به گزارش صدای حوزه، آیت‌الله علیرضا اعرافی، امروز در ساختمان فرهنگی «امین» مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه در جمع مدیران مدارس علمیه سراسر کشور اظهار داشت: در سال ۱۳۹۶ قرار بر این بود که هر دو سال شاهد برگزاری چنین نشست فاخر و ارزشمندی باشیم که نخستین آن در سال ۱۳۹۸ برپا شد.
وی افزود: با شیوع ویروس منحوس کرونا، این اتفاق عملا شکل نگرفت تا امروز که با رعایت کامل شیوه نامه‌های بهداشتی و شرایط متعادل‌تر توفیق برگزاری دومین نشست را در جوار حرم مطهر کریمه اهل بیت(ع) و مسجد مقدس جمکران را پیدا کرده‌ایم.
عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه در محور اول سخنان خود به ویژگی‌های اولیا الله با استعانت از حکمت ۴۳۲ نهج البلاغه حضرت امیرالمومنان اشاره کرد و افزود: لازم است بگویم، حضرت در نهج البلاغه بیش از ۱۰۰ بار از دنیا سخن گفته است و بشر را به دنیاشناسی سفارش کرده‌اند؛ دنیاشناسی راهی برای تعالی و پیشرفت معنوی و اخلاقی، ما اگر دنیا نشناسیم و جایگاه خود را ندانیم از پیشرفت محروم خواهیم شد.
اعرافی ادامه داد: اگر دنیا را بشناسیم و به باطن آن پی‌ببریم در مسیر سیر و سلوک الهی قرار گرفته‌ایم، اما اگر فریب ظواهر دنیا را بخوریم از آنچه برایش خلق شده‌ایم، محروم خواهیم شد.
وی گفت: ما برخوردمان با جهان باید برخوردی باشد که هم بتوانیم آن را به دنیای بلاغ تبدیل کنیم، هم بتوانیم آسیب‌ها و مضررات آن را که به دنیای ملعونه نامیده شده است، از خود دور کنیم؛ بنابر این دنیاشناسی و پی‌بردن به حقیقت دنیا، مقوله بسیار مهم در تهذیب نفس و اصلاح اخلاق است.
وی افزود: اگر ما و شما که به عنوان مدیران به عنوان سردمداران و مشعلدار تربیت، تهذیب، تزکیه و اصلاح دیگران هستیم، بیش از دیگران باید به این مقوله بیندیشیم؛ اگر روزی از ما و شما به عنوان مدیر در دستگاه با عظمت حضرت مهدی(عج) سپری شد و در این اندیشه نبودیم، قطعا مدیر موفقی نیستیم، اگر روزی سپری شد، بدون توجه به مقوله‌های مهم حیاتی، معرفتی و روحی و اخلاقی، حتما زیان کرده‌ایم و زیان خواهیم رساند؛ طلاب و اساتید ما دایم باید با نهج البلاغه مانوس باشند و ما به عنوان مدیران بیشتر از آن‌ها، چرا که سرشته دست ماست و راهبری این کار به ما سپرده شده است.
عضو فقهای شورای نگهبان گفت: اولیای الهی یک شاخصی دارند، شاخص آنان این است که نگاه‌های عقل و دل جانشان، نگاه‌های نافذی است که از ظواهر دنیا عبور کرده است؛ به حقیقت دنیا نگاه کردند، ظاهری فریبنده، اما باطنی که اگر منهای خدا باشد بسیار خطرناک و بر باد دهنده همه سرمایه جاودان بشر است، با این دنیای مهنای خدا، جهانی است کوچک، ناپایدار، پست همراه با هزار مصیبت و اگر هوشیار نباشیم بر زمین زننده ما در این مسابقه بزرگ الهی خواهد بود و این مسایلی است که باید در حوزه‌های علمیه ما صحبت شود.
وی در بخش دیگر سخنان خود، پیرامون مسایل مدیریتی در سطوح گوناگون گفت: مدیریت، بالاترین نقش را در راهبری یک مجموعه دارد، مدیریت یک فن بسیار دشوار، دانش بسیار راهبردی و پیچیده است.
وی افزود: مدیریت در هر فضایی که باشد کار دشواری است، جمع‌آوری همه امکانات مادی، معنوی و نیروی انسانی برای تحقق یک هدف، کار مدیریت است؛ مدیریت سخت است، چرا که فرد باید روی محیط پیرامون خود تاثیر بگذارد.
