به گزارش صدای حوزه، وبینار بزرگداشت مرحوم علامه سیدهادی خسروشاهی، با عنوان “میراث‌دار نهضت تقریب و تجددگرایی”، به‌همت رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در بیروت و با همکاری مرکز بررسی‌های اسلامی قم؛ با حضور جمعی از علما، نخبگان و شخصیت‌های برجسته جهان اسلام، برگزار شد.
در این نشست مجازی ابوذر ابراهیمی ترکمان، رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، عباس خامه‌یار، رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در بیروت و سید محمود خسروشاهی، به‌عنوان نماینده مرکز بررسی‌های اسلامی شهر مقدس قم و همچنین جمعی از علما و اندیشمندان جهان اسلام، به ایراد سخنرانی پرداختند.
پخش ویدیوکلیپ درباره زندگی و تلاش‌های بی‌وقفه استاد خسروشاهی در عرصه وحدت و تقریب مذاهب اسلامی، از جمله برنامه‌های این مراسم بود. مصطفی اللداوی، پژوهشگر و نویسنده فلسطینی، مدیریت این نشست را به‌عهده داشت.
مصطفی اللداوی در آغاز نشست، متن پیام تسلیت حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای به‌مناسبت درگذشت سیدهادی خسروشاهی را قرائت کرد؛ پیامی که مرحوم خسروشاهی را عنصری خستگی‌ناپذیر در تبلیغ معارف اسلامی توصیف می‌کند.
اللداوی سپس در مقدمه‌ای کوتاه عنوان کرد: ما امروز به‌مناسبت بزرگداشت اندیشمند و عارفی بزرگ، یعنی سید هادی خسروشاهی، گردهم آمدیم، دانشمندی مجاهد که نه‌تنها در ایران، بلکه در سراسر جهان اسلام، از ارزش‌های دین مبین اسلام دفاع کرد. او بزرگ‌مردی است دارای منزلت والا در پیشگاه خداوند متعال. این اندیشمند از ویژگی‌های شخصیتی منحصر به فردی برخوردار بود. مهمترین ویژگی این عالم مجاهد که او را از سایر علما و اندیشمندان متمایز می‌کند؛ تقریبی‌بودنش بود. او بر این باور بود که وحدت رمز عزت و اقتدار امت اسلامی است، بنابراین اقتدار مسلمانان و راه غلبه بر استکبار جهانی جز با وحدت میسر نمی‌شود.
میراث ماندگار مرحوم سید هادی خسروشاهی
عباس خامه‌یار، رایزن فرهنگی کشورمان در بیروت، نیز در این نشست گفت: در حقیقت، کمتر کسی میان فعالان و پژوهشگران مسلمان اهل‌سنت و شیعه پیدا می‌شود که این اندیشمند تقریبی را نشناسد و یا از گستره حوزه فعالیت ایشان از دهه هفتاد قرن گذشته میلادی تاکنون، اطلاع نداشته باشد.
وی افزود: علامه خسروشاهی برکات فراوانی برایمان به‌یادگار گذاشت. گنجینه‌ای از اندیشه و ارزش‌های اصیل در راستای گفت‌وگوی تمدن‌ها و ادیان و تقریب مذاهب اسلامی و نوگرایی در اندیشه و عمل و همچنین گنجینه معرفت و حکمت؛ میراث ماندگار مرحوم سید هادی خسرو شاهی به‌شمار می‌رود.
خامه‌یار ادامه داد: علامه خسروشاهی راه و روشی روشن و انقلابی برای ما و فرزندان خود به میراث گذاشت که نور و پرتوی آن هیچ‌گاه غروب نمی‌کند؛ راهی هموارشده با تحقق ارزش‌های معرفتی و اخلاقی و به مکتبی منتهی می‌شود که مسلمانان شیعه و سنی در آن پیوند می‌خورند و پیروان دیگر ادیان را به‌دلیل ارج نهادن به ارزش‌های انسانی همچون مهرورزی، محبت، برادری و اصالت، به خود جذب می‌کند.
