کسی با اصل عدالتخواهی همراه نباشد و اگر کسی همراه نباشد دچار اشتباه شده است.
خیلی وقت پیش از قضایای آقای علی اکبری و مباحث مربوط به نماز جمعه و امام جمعه لواسان در مدل عدالتخواهی رهبر معظم انقلاب تحقیق و بررسی می‌کردم که به دو مطلب رسیدم که سبک عدالتخواهی از سوی رهبر معظم انقلاب رسیدم، نخست اینکه ایشان بشدت روش مدیریت تشکیلاتی دارند، یعنی بشدت پایبند به نظام هستند، در دوران هشت ساله دولت روحانی با همه خیانت‌ها و فشارهایی که برای عزل رییس جمهور بر رهبری وارد می‌شد ایشان بشدت با تمام توان پای ساختار ایستاده بودند و معتقد بودند اگر قرار است اصلاحی هم رخ بدهد درون ساختاری باید باشد.
مدل عدالت طلبی رهبر معظم انقلاب
کاملا مدل عدالت طلبی رهبری تشکیلاتی است و مخالف کارهای پر سر و صدای بی نتیجه هستند. چه بسا در کارهای پر سر و صدا و فضای هجمه رسانه‌ای کسی که مورد هجوم قرار می‌گیرد خوشحال هم بشود از چنین شرایطی چرا که ممکن است بعد از این سر و صداها همه چیز فراموش بشود و مسأله مسکوت بماند. ما با عدالت طلبی تشکیلاتی فاصله داریم و باید به تشکیلات در عدالت طلبی برسیم و فقط به اینکه یک فریادی بزنیم و بگوییم عدالت طلبی محقق شد کفایت نکنیم.
دومین نکته در منظومه فکری رهبر معظم انقلاب در خصوص عدالت طلبی به تعبیر من این است که عدالت طلبی باید سفید باشد نه سیاه، یعنی ایشان معتقد هستند نباید القای ناامیدی در جامعه شکل بگیرد و مردم مأیوس بشوند. برخی افراد به نحوی عدالتخواهی میکنند که مردم کاملا ناامید خواهند شد، این مشکل در برخی جریانات عدالت طلبی جامعه به ویژه برخی افراد حامی احمدی‌نژاد به چشم می‌خورد، نباید عدالتخواهی باعث مأیوس شدن مردم و سیاه دیده شدن جامعه بشود.
عدالت طلبی در دیدگاه رهبر معظم انقلاب باید همراه با امید، نشاط و حرکت باشد، عدالت طلبی که باید در نهاد نماز جمعه رخ بدهد یک عدالت طلبی ساختارمند و تشکیلاتی باشد، یعنی باید شورای اداری شکل بگیرد و فقط به فریاد زدن بسنده نکنیم بلکه پیگیری تشکیلاتی لازم دارد و باید بدون سیاه نمایی و همراه با امید آفرینی باشد.
حقوق ۴۰۰ هزار تومانی ائمه جمعه در شهرهای بزرگ
صدای حوزه ـ مسأله تأمین معیشت ائمه جمعه چگونه است و آیا برای آنها برنامه‌ای در خصوص تأمین معیشت در نظر گرفته شده است؟
هر فکری که برای معیشت طلاب شده است برای معیشت ائمه جمعه هم صورت گرفته است، یعنی اتفاق خاصی رخ نداده است. ائمه جمعه مناطق برخوردار یعنی مراکز استان ها و شهرهای بزرگ ماهیانه ۴۳۰ هزار تومان است و در مناطق کم برخوردار در حدود یک میلیون و دویست هزار تومان است و این حقوق رسمی است که به ائمه جمعه پرداخت می‌شود و یعنی فکر خاصی در این خصوص نشده است.
بعد از حضور آقای حاج علی اکبری در شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه کار تشکیلاتی تر شده است اما ۹۰۰ امام جمعه در سطح کشور هستند که عدد بزرگی برای بحث بودجه و حقوق را می‌طلبد و با هجمه هایی که علیه نهادهای دینی و حوزه علمیه صورت گرفته کار در این زمینه مشکل است.
اما چیزی که من برداشت کرده‌ام در تلاش هستند با اقدامات دیگر غیر از پرداخت حقوق این نبود حقوق برای امام جمعه را جبران کنند، به عنوان مثال از نهادها و سازمان‌ها خواسته بشود خودرویی متعارف در اختیار امام جمعه قرار بدهند یا کارهایی به این صورت شکل بگیرد اما کار اساسی حساب شده و ردیف بودجه برای حقوق امام جمعه وجود ندارد و مسؤولان معتقد هستند امام جمعه باید ظرفیت‌های مردمی منطقه خود را استفاده کنند.
صدای حوزه ـ نکته پایانی اگر مسأله‌ای هست مطرح بفرمایید.
ارزیابی من این است که نهاد نماز جمعه در نظام اسلامی ظرفیت فوق العاده زیاد و فوق العاده متعالی دارد که خیلی از این ظرفیت ها هنوز مورد استفاده قرار نگرفته است و به فعلیت نرسیده و جا دارد این ظرفیت عظیم در نظام مقدس اسلامی مورد استفاده قرار بگیرد و البته آقای حاج علی اکبری و شورای سیاست گذاری ائمه جمعه به دنبال ارتقا کیفی نماز جمعه هستند و تلاش میکنند به سمت جوانگرایی و استفاده از نیروهای پر توان و برنامه‌های جدید در بستر نماز جمعه بروند.