وی ادامه داد: مدیر باید هدف دقیقی را تببین کند و مجموعه پراکنده را منسجم و در مسیر یک هدف به کار بگیرد؛ مدیر باید از خود عبور کند، ضمن اینکه تمام تلاش و توان خود را به کارمی‌گیرد، باید توان‌های دیگر را بشناسد، در کنار هم قرار دهد و انگیزه ایجاد کند و در یک ریلی برای رسیدن به مقصد به حرکت درآورد.
اعرافی گفت: شناخت امکانات و مقدورات، جمع آوری، نظم بخشی، بسیج و راهبری آنان به سمت اهداف معین و دقیق، این آن مدیریت دشواری است که لازمه آن هم تسلط برخویشتن است، فراز و فرودها را درک کند، در برابر حوادث و وقایع هم هوشیار و حکیم و دقیق باشد، هم بفهمد و هم نبازد، به موقع اقدام کند و به موقع آرام باشد.
وی به شروط «مدیریت درست» اشاره و بیان کرد: مدیر باید به درون خود احاطه داشته باشد، ظرفیت‌های خود برای اثرگذاری بیشتر بداند، توانایی تاثیر بر محیط داشته باشد، وقتی که مدیریت، مدیریت انسان، دانش، اخلاق و ادب این وظایف و سختی کار را دوچندان می‌کند؛ از این رو مدیر باید تمام این ابعاد و زوایا را بداند و نسبت به تقویت آن اهتمام داشته باشد.
وی گفت: مهم‌ترین نکته در کار مدیریت رویکرد جامع و متوازن در همه اضلاع و ابعاد شخصیت متربیان و متعلمان است، به ویژه فضای حوزه که نگاه راهبردی، جامع و متواضع به رشد همه ابعاد و اضلاع شخصیت طلاب و به نوعی استادان ضرورت اول است که مدیر باید از آن برخوردار باشد.
وی افزود: در شخصیت عالم دینی و حوزوی همه ابعاد اهمیت دارد؛ «علم و دانش»، «تحقیق و پژوهش»، «اخلاق و ادب»، «بصیرت و بینش اجتماعی و سیاسی»، «توانمندی برای اداره خود و خانواده» و مهم‌ترین ابعاد رشد جامع شخصیت است؛ مدیر باید همه این ابعاد را بشناسد و با همه این ابعاد کار کند و مدیریت اون نامتوازن نشود.
اعرافی گفت: اگر مدیرفقط جمع‌آوری امکانات را ببنید، مدیرموفقی نیست، اگر فقط رشد علمی، آموزشی و پژوهشی را ببنید، مدیرموفقی نیست، اگر رشد اخلاقی و شخصیت معرفتی را فقط می‌بیند، مدیر موفقی نیست و اگر فقط معیشت را ببیند، باز هم مدیر موفقی نیست.
وی افزود: مدیری موفق است که به همه این‌ها بپردازد و ضمن اینکه کار را به معاونان و همکاران سپرده است، خود ناظر برکلیت عملکردها و توازن این رشد باشد. اگر مدیر همه این‌ها را یا بخشی از امور را بسپارد و هیچ نظارتی نداشته باشد، قطعا در امور مدیریت موفق نخواهد بود.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم گفت: اگر ما نظام اولویت‌های تربیتی شخصیت را نشناسیم، اگر شناختیم و به همه اضلاع توجه نکنیم و یا در اولویت گذاری مادیات را مهم‌تر شمرده‌ایم، حتما کار ما ناموفق است؛ این مقوله‌ای است که هر روز باید نسبت به آن توجه داشت.
وی گفت: شاید برخی از شما بزرگواران در مدرسه‌ای هستید که از نظر کمّی با تعداد کمی از طلاب برخوردار هستید؛ شاید بارها شینده‌اید از من که وقتی مرحوم حاج شیخ عبدالکریم از دنیا رفتند، بیش از ۳۰۰ طلبه در قم داشتند، خوب این شخصیت بزرگ علمی و معرفتی با آن تراز به صورت مستقیم با ۳۰۰ طلبه در ارتباط بود، این جمع و جور بودن اشخاص با مدیریت یک چهره بزرگ و عظیم الشان، معجزه آفرین بود.