مرحوم خسروشاهی به‌دنبال تحقق امت واحده اسلامی بود
ابوذر ابراهیمی ترکمان، رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و عضو شورای‌‌عالی انقلاب فرهنگی به بیان ویژگی‌های شخصیت استاد خسروشاهی پرداخت و گفت: مرحوم خسروشاهی تا پایان عمر پربرکت خویش، همواره دست‌به‌قلم و به تألیف و نوشتن مشغول بود، بنابراین قلم یار و مونس همیشگی ایشان بود؛ قلمی که تنها در راه دفاع از جبهه حق و آشکارسازی حقیقت به‌کار گرفته شد.
وی اضافه کرد: مرحوم خسروشاهی از پرداختن به مسئله قومیت و گرایش‌های ملی‌گرایانه و مسائل حزبی و فرقه‌ای پرهیز کرد و توجه به مسائل جهان اسلام و آینده آن را اصل و اساس اندیشه خود قرار داد.
رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با ابراز اینکه مرحوم خسروشاهی به‌دنبال تبیین راهکارهای تحقق امت واحده بود، گفت: ایشان به‌دنبال تحقق امتی بود که قرآن از آن سخن می‌گوید. ایشان به همان اندازه که به مسائل کشور خود توجه داشت، مسائل حساس و سرنوشت‌ساز کشورهای اسلامی مانند مصر، مراکش، الجزایر، پاکستان، لبنان و دیگر کشورهای مسلمان نیز برای وی حائز اهمیت بود، بنابراین مرحوم خسروشاهی همواره به‌دنبال تحقق امت واحده اسلامی بود، به همین دلیل بود که ایشان با بسیاری از دانشمندان و اندیشمندان جهان اسلام ارتباط نزدیک داشت.
وی ادامه داد: تقریبی و تبلیغی بودن از ویژگی‌های بارز مرحوم خسروشاهی بود. ایشان مردی پخته و جهان‌دیده بود و نسبت به اندیشه‌های روشنگران و مصلحان در جهان عرب آشنایی عمیق داشت. تقریب مذاهب و ادیان و مقوله وحدت در اندیشه مرحوم خسروشاهی، یک راهبرد نبود، بلکه یک اصل دینی بود که عمیقاً به آن اعتقاد داشت.
رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود به ویژگی تألیفات استاد خسروشاهی پرداخت و گفت: بسیاری از دیدگاهها و تألیفات استاد خسروشاهی، سنگ‌بنای پل ارتباطی ایجادشده میان مذاهب و ادیان آسمانی را تشکیل می‌دهد. وی نسبت به دلایل پیدایش نهضت‌های اسلامی و جنبش‌های اصلاحی در جهان عرب، کاملاً واقف بود و همواره از عدالت و اعتدال ائمه معصومین(ع) سخن می‌گفت و همواره اعتدال و میانه‌روی را در دستور کار خود داشت و بدین‌سان توانست پیام وحدت و امنیت و برادری دین مبین اسلام را به گوش جهانیان و پیروان دیگر ادیان آسمانی برساند.
ابراهیمی ترکمان در ادامه با اشاره به متن پیام تسلیت رهبر انقلاب به‌مناسبت درگذشت استاد خسروشاهی، بیان داشت: امام خامنه‌ای، استاد خسرو شاهی را “عنصری خستگی‌ناپذیر در تبلیغ معارف اسلامی” توصیف کرد. ایشان واقعاً شخصیتی خستگی‌ناپذیر بود. وی ۶۰ سال در شرایط مختلف راه خود را ادامه داد، و تا پایان عمر ثابت‌قدم باقی ماند.
وی در پایان گفت: امروزه جهان اسلام از عدم وجود گفتمان اعتدال رنج می‌برد. افراط‌گرایی همواره فجایع زیادی را به بار آورده است. اعتدال‌گرایی عقب‌نشینی از اعتقادات نیست، بلکه به‌معنای میانه‌روی است. افراط و تفریط ضربات سنگین و مهلکی به اسلام وارد می‌کند. مرحوم خسروشاهی اهمیت میانه‌روی و اعتدال را به‌خوبی درک کرده بود، به همین دلیل ایشان در بیان مواضع و تبیین دیدگاههای خود، همیشه اعتدال و میانه‌روی را در دستور کار خود قرار داد. ایشان با توجه به تسلط بر تاریخ اسلام و تبحّر در علوم اسلامی، همواره در جهت اصلاح اندیشه و ایده‌های افراطی تلاش و حرکت می‌کرد.
