به گزارش صدای حوزه، کرونا دیگر یک مهمان غریبه نیست و حال بیش از یک سال و نیم است که شئون زندگی ما را تحت تاثیر قرار داده است. تمام اتفاقات زندگی و جامعه ما در این مدت یکبار با شرایط کرونایی دست و پنجه نرم کرده و تجربه آموخته است. یکی از این اتفاقات، مجالس مذهبی در مناسبت‌های مختلف است که شاید اوج تجربه‌آموزی برای آنان را در شب‌های قدر و محرم سال گذشته بتوان به حساب آورد.
عزاداری هیأت ریحانهالنبی در روز عاشورا سال ۹۹
تصمیماتی که نشان‌دهنده رویکرد سلبی ستاد کرونا نسبت به امور دینی است
ستاد ملی مقابله با کرونا از ابتدای فعالیتش تلاش کرد تا ضمن حفظ روال زندگی مردم و فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، برنامه‌ریزی برای جلوگیری از شیوع این بیماری را در دستور کار داشته باشد. این ستاد در ابتدای شیوع کرونا رأی به تعطیلی مساجد و حرم‌ها داد که اهالی هیأت و مساجد بلافاصله با تصمیم اولیه این ستاد برنامه‌ها و مجالس خود را تعطیل کردند و جلسات را به سمت فضای مجازی سوق دادند. این تصمیمات از روز نخست نشان داد که این ستاد در خصوص مجالس دینی رویکردی سلبی دارد تا ایجابی.
جشن نیمه شعبان سال ۹۹ در هیأت مجازی
تذکر مقام معظم رهبری به ستاد کرونا
بعد از فروکش موج اولیه کرونا، در پایان ماه شعبان سال قبل، مطالبه مردم و هیأت‌ها این بود که در ماه رمضان به خصوص شب‌های قدر، امکان برپایی جلسات دعا و مناجات برای دفع این بلا فراهم شود، اما ستاد کرونا به این خواسته مردم کم‌توجه بود تا اینکه مقام معظم رهبری به سخن آمدند. ایشان ۲۱ اردیبهشت‌ماه ۹۹ در دیدار مسئولین ستاد کرونا فرمودند: «مسئله دعا و عبادت به خصوص در ماه رمضان، به خصوص در شب‌های قدر که در پیش است، یکی از نیازهای حتمی و اساسی مردم است؛ این با نیازهای مادّی از یک نظر تفاوتی ندارد، از یک نظر بالاتر از نیازهای مادّی مردم است….. توصیه‌ام این است که بررسی این مورد را به کسانی بدهید که اهمّیّت حضور دعا و توسّل و مسائل معنوی را به معنای واقعی کلمه درک کرده باشند»
مقام معظم رهبری: بررسی جلسات ماه رمضان را به کسانی بدهید که اهمّیّت حضور دعا و توسّل و مسائل معنوی را به معنای واقعی کلمه درک کرده باشند
تصمیماتی که دست هیأت‌ها را در پوست گردو گذاشت
این نکته مقام معظم رهبری، منجر به وضع دستورالعملی برای برگزاری جلسات احیاء در شب‌های قدر سال گذشته و بابی برای برگزاری جلسات دینی در دوران کرونایی شد، اما باز هم برخی از تصمیمات خلق‌الساعه ستاد ملی کرونا کار را برای هیأت‌ها سخت کرد.
جلسه احیاء شب‌های قدر ماه رمضان سال ۹۹ هیأت ریحانهالحسین
چند ماه مانده به ماه محرم با تصمیم دفتر مقام معظم رهبری ستاد برنامه‌ریزی محرم به مدیریت رئیس سازمان تبلیغات اسلامی و عضویت تمام نهادهای فرهنگی مرتبط شکل گرفت تا دستورالعمل‌هایی برای برپایی مجالس محرم وضع شود. این دستورالعمل‌ها بنا بود در عزاداری مسلمیه حرم عبدالعظیم حسنی امتحان و به عنوان الگو ارائه شود، اما نمونه‌ای از این تصمیمات ناگهانی رخ داد.