وی افزود: آخرین دفتر شهریه مرحوم حاج شیخ که در مرکز اسناد حوزه‌های علمیه در مدرسه فیضیه است، فقط اسامی بیش از ۳۰۰ نفر ثبت شده است، در آن شرایط بسیار سخت‌تر از این دوران ما که منجر به پرورش بزرگانی همچون امام راحل ره شد.
اعرافی همچنین به موضوع و جایگاه مدرسه در یک شهر پرداخت و گفت: مدرسه در یک شهر، منطقه و در یک شعاعی باید مدرسه‌ای جامع، پاسخگو، نورافشان و ناظر به محیط باشد؛ ما در طرح آمایش آورده‌ایم که حوزه دارای رسالت‌هایی است.
وی افزود: حوزه باید به نیازهای معرفتی، اخلاقی، فکری، اندیشه‌ای، نهادی و ساختاری محیط خود پاسخگو باشد؛ مدرسه و حوزه ما چنان توان نرم افزاری، تربیتی، اخلاقی، هویتی و اجتماعی برخوردار باشد که محیط پیرامون خود را روشن کند و این از عهده شما با اندیشه ورزی، فکر و برنامه‌ریزی برمی آید.
وی گفت: مدیر باید دارای نگاه جامع به تربیت و ناظر مشرف به همه ابعاد تربیت شخصی طلاب و استادان باشد، همچنین مدیر باید ناظر به همه ضرورت‌ها و محیط پیرامون خودش باشد، چرا که همه خادمان مردم هستیم و فلسفه وجودی ما همین است.
امام جمعه موقت قم ادامه داد: «مطالعه» مستمر مدیر و تعامل با نهادهای فکری، فرهنگی و معرفتی در فضای کاری چه حوزوی چه غیرحوزوی، باید توانایی برقرار ارتباط وتعامل با ساختارهای رسمی کشور را داشته باشد که باید مورد توجه قرار بگیرد.
وی با طرح این سوال که شاید برای شما این سوال پیش آمده باشد که مدیریت حوزه در پرتوی هدایت‌های مقام معظم رهبری و مراجع معظم تقلید چه راهی را انتخاب کرده و چه مسیری را در حال پیمودن است، پاسخ داد: اگر ما بخواهیم پنج سال خودمان بر اساس تجربه گذشته و زحمات بزرگان گذشته ارزیابی کنیم، بر پایه هزار سال حوزه، ۱۰۰ سال قم و چهار دهه انقلاب اسلامی انجام شده است، ما خادم و وامدار همه عزیزانی هستیم که در گذشته تلاش کرده‌اند و امروز به دست ما رسیده است.
وی افزود: با همه تلاش‌های دوستانمان در صف و ستاد اگر بخواهیم یک ارزیابی داشته باشیم، خودم ارزیابی خوب نسبی را مدنظر قرار می‌دهم؛ به رغم همه سختی‌ها و کمبود امکاناتی که حوزه داشته، اسناد مهمی تهیه شده است و نزدیک به ۲۰ سند پایه‌ای در نگاه بلند حوزه طراحی و به تصویب رسید و ذیل آن ۳۰۰ طرح کوچک و بزرگ تدارک دیده شد و ۱۰۰ طرح آن اجرایی شده و در نهایت در قالب یک سند پنج ساله حوزه‌های علمیه جمع آوری و تصویب شده است.
وی ادامه داد: امروز به طور نسبی حوزه از یک فلسفه تعلیم و تربیت و برنامه‌ریزی جامعی به طور نسبی برخوردار است، البته نمی‌شود، ادعای کمال و تمام کرد و لذا قابل نقد و اصلاح است، ولی این منظومه فکری به شکل منسجمی طراحی و بخش‌های مهمی از آن تصویب شده است.
اعرافی به موضوع آموزش‌های کاربردی ـ مهارتی حوزه‌های علمیه اشاره کرد و گفت: درختواره در مرحله نهایی است، این بخش که بال دیگر حوزه است، مهارت کاربردی حوزوی برای سطح یک و شاخه‌های متنوع برای آموزش‌های کاربردی و مهارتی در حوزه‌های تبلیغ، پژوهش برای سطوح بالاتر پیش‌بینی شده است که طی روزهای آتی ارایه می‌شود.