خسروشاهی در خدمات و تلاش‌های تقریبی خود صادق بود
شیخ ماهر حمود، رئیس اتحادیه جهانی علمای مقاومت نیز به فضائل و تلاش‌های بی‌وقفه استاد خسروشاهی در عرصه وحدت و تقریب مذاهب اسلامی پرداخت و گفت: باعث اندوه و ناراحتی من است که نسبت به بسیاری از دستاوردها و فعالیت‌های خسروشاهی اطلاع کافی نداشته‌ام، اما این افتخار را دارم که در سال ۱۹۸۴م، در شهر هامبورگ آلمان با وی دیدار کردم و از نزدیک با ایده‌ها و دیدگاههای تقریبی ایشان آشنا شدم.
ماهر حمود با الراز اینکه اندیشه و سیره عملی مرحوم خسروشاهی نکاتی دارد که بر درک ایشان از اهمیت گفتگو دلالت دارد، گفت: او همواره آماده گفت‌وگو و مناظره با دشمن خود نیز بود، و این ویژگی برجسته آن مرحوم باعث شد شیفته منش و شخصیت ایشان شوم.
وی افزود: سید خسروشاهی زمانی که سفیر سابق ایران در واتیکان بود و همچنین آن زمان که رئیس نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در قاهره بود، اصلاح اندیشه‌های غلط و مبارزه با افراط‌گرایی را دنبال می‌کرد. خدمات و تلاش‌های تقریبی ایشان صادقانه بود. مرحوم خسروشاهی در بیان دیدگاههای تاریخی، فقهی و سیاسی خود همواره میانه‌رو بود و از افراط‌گرایی پرهیز می‌کرد.
رئیس اتحادیه جهانی علمای مقاومت در پایان با بیان اینکه راه پربرکت و روش عملیاتی مرحوم خسروشاهی ادامه خواهد داشت، گفت: ملت‌های مسلمان اکنون باید برای مقابله با دشمن اصلی جهان اسلام یعنی ایالات متحده آمریکا، متحد شوند تا بتوانند همانند برخی کشورها از جمله ایران و یمن، در برابر توطئه‌های دولت آمریکا پیروز شوند.
خسروشاهی از حیث وسعت اندیشه به اقیانوس می‌ماند
کمال الهلباوی، رئیس مرکز تحقیقات تمدن‌های جهان در لندن، نیز در سخنان خود در این نشست خسروشاهی را به‌دلیل وسعت اندیشه و تبحر در علوم و مسائل مختلف، به اقیانوسی عظیم تشبیه کرد و گفت: مرحوم خسروشاهی از جمله پیشگامانی بود که چند ویژگی از جمله دانش فراوان، تسلط عمیق و اشراف کامل به مسائل و توجه و احاطه به رویدادهای مختلف را دارا بود.
الهلباوی افزود: کمتر پیش می‌آید که شخصی بتواند همزمان از صفات، فضائل و ویژگی‌های منحصر به فردی که مرحوم خسروشاهی داشت، برخوردار شود. خسروشاهی همزمان هم فقیه بود هم سیاستمدار. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۹۷۹م، ایشان همزمان به‌عنوان دیپلمات، نویسنده، محقق و مترجم برجسته و سرشناس شناخته شد.
وی ادامه داد: زندگی پربرکت سید هادی خسروشاهی برای من و بسیاری از اشخاص که رابطه نزدیکی با آن مرحوم داشتند؛ منعکس‌کننده آرمان‌ها و ارزش‌هایی است که ما امروزه به‌شدت به آن نیازمندیم تا بتوانیم زندگی و شرایط کنونی‌مان را بهبود ببخشیم.
الهلباوی در بخش دیگری از سخنان خود، برخی عوامل تأثیرگذار بر شخصیت آن مرحوم و همچنین ویژگی‌های منحصر به فردی که باعث ماندگاری آثار و ایده‌های این عالم مجاهد را برشمرد و یادآور شد: مرحوم خسروشاهی نویسنده‌ای بسیار بااستعداد در زمینه‌های مختلف بود، در حوزه دیپلماسی حضوری خردمندانه و فهم و درک عمیقی نسبت به مسائل گوناگون داشت.