ستاد کرونا دو ساعت مانده به مجلس مسلمیه پشیمان شد
ستاد کرونا به مسئولین هیأت رزمندگان اسلام برای برپایی مراسم مسلمیه با حضور عزاداران در پارکینگ مجاور حرم سیدالکریم مجوز داد. بعد از اطلاع‌رسانی و تدارک تمام تجهیزات لازم دوباره همان چندصدایی ستاد کرونا رخ‌نمایی کرد و دست عزاداران را در پوست گردو گذاشت. علی اکبر مداحی، رئیس ستاد مرکزی هیأت رزمندگان اسلام به عنوان متولی مراسم مسلمیه در سال ۹۹ می‌گوید: «برای برگزاری مراسم مسلمیه با دکتر زالی رئیس ستاد کرونای استان تهران جلسه داشتیم و ایشان برای ادامه ماجرا ما را به کارشناسان ستاد در جنوب تهران ارجاع داد. با هماهنگی این کارشناسان و مجوز صادر شده ستاد برای برگزاری مراسم در فضای جنوبی حرم برنامه‌ریزی کردیم. در این فضا موکت یا سیستم صوت و یا سن لازم برای برگزاری مجلس وجود نداشت که تمام این امکانات را مهیا کردیم. تنها برای تهیه صوت مناسب در این فضا بیش از ۳۰ میلیون تومان تجهیزات اجاره کردیم. مجلس بنا بود حوالی ساعت ۱۷ برگزار شود که در ساعت ۱۵ همان روز به ما اعلام کردند که وزارت بهداشت با برگزاری این جلسه مخالفت کرده است. این تصمیم موجب شد برخی جوانان به صورت خودجوش، در مقابل درب حرم به عزاداری بپردازند و هیچ دستورالعملی را هم رعایت نکنند. در حالی که برنامه ما با رعایت تمام دستورالعمل‌ها و فاصله گذاری لازم و در فضای باز بنا بود برگزار شود.»
این بگیر و ببندها اولین تعارض هیأتی‌ها و ستاد کرونا را رقم زد و برخی از دسته‌های عزاداری با نادیده گرفتن محدودیت‌ها، در ایام مسلمیه در کنار حرم عبدالعظیم حسنی به عزاداری پرداختند.
تصمیمی که شب اول محرم، هیأت‌ها را شاکی کرد
بعد از مسلمیه، جلسات محرم هم از گزند تصمیمات خلق‌الساعه ستاد کرونا بی‌نصیب نبود. با وجود اینکه ستاد محرم دستورالعمل لازم برای برگزاری جلسات را با مشورت و تایید کارشناسان پزشکی و مسئولین وزارت بهداشت تهیه کرده بود، تا چندروز مانده به روز اول محرم هنوز این دستورالعمل ابلاغ نشده بود. این در حالی بود که نحوه برگزاری جلسات محرم با سال‌های گذشته تفاوت چشمگیر داشت و مسئولین هیأت‌ها برای برپایی مجلس در فضای باز یا فضای مسقف با سقف بیش از ۶ متر ناچار به اسباب‌کشی از حسینیه‌های قبلی بودند، اما ستاد کرونا درکی از این اتفاقات نداشت و تا روز آخر ابلاغ پروتکل‌ها را به تاخیر می‌انداخت.
هیأت‌ها براساس شنیده‌ها و اعلام غیررسمی دستورالعمل‌های محرم در رسانه‌ها، خود را آماده عزاداری می‌کردند تا اینکه درست یک روز مانده به محرم، سخنگوی ستاد کرونا در ادامه همان چندصدایی پشت میکروفن آمد و گفت: «عزاداری در محیط مسقف ممنوع است». این اظهارنظر که با تمام جلسات کارشناسی ستاد کرونا در تضاد بود، خشم اهالی هیأت را در پی داشت و منجر به تعطیلی بسیاری از جلسات شد.
جلسه مطیعی هم سال قبل لغو شد
حجت‌الاسلام محمد رستمی، مدیرعامل موسسه هیأت آئین حسینی می‌گوید: «سال گذشته با توجه به شرایط کرونایی و به منظور تقسیم جمعیت عزاداران مجلس حاج میثم مطیعی تصمیم داشتیم هم در دانشگاه امام علی(ع) به عنوان هیأت میثاق با شهدا و هم در آستان مقدس امامزاده قاضی‌الصابر به عنوان هیأت آئین حسینی مجلس عزاداری برپا کنیم. در خصوص امامزاده تمام اقدامات لازم از قبیل نصب پارچه سیاه و تأمین تجهیزات مورد نیاز صورت گرفته بود که بسیار هم هزینه داشت، اما در روزهای نزدیک به محرم به یکباره زمزمه‌هایی شد که برگزاری جلسه در فضای مسقف ممنوع است. حتی در خصوص این شایعه‌ها هم اطلاع‌رسانی درستی از سوی مسئولین صورت نمی‌گرفت و هیأت‌ها سردرگم بودند. بسیاری از هیأت‌های کوچکتر هم نگاهشان به مجالس مشابه ما بود که ببینند چه می‌شود که در نهایت مجبور به لغو جلسه شدیم. این تصمیم موجب سرشکستگی بسیاری از خادمان جلسه بود که تلاش‌هایشان ناتمام مانده بود.»