وی در ادامه به درختواره رشته‌ها، طرح آمایش، معیشت طلاب، مرکز اسناد حوزه‌های علمیه، مرکز آموزش‌های کاربردی مهارتی حوزه، آموزش مجازی و واسپاری برخی از اختیارات به استان‌ها، دروس خارج اشاره کرد.
تعلیم و تربیت طلاب به دست مدیر مدرسه علمیه است
قائم مقام مدیرحوزه‌های علمیه در امور استان‌ها نیز گفت: اگر مدیران در جایگاه واقعی خود و مورد حمایت قرار بگیرند، تعلیم و تربیت آن طور که باید در مدارس رقم می‌خورد.
حجت‌الاسلام والمسلمین حمید ملکی بیان کرد: در دورانی که عهده‌دار مسئولیت معاونت تهذیب را داشتم به ۲۴ استان کشور سفر کردم و با مسایل و دغدغه مدیران مدارس از نزدیک آشنا شده‌ام، کما اینکه ۲۰ سال مدیریت مدرسه را برعهده داشتم و مسایل را از نزدیک لمس کرده‌ام.
استاد حوزه علمیه قم افزود: توجه به مدیر و جایگاه آن می‌تواند اهداف و سیاست‌های برنامه‌ای حوزه‌های علمیه را در مدارس به شکل مطلوبی عملیاتی سازد و از آن جا که تعلیم و تربیت به دست مدیران مدارس است، لذا نسبت به این جایگاه مهم و ارزشمند شناخت کافی را داریم.
وی گفت: در مدارس علمیه سراسر کشور تمام مطالبات اعم از تربیتی، تهذیبی، آموزشی، پژوهشی حوزه علمیه از مدیران مدارس می‌باشد، لذا مدیران مدارس به عنوان الگو، اسوه هستند که باید خود نگاه و دغدغه تعلیم و تربیتی داشته باشند.
وی ادامه داد: در جلسات متعدد چه حضوری و چه مجازی نسبت به دغدغه‌های مدیران آگاهی لازم را داریم و روزی نیست که از سوی مدیریت حوزه‌های علمیه و بخش‌های مرتبط مسایل مربوط به معیشت طلاب و استادان مورد بحث و بررسی قرار نگیرد و این نکته‌ای نیست که از آن غافل شویم.
نویسنده کتاب «نقش زمان و مکان در اجتهاد» گفت: آنچه من فهمیدم در این ۲۰ سال نشست و برخاست با مدیران مدارس، خادمان و نگهبان مدرسه، اگر این مجموعه اعمال و رفتارشان اخلاقی باشد به ویژه مدیران مدارس، بدون تردید بیشترین تاثیر اخلاقی را بر روی طلاب خواهند گذاشت.
وی «کادر مدرسه» و «استاد» را از دیگر عناصر اخلاقی و تربیتی یک مجموعه آموزشی توصیف کرد و افزود: وقتی مدیر، کادر و استادان مدرسه متخلق باشند، طبیعی است که طلاب در چنین محیطی رشد و ویژگی‌های اخلاقی ممتازی را کسب میکنند و اگر غیر از این باشد نمی‌توان انتظار خروجی نابی از این مدرسه داشت.
همچنین مدیر طرح و برنامه حوزه‌های علمیه گفت: درباره بهبود شرایط و دغدغه مدیران مدارس اقدام‌های مهمی در حال انجام است که ان شاءالله تا پایان سال بسیاری از دغدغه‌های مدیران معظم برطرف خواهد شد.
حجت الاسلام والمسلمین هادی رضایی افزود: رسیدگی و تدوین موضوع مهمی همچون کادر مدارس در دستور کار است که طرح‌هایی به دبیرخانه شورای عالی ارسال شده و در حال بررسی و اقدام است.
دومین نشست علمی و دوره دانش افزایی مدیران مدارس علمیه کشور در پیوست های گوناگون فرهنگی، تربیتی ـ تهذیبی، آموزشی و پژوهشی، مهارتی و دانش‌افزایی به مدت سه روز از امروز تا ۲۳ آبان‌ماه جاری در قم برگزار می شود.
آیت الله سید هاشم حسینی بوشهری رییس شورای عالی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم سخنران آیین اختتامیه این نشست است.
مدیران مدارس علمیه سراسر کشور که در این دوره حضور دارند، علاوه بر شرکت در کارگاه های دانش افزایی، نشست های صمیمی نیز با معاونان ستادی مرکز مدیریت حوزه های علمیه دارند.