الهلباوی در پایان گفت: این مرحوم بزرگوار، در زمینه فرهنگ و ارشاد، توانست دست‌آوردهایی قابل ملاحظه را محقق کند، چه در زمانی که نماینده امام در وزارت فرهنگ و ارشاد بود و چه آن زمان که مرکز فرهنگ اسلامی را در شهر رم تأسیس کرد. وی همچنین توانست آن زمان که به‌عنوان استاد در دانشکده حقوق در دانشگاه تهران مشغول به فعالیت بود، و همچنین زمانی که به‌عنوان مشاور چندین وزیر از جمله دکتر ولایتی فعالیت کرد؛ توانست کارنامه موفقی را از خود به‌جای بگذارد.
خسروشاهی زندگی خویش را وقف دستیابی به اهداف متعالی کرد
عزام الایوبی، دبیرکل جماعت اسلامی لبنان، سخنران بعدی این نشست بود. الایوبی گفت: پس از آشنایی با آثار علمی ایشان و آگاهی از سیره عملی این عالم مجاهد دریافتم که ایشان عمر خود را در راه علم، پژوهش و خدمت به مسئله تقریب سپری کرده است.
الایوبی افزود: مجاهدت‌ها و خدمات تقریبی مرحوم خسروشاهی می‌تواند بهترین الگو برای جوامع امروزی ما باشد، به‌ویژه در شرایط کنونی که دشمنان سعی میکنند با تبلیغ موارد تفرقه بین پیروان مذاهب مختلف، اتحاد مسلمانان را برهم بزنند.
دبیرکل جماعت اسلامی لبنان تأکید کرد: سید هادی خسروشاهی مردی بود که تمام زندگی خویش را وقف دفاع از اسلام کرد و اهدافی والا را در نظر داشت. وی همواره برای دستیابی به اهداف متعالی نظام اسلامی در حرکت بود، بنابراین ما موظفیم به‌پاس این مجاهدت‌ها همیشه این مجاهد را به یاد بیاوریم و خلق و خو و منش ایشان را الگوی خود قرار دهیم.
جهان اسلام به اندیشمندانی مانند خسروشاهی نیاز دارد
عمار الطالبی، نایب‌رئیس انجمن علمای مسلمان الجزایر سخنران بعدی این نشست بود. الطالبی به توصیف شخصیت برجسته مرحوم خسروشاهی پرداخت و گفت: یکی از ویژگی‌های برجسته آن مرحوم آگاهی و اشراف کامل بر مسائل اسلامی بود. او با درک درست و شناخت عمیق از مسائل، به مناظره و گفت‌وگو با افراد می‌پرداخت.
الطالبی در ادامه به بیان خاطرات خود از دیدار با مرحوم خسروشاهی پرداخت و گفت: در یکی از دیدارهایی که در منزل مرحوم خسروشاهی با ایشان داشتم، یکی از کتاب‌هایش را به من هدیه داد. این کتاب؛ خاطرات سید هادی خسروشاهی بود. از مطالعه این کتاب دریافتم که ایشان به‌صورت ویژه به سید قطب و ترجمه آثارش پرداخته است. وی در این کتاب راهکارهایی برای تقریب و وحدت مذاهب اسلامی مطرح می‌کند.
نایب‌رئیس انجمن علمای مسلمان الجزایر تأکید کرد که این کتاب دربردارنده ایده‌ها و مطالب نو در زمینه تقریب است، به همین دلیل این اثر بسیار حائز اهمیت و تأثیرگذار است.
الطالبی در پایان، مرحوم خسروشاهی را یکی از منادیان بزرگ وحدت در جهان اسلام توصیف کرد و گفت: جهان اسلام در زمان حاضر بیش از هر زمانی به اندیشمندانی مانند استاد خسروشاهی نیاز دارد؛ اندیشمندی که همیشه به‌دنبال همبستگی و وحدت بین مذاهب بود.
