به گزارش صدای حوزه، حجت الاسلام احمدحسین شریفی، دبیر علمی ششمین کنگره علوم انسانی اسلامی، در مراسم افتتاحیه ششمین کنگره بین‌المللی علوم انسـانی اسلامی که صبح امروز (یکشنبه ۲۸ آذر ماه) در سالن همایش‌های صدا و سیما برگزار شد، گفت: علوم انـسانی نرم‌افزار فردسازی، دولت سازی، حکمرانی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی است و آلودگی یا نارسایی این نرم‌افزار، به آلودگی و نارسایی زیست فردی و اجتماعی و حاکمیتی و تمدنی منجر خواهد شد.
علوم انسانی روح سایر علوم است
شریفی تاکید کرد: علوم انـسانی روح سایر علوم است. جهت‌گیری‌های سایر علوم و نقشه راه آنها در علوم انسانی ترسیم می‌شود و هر گونه انحرافی در این علوم موجب کج روی در همه زمینه‌ها خواهد شد. بی‌توجهی محققان علوم انسانی به مبانی منابع آموزه‌ها و اصول اسلامی موجب بی‌توجهی به اسلام در سایر حوزه‌های زندگی و حیات فردی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و علمی خواهد شد. نتیجه این می‌شود که همه تحرکات جامعه به سمت یک گرایش انحرافی پیش می‌رود.
وی ادامه داد: از نخستین روزهای آشنایی مسلمین با غرب جدید و علوم انسانی غربی، عده‌ای از عالمان و روشن اندیشان جهان اسلام متوجه آلودگی و قدرت تخریبی بسیار بالای علوم انـسانی غربی برای جوامع اسلامی شده بودند.
شریفی اضافه کرد: عده‌ای از محققان و اندیشمندان مسلمان در کنار نقد بنیادهای هستی شناختی، معرفت‌شناختی و انسان‌شناختی علوم انسانی موجود و توجه دادن به ناسازگاری‌ها و بلکه تعارضات آنها با آموزه‌های اسلامی مربوطه، چند دهه است در غربت و مظلومیت تمام در اندیشه تولید علوم انسانی متناسب با اندیشه و فرهنگ اسلامی یا زیست مسلمانی بوده‌اند. حاصل این دردها و تلاش‌ها طرح رویکردهای مختلفی درباره علوم انـسانی اسلامی و چگونگی مواجهه با علوم انسانی غربی و تولید نظریه‌هایی در شاخه‌های مختلف علوم انـسانی شده است.
اسلامی سازی علوم انسانی، ایده ای آسیب زدایانه نه متعصبانه
وی با اشاره به این که نکته حائز اهمیت این است که ایده علوم انسانی اسلامی برخلاف ادعای مخالفان، ایده‌ای متعصبانه و متصلبانه یا علم ستیزانه نبوده است، افزود: ایده‌ای است برخاسته از حس حقیقت‌جویی و حق‌طلبی که ادعای جبران ضعف‌ها و کمبودها و نقص‌های علوم جدید را دارد. این ایده‌ای است که مدعی آسیب‌زدایی از علم است. حس حقیقت جویی و وظیفه دینی ما اقتضا می‌کند که در کشف حقایق ناظر به کنش‌ها و پدیده‌های انسانی، تلاشی واقع‌بینانه و حق‌طلبانه داشته باشیم نه اینکه کورکورانه و متصلبانه و مقلدانه از معرفت‌شناسی تجربی و هستی‌شناسی مادی و روش‌های اثباتی و تفسیری و امثال آن تبعیت کنیم.
عناصر درست در کنار روشی نادرست!
شریفی اضافه کرد: آیت الله مصباح یزدی در تبیین چرایی این حرکت می‌گوید به اعتقاد ما روشی که امروزه بر فضای علمی غرب غالب است و به کشورهای دیگر هم سرایت کرده است، هرچند عناصر درستی دارد ولی در مجموع روشی ناقص و نادرست است به ویژه در علوم انسانی که به یک معنا نرم‌افزار مدیریت کشور و تصمیم‌گیری‌های خرد و کلان در ساحت‌های مختلف اجتماعی به حساب می‌آید . در مقابل ما روشی را پیشنهاد می‌کنیم که بتواند جلوی آن آسیب‌ها و آفت‌ها را بگیرد و از نواقص آن به دور باشد. اسم این روش و علم برآمده از آن را “اسلامی” می‌گذاریم.
بسیاری از عالمان حوزوی آشنایی مناسبی با علوم انسانی موجود ندارند
دبیر علمی کنگره علوم انسانی اسلامی گفت: علیرغم همه این تلاش‌ها به دلایل مختلف فضای غالب مراکز علمی جهان اسلام با این رویکرد همراه نبوده است حتی فضای غالب مراکز پژوهشی و آموزشی جمهوری اسلامی و حتی حوزه‌های علمیه نیز با این رویکرد همراه نبوده است. اساسا بسیاری از عالمان حوزوی آشنایی مناسبی با علوم انسانی موجود ندارند و اغلب متخصصان علوم انسانی نیز آشنایی قابل قبولی با اسلام و آموزه‌های اسلامی ندارند. علیرغم چنین مشکلاتی به نظر می‌رسد مسئولان علمی و فرهنگی جمهوری اسلامی به ویژه شورای عالی انقلاب فرهنگی در تهیه و تولید اسناد بالادستی و تدوین آیین‌نامه‌های لازم برای تحول در علوم انسانی و طراحی سند دانشگاه اسلامی به شکل رضایت‌بخش به وظایف ذاتی خود عمل کرده‌اند.