جلسه عزاداری محرم با نظمی مثال زدنی؛ هیأت عبدالله بن الحسن
ستاد کرونا جای مانع‌تراشی، تسهیل‌گر باشد
البته بسیاری از هیأت‌های کشور زیربار نرفتند که چراغ مجلس امام حسین(ع) خاموش شود و تلاش کردند حتی در همان فضاهای مسقف هم که شده مجالس خود را برگزار کنند و با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی توصیه شده مانع شیوع این بیماری شوند. عبدالرضا وطنی، مدیر هیأت مجمع دینی مهدیه تهران می‌گوید: «سال گذشته با توجه به اینکه فضای حسینیه ما باتوجه به اطلاع‌رسانی اولیه مناسب بود در تمهید برگزاری جلسه بودیم اما به یکباره یک روز مانده به محرم اعلام شد که نباید جلسات در فضای مسقف برگزار شود. ما دیگر فرصتی برای جابجایی جلسه نداشتیم بنابراین در همان فضا البته با تعداد محدودتر افراد و رعایت دستورالعمل‌های سختگیرانه‌تر جلسه را برگزار کردیم. ستاد کرونا نباید تنها نگاه سلبی داشته باشد و اعلام کند در فضای مسقف برگزار نکنید لااقل به نهادها و مجموعه‌های دیگر اعلام کند تا فضاهای خود را در اختیار هیأت‌ها بگذارند. فقط پشت میز می‌نشینند و می‌گویند این نباشد خوب جایگزینش را تسهیل کنید.»
جلسه عزاداری ماه محرم هیأت میثاق با شهدا در دانشگاه امام علی
ستاد کرونا هیأت‌ها را بشناسد و نظر دهد
با همه این تفاسیر محرم سال گذشته با نظم مثال زدنی هیأت‌های مذهبی برگزار شد؛ تا جایی که تلاش‌های هیأتی‌ها نیز مورد تقدیر مقام معظم رهبری قرار گرفت. هیأت‌های مذهبی در محرم قبل نشان دادند که می‌توان محرم را با در شرایط کرونایی و رعایت دستورالعمل‌ها برگزار کرد و این به مسئولین ستاد کرونا اثبات شد، اما هیأتی‌ها معتقدند برای برگزاری مجالس محرم، ستاد کرونا باید زودتر تصمیم‌گیری و اطلاع‌رسانی کند. محسن مبارکی، مدیر هیأت عبدالله بن الحسن(ع) می‌گوید: «مسئولین ستاد کرونا باید بدانند که برای هیأت عزاداری نمی‌توان یک شَبَه تصمیم گرفت و فردا اجرا کرد. برگزاری جلسه عزاداری محرم نیازمند تمهیداتی است که به خصوص برای هیأت‌های بزرگ از ماه‌ها قبل اقدام می‌شود و نمی‌توان شب اعلام کرد در فضای مسقف برگزار نشود و صبح همه به فضای باز بیایند. از سوی دیگر ستاد کرونا در سال گذشته هیچ تسهیلاتی برای هیأت‌ها نداشت. نه با نهادهای دولتی مانند وزارت آموزش و پرورش و وزارت ورزش هماهنگ شد تا فضاها را در اختیار قرار دهند نه با وزارت ارتباطات هماهنگ شد که در این شرایط کرونایی اینترنت خوب و پرسرعت در اختیار هیأت‌ها بگذارد تا در فضای مجازی پخش زنده کنند و نه با وزارت بهداشت هماهنگ کردند که تجهیزات بهداشتی مثل ماسک و مواد ضدعفونی کننده به ما دهند. تنها دستور دادند و انتظار داشتند که هیأت‌ها عمل کنند.»
تشکیل ستاد محرم در سال گذشته به ریاست سازمان تبلیغات اسلامی
انتظار هیأت‌ها از ستاد ملی مقابله با کرونا
این روزها نیز که حدود ۴۱ روز تا آغاز ماه محرم باقی مانده است، هنوز نه کارگروه تصمیم‌گیری برای برگزاری جلسات محرم همچون سال قبل به صورت رسمی تشکیل شده و نه ستاد کرونا اقدامی برای تدوین دستورالعمل و یا ارزیابی عملکرد هیأت‌ها در ماه محرم داشته است.