شرایط آشفته جهان اسلام و دفاع از مسائل حساس آن، دغدغه همیشگی خسروشاهی بود
مصطفی بروجردی، استاد و پژوهشگر روابط بین‌الملل و سفیر سابق جمهوری اسلامی ایران در تونس و واتیکان نیز در این نشست به توصیف شخصیت برجسته مرحوم خسروشاهی پرداخت و گفت: بدون شک، استاد خسروشاهی یکی از چهره‌های مهم و ماندگار فرهنگی و انقلابی جهان اسلام در دوران معاصر است. ایشان بیش از ۶۰ سال همواره در حال پژوهش، روشنگری و مبارزه با باورهای غلط و توطئه‌های استعمارگران بود. وی همچنین همواره حامی جنبش‌های آزادی‌خواهی اسلامی بود و رهبران و اندیشمندان انقلابی و تأثیرگذار را معرفی می‌کرد.
وی افزود: یکی دیگر از خدمات مهم مرحوم خسروشاهی افشای توطئه‌های استعمارگران بود که با هدف تفرقه‌افکنی و ایجاد تنش میان مسلمانان و بزرگنمایی اختلافات میان آنها پی‌ریزی شده بود. ایشان همواره نسبت به عواقب خطرناک تفرقه و شکاف میان مسلمانان هشدار می‌داد و با رویکرد و نگاه تقریبی خود به‌صورت پیوسته بر ضرورت تحکیم وحدت میان ملت‌های مسلمان برای خنثی‌سازی توطئه‌های دشمنان مشترک، تأکید داشت.
خسروشاهی پیشگام مجاهدت در عرصه فرهنگ و تقریب بود
ابوالقاسم جعفری، استاد رشته مطالعات بین‌الملل دانشگاه ریوکوکو در کیوتوی ژاپن، نیز در این نشست به بیان جنبه‌های فرهنگی آثار و شخصیت استاد خسروشاهی پرداخت و گفت: خسروشاهی، مجاهدت‌های فرهنگی زیادی براساس گفتمان انقلابی و تقریبی داشته است. وی امین و نگهدارنده اسناد و مستندات متعلق به رهبران انقلاب اسلامی است.
وی افزود: وی تاریخ ناطق مقاومت مردم و روحانیت شیعه در ایران در برابر رژیم ستم‌شاهی بود، از سوی دیگر، فعالیت‌ها و تلاش‌های گسترده‌ای در زمینه تقریب مذاهب انجام داده است، برای مثال، ایشان آثار بسیاری از اندیشمندان و مبارزان عرب را به فارسی ترجمه کرده است، در واقع، خسروشاهی در معرفی و آشناسازی مراکز علمی و مطالعاتی ایران با جهان عرب، نقش بسزایی ایفا کرده است.
جعفری ادامه داد: خسروشاهی پیشگام مجاهدت در عرصه‌های فرهنگ، تقریب و انقلاب اسلامی بود. این سید بزرگوار توانست با تألیفات و ترجمه‌های خود، ایرانیان و عرب‌ها را به هم نزدیک کند، بنابراین استاد خسروشاهی در رفع سوءبرداشت‌ها و سوءتفاهم‌ها میان ملت‌های مسلمان نقش بسزایی ایفا کرد.
وی در ادامه به یکی از پژوهش‌های تقریبی حجت‌الاسلام سید هادی خسروشاهی اشاره کرد و گفت: مرحوم خسروشاهی در یکی از آخرین مقالات خود به دفاع از سید قطب و آثارش می‌پردازد و در آن به نسل جوان ایران هشدار می‌دهد که فریب دیدگاه مستشرقان درباره اندیشمندان مسلمان را نخورند. آن مرحوم در مقاله خود تأکید می‌کند که دیدگاه مستشرقان درباره این اندیشمندان مغرضانه است. ایشان همچنین جوانان را به مطالعه منابع اسلامی و تلاش برای برقراری ارتباط با اندیشمندان و فعالان عرب دعوت می‌کند.