تولید و تحول در علم، به مثابه یک پروسه نه پروژه
شریفی با تاکید بر این که تهیه و تولید و تصویب اسناد و آیین نامه‌هایی که از مقدمات لازم برای حکمرانی علمی است، همگی در جای خود لازم و ضروری و بایسته بوده است، افزود: اما می‌دانیم که جریان علم و تولید علم و تحول در علم بیشتر یک پروسه است تا پروژه و از درون عالمان و از فضاهای علمی می‌جوشد تا آیین نامه‌ها و اسناد رسمی. اگر فضای فرهنگی و گفتمان علمی با آن اسناد و آیین‌نامه‌های بالادستی همراهی نکند حتی اگر بهترین سرفصل‌ها و متن‌های علمی هم تدوین شود نمی‌تواند ما را به سرانجام مقصود برساند.
سرپرست موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران یادآور شد: متن سند بالادستی و درسی حتی اگر قرآن باشد، تا مدرس و استاد اقناع فکری نشود و با آن همراهی نکند نمی‌تواند مشکل گشا باشد.
وی تصریح کرد: شورای موسس مجمع عالی علوم انسانی اسلامی که به ابتکار جناب حجت الاسلام دکتر غلامی گرد هم آمدند، با استفاده از تجربیات یک‌صد ساله مواجهه مسلمین با علوم انسانی غربی از همان ابتدا بر این باور بودند که در کنار آن فعالیت‌های بالادستی لازم است گفتمان علوم انسانی اسلامی در بدنه دانشگاه و حوزه‌های علمیه نیز احیا شود.
ضرورت تحول در علوم انسانی، نیازمند شکل‌گیری یک جریان پرقدرت علمی و اندیشه‌ای
شریفی تاکید کرد: آشکار شدن ضرورت تحول در علوم انسانی برای بدنه علمی جامعه نیازمند شکل‌گیری یک جریان پرقدرت علمی و اندیشه‌ای بود که اولاً امکان و توان تجمیع نیروهای پراکنده‌ای که در زمینه علوم انسانی اسلامی به پژوهش و فعالیت مشغول هستند و همچنین توانایی ایجاد هماهنگی میان مراکز متعدد و متنوعی که کار ویژه آنها تولید علم دینی بود را داشته باشد. ثانیاً به دور از افراط و تفریط و با التزام به ادبیات علمی و روش شناسی تحقیق در علوم انسانی هم به کارهای بنیادین بپردازد و هم جرأت و جسارت مواجهه عالمانه با ناقدان و مخالفان را داشته باشد.
وی در ادامه گفت: در وهله سوم اینکه متشکل از نیروهایی باشد که هم در علوم انسانی در مرزهای دانش باشد و هم در علوم اسلامی تخصص داشته و توانایی استنباط آموزه‌های اسلامی ناظر و علوم انسانی را داشته باشند.
دبیر مجمع عالی علوم انسانی اسلامی با اشاره به این که مجمع عالی علوم انسانی اسلامی با مشارکت ده‌ها مرکز دانشگاهی و حوزوی شکل گرفته و تا کنون کنگره‌های بین‌المللی متعددی در این حوزه برگزار شده، افزود: اکنون ششمین و البته مفصل‌ترین کنگره، چندین نشست تخصصی در موضوعات متنوعی با حضور صاحب‌نظران رشته‌های مختلف علوم انسانی برگزار کرده است. همچنین علیرغم آن‌که مجمع عالی علوم انسانی اسلامی همواره اصرار داشت که بر فعالیت‌های ستادی متمرکز شود و خود به مثابه مرکزی پژوهشی و تولیدی در عرض مراکز موجود عمل نکند.
در عین حال تا کنون ده‌ها کتاب تحقیقی و بنیادین در قلمروهای مختلف علوم انسانی اسلامی تولید کرده است و دارای نشریه علمی پژوهشی و نشریه‌های ترویجی و گفتمان‌سازی مثل تحقیقات بنیادین علوم انسانی و علوم اسلامی صدرا است.
شریفی اضافه کرد: کنگره‌ها و نشست‌های مجمع عالی توانسته است بیش از ۳۰۰۰ استاد همسو با ایده اسلامی‌سازی علوم انسانی را در اقصی نقاط کشور و ده‌ها اندیشمند و چندین مرکز همسو با این ایده را در کشورهای مختلف اسلامی همچون مالزی، اندونزی، ترکیه، لبنان، افغانستان، سوریه و عراق شناسایی کند و حتی چندین همایش با مشارکت مراکزی در افغانستان، لبنان و مالزی برگزار کند.
وی با اشاره به اینکه کنگره ششم با همراهی و مشارکت ۵۰ مرکز دانشگاهی و حوزوی برگزار می‌شود، افزود: این کنگره مفتخر است که در ۱۶ کمیسیون مختلف میزبان مشارکت ۲۳۰ عضو هیئت علمی به عنوان کمیته علمی این کمیسیون‌ها و همراهی حدود ۷۰۰ استاد به عنوان ارزیاب باشد که محصول این همراهی‌ها و فعالیت‌ها ارزیابی ۶۹۹ مقاله فرستاده شده به دبیرخانه کنگره و انتخاب نهایی ۱۷۰ مقاله است.
دبیر علمی کنگره در پایان خاطرنشان کرد: مجموعه مقالات پذیرفته این کنگره به زودی در ۱۴ جلد منتشر خواهد شد. همچنین کنگره ششم به دلیل شرایط کرونایی از حضور فیزیکی اندیشمندان خارجی محروم است اما افزون بر مشارکت فعال برخی از اندیشمندان خارجی در برخی از کمیسیون‌ها با حضور پاره‌ای از اندیشمندان جهان اسلام به زبان عربی و دیگری با حضور برخی از متفکران آمریکای لاتین به زبان اسپانیولی برگزار می‌شود.