حجت‌الاسلام محمد رستمی مدیرعامل موسسه آئین حسینی می‌گوید: «انتظار هیأت‌های مذهبی از ستاد کرونا اولاً این است که در اتخاذ تصمیم برای جلسات محرم همانطور که مقام معظم رهبری فرمودند از نظرات کارشناسان و مسئولین هیأت‌ها استفاده کنند و با مشورت با آنان نظر دهند. دوم اگر تصمیمی گرفته شد که باید هرچه زودتر هم اتخاذ شود، صریح اعلام کنند و اتفاق نظر داشته باشند تا چند صدایی نباشد و سوم اینکه هیأت‌های سال قبل را به عنوان الگو مدنظر داشته باشند.»
سازمان تبلیغات به فکر هیأت‌های کوچکتر باشد
محسن مبارکی، مسئول هیأت عبدالله بن الحسن (ع) هم می‌گوید: «انتظار ما از سازمان تبلیغات اسلامی به عنوان متولی امر که مرتبط با ستاد کروناست، این است که به جای برگزاری جلسه صرفا با هیأت‌های بزرگی مانند ما به هیأت‌های کوچکتر و کم بضاعت‌تر توجه کند. هیأت‌های بزرگ از ماه‌ها پیش برای محرم برنامه‌ریزی کرده‌اند و در فضای باز برنامه‌های خود را اندیشیده‌اند، اما هیأت‌های کوچکتر با اینکه از ماه‌ها قبل به فکر محرم هستند اما با اندک تغییری در دستورالعمل‌ها متضرر می‌شوند و جلساتشان مانند سال قبل تعطیل می‌شود. سازمان تبلیغات باید در جانمایی هیأت‌ها پیشنهاد ارائه کند و در هر شهر، لیستی از فضاهایی را که امکان برگزاری جلسه وجود دارد، به هیأت‌ها ارائه کند.»
حجت‌الاسلام مجید باباخانی مدیرکل تشکل‌های دینی سازمان تبلیغات اسلامی
تلاش این است که دستورالعمل محرم دو هفته دیگر ابلاغ شود
سازمان تبلیغات اسلامی همچون سال گذشته در قالب ستاد ملی محرم مسئول هماهنگی و برگزاری جلسات عزاداری در ماه محرم است که مدتی است برگزاری این جلسات را هم آغاز کرده است. حجت‌الاسلام مجید باباخانی مدیرکل تشکل‌های دینی این سازمان می‌گوید: «جلسات داخلی ستاد محرم در سازمان آغاز شده است و هرکدام از معاونت‌ها و نهادهای داخلی سازمان مسئولیت گرفته‌اند. در بُعد بیرونی هم جلسه شورای شبکه هیأت و تشکل‌های دینی برگزار و در این خصوص تبادل نظر شد. در هفته گذشته نیز ذیل این شورا با حضور حجت‌الاسلام پناهیان، علی اکبر رائفی پور، سنگری و … جلسه‌ای برگزار شد تا ایده‌های این افراد هم گرفته شود و در پایان همین هفته نیز دوباره جلسه‌ای با طیفی در همین سطح و با حضور اعضای شورا برگزار خواهد شد. اولین جلسه ستاد محرم نیز بناست هفته آینده برگزار شود. تمام تلاش ما این است که به ستاد کرونا فشار بیاوریم تا دستورالعمل نهایی برگزاری جلسات محرم را تا دو هفته یا نهایتاً سه هفته دیگر ابلاغ کند.»
او همچنین در خصوص دیگر تصمیمات اتخاذ شده در این جلسات می‌گوید: «بسیاری از افراد از تعطیل شدن تعداد قابل ملاحظه‌ای از هیأت‌ها در سال قبل، نامحسوس بودن نشانه‌های عزا در سطح شهرها مانند پرچم‌های سیاه و یا برپایی ایستگاه صلواتی و … گلایه داشتند که امسال تعظیم شعائر به صورت جدی در دستور کار خواهد بود و بنا داریم با کمک هیأت‌ها و توان و ظرفیت آن‌ها به سمت حل مسائل و مشکلات مردم هم حرکت کنیم.»
منتظر می‌مانیم و خواهیم دید که آیا ستاد ملی مقابله با کرونا امسال برای جلسات محرم به جای دقیقه نود، هرچه زودتر تصمیم‌گیری و ابلاغ می‌کند یا باز هم هیأت‌ها را در نخستین شب محرم دچار سردرگمی خواهد کرد.
نکته مهم اینکه ستاد ملی کرونا در وضعیت انتقال دولت‌ها قرار دارد و متدینین و اهالی هیأت به دولت آینده درباره اهتمام به مسائل دینی و مذهبی خوشبین‌ترند. با این وصف، انتظار می‌رود دولت آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی از هم‌اکنون در این خصوص تدابیر لازم را دیده باشد.