خسروشاهی تا پایان عمر در راه حق ثابت‌قدم ماند
در ادامه، نورالدین ابولحیه استاد دانشگاه و نویسنده الجزایری دلنوشته‌ای درباره ابعاد شخصیتی علامه سیدهادی خسروشاهی قرائت کرد. او دلنوشته خود را این‌گونه آغاز کرد: اجازه دهید تقریباً پس از گذشت یک سال از رحلت جانسوزتان نامه‌ای برای شما به‌یادگار بگذارم. نامه‌ای که قرار بود پس از شنیدن خبر ناگهانی و غافلگیرکننده وفات شما نگاشته شود اما غم از دست دادن عزیزان‌مان به‌دلیل شیوع ویروسکرونامدتی آن را به تأخیر انداخت. هنگامی که نخستین سالگرد رحلت‌تان به‌خاطر ابتلای به ویروس سپری شد خاطرات متعددی درباره شخصیت ارزنده و افکار ارزشمند شما در ذهنم خطور کرد، آخرین آنها مربوط می‌شود به حضور من به‌همراه جمعی از اساتید در منزل شما در قم مقدس که فکر می‌کنم ۳ ماه پیش از وفات شما بود، وارد منزل‌تان شدیم، شما کنار یک صندلی ساده و متواضعانه‌تان کنار انبوهی از کتب نشسته بودید، لحظه‌ای لبخند پرنفوذ شما به ما افتاد، سرشار از مهربانی و محبت بود. پس از اندکی شما از ما سؤالاتی پرسید “اینکه از کجا آمدید؟”، و سپس شروع کردید به گفتن خاطرات‌تان از کشور ما؛ الجزایر. از چگونگی حضورتان در انجمن‌ها و تالارهای گفت‌وگوی اسلامی که هرساله (در کشورمان) برگزار می‌شد تعریف کردید و از دیدارهایتان با نخبگان و متفکران و علمای الجزایری و چیزهای دیگر سخن گفتید.
ابولحیه در ادامه می‌نویسد: شما از بدو ماجرای انقلاب اسلامی در ایران از نخستین دسته از جوانان و سربازانی بودید که تمام عمرشان را فدای مبارزات علیه رژیم دیکتاتوری شاه کردند بدون هیچ ترس و واهمه‌ای از ساواک و تشکیلات و سرویس‌های هم‌ردیف آن، حتی شما چندین بار دستگیر شدید. تمامی اینها لحظه‌ای شما را به شک و تردید وادار نکرد و شما هیچ‌گاه تسلیم هوای نفس خود نشدی و همانند تمامی شاگردان و هم‌قطاران امام خمینی(ره) تا ابد ثابت‌قدم ماندی. این روحیه (انقلابی) همواره و در طول زندگی‌تان با شما همراه بود و شما هیچ‌گاه از آرمان‌هایتان فاصله نگرفتید، حتی آن روزی که ما شما ملاقات کردیم در همان لحظات هم می‌توانستیم آن شخصیت انقلابی را که طوفان در آن اثر نداشته و ندارد مشاهده کنیم.
نویسنده الجزایری در پایان نوشته است: در یکی از دیدارهایی که با ایشان داشتم، با اندوه و حسرت درباره مسیری که انقلاب‌های عربی در سالهای بهار عربی به‌اشتباه پیموده بود گفت‌وگو کردیم، که ایشان ضمن تبیین علل انحراف این انقلاب‌ها، بر این باور بود که اگر انقلاب‌های مذکور درست پیگیری می‌شد می‌توانست همان پیروزی بزرگ انقلاب اسلامی ایران را رقم بزند.
خسروشاهی در راه ایجاد وحدت میان عناصر جهان اسلام مجاهدت کرد
سپس، سید علی العلاق عضو مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی از عراق نیز به بیان توضیحات خود در باره فضائل استاد خسروشاهی پرداخت و گفت: ما هم به‌نوبه خودمان سالگرد رحلت سید هادی خسروشاهی اندیشمند تقریبی که به‌جدّ در مسیر ایجاد وحدت و یکپارچگی میان عناصر جهان اسلام بی‌وقفه تلاش و مجاهدت کرد تسلیت عرض می‌کنیم و سعی خواهیم کرد یاد ایشان و همراهان و هم‌قطاران ایشان را که با ایثار و ازخودگذشتگی سعی در تحقق اصلاحات و پیمودن سیره اولیاء، انبیاء الهی، شهدا و تمامی دعوت‌کنندگان به دین مبین و بحق پروردگارمان داشتند، زنده نگاه داریم.
العلاق افزود: یاد و نام جاویدان فقید عالی‌قدر مرحوم خسروشاهی همواره با تلاش‌های ایشان برای ایجاد وحدت و اتحاد میان جوامع اسلامی گره خورده است. آن مرحوم با نیت الهی و خالصانه در این مسیر گام برداشتند و تمامی عمر خود را مانند مردان و مصلحان و مؤمنان حقیقی به خداوند متعال در سرزمین‌های اسلامی برای تحقق این امر هزینه کردند.
این روحانی عراقی ادامه داد: مرحوم خسروشاهی میان علوم مختلفی چون فقه و سیاست توازن و هماهنگی برقرار کردند و آرای خود را در حمایت از درهم‌آمیختگی دین و سیاست و توانایی دین اسلام در دولت‌داری و برآورده‌سازی تمامی نیازهای یک جامعه به نمایش گذاشته و طرح‌های غربی ضددینی از جمله اعتقاد این جهان به مقوله جدایی دین از سیاست خط بطلان کشیدند.
وی اضافه کرد: مرحوم خسروشاهی با فعالیت در مؤسسات اسلامی و وزارت خارجه جمهوری اسلامی به‌عنوان نماینده ایران در واتیکان و تلاش برای ایجاد ارتباط و تقارب میان ادیان الهی چون مسیحیت و اسلام؛ به وظایف عقیدتی و اجتماعی خود به‌نحوی شایسته عمل کردند.
میراثی ارزشمند برای نسل‌های بعدی
سعید شهابی، روزنامه‌نگار، فعال سیاسی و عضو ارشد جنبش احرار بحرین نیز در این نشست گفت: آقای خسروشاهی در اوج دوران خود بود؛ در حال خواندن، نوشتن و برقراری ارتباط با فعالان اسلامی در کشورهای مختلف. شغل او در رم ایتالیا فرصت مناسبی را برای تمامی کسانی فراهم کرده بود که درون آنها تمایل به نزدیکی به دین اسلام دیده بود.
الشهابی اضافه کرد: ایشان به‌مناسبت روابطشان با وزیر وقت ارشاد جمهوری اسلامی ایران دروازه تبادلات فرهنگی و فکری میان مؤسسات داخلی جمهوری اسلامی ایران با دیگر سازمان و نهادهای بین‌المللی را فراهم ساختند.
وی ادامه داد: مرحوم استاد خسروشاهی روابط خود را با متکفران و نویسندگان و علمای دینی از جمله مرحوم شیخ غزالی بسط و توسعه دادند. ایشان با پروژه دارالتقریب قاهره که در دهه ۵۰ قرن گذشته با حمایت آیت‌الله بروجردی تأسیس شده بود و همچنین محمد تقی قمی که نام ایشان هم با این مؤسسه و رهبران عربی آن پیوند خورده بود؛ ارتباطات عمیقی داشتند، همین عوامل باعث شد ایشان همیشه با فرهنگ عربی به‌ویژه مردم مصر در ارتباط باشند و از شناخت خوب و کافی از علمای دانشگاه الازهر و نماد جنبش اخوان المسلمین برخوردار باشند.
وی افزود: کمتر کسی پیدا می‌شود که موفق شود از خود آثار ارزشمند و درخورتوجهی برای نسل‌های بعدی به‌جای بگذارند و از خود ایده‌هایی باقی بگذارد که به آینده انسانیت و فرهنگ و علم و معرفت مرتبط باشند. خسروشاهی از جمله کسانی بود که به این درجه معرفتی و انسانی نائل شد.
عضو ارشد جنبش احرار بحرین در پایان تأکید کرد: استاد خسروشاهی میراث ماندگاری چه در عرصه تألیف و نشر کتاب و چه در پردازش اندیشه و مبانی فکری مرتبط با اهداف و ارزش‌های اسلامی؛ از خود به‌جای گذاشت، که بارزترین این اهداف همان هدف مرتبط با اسلام سیاسی بود که سال‌هاست از سوی جمهوری اسلامی ایران در کمال صداقت در قبال ملت‌های عربی دنبال می‌شود.
خسروشاهی سعی در کاشتن بذر امید میان مردم داشت
علی ابوالخیر، پژوهشگر و نایب‌رئیس مرکز مطالعات یافا در قاهره نیز گفت: بسیار سخت است برای انسانی که بتواند تمامی ابعاد شخصیتی مردی مانند مرحوم حجت‌الاسلام خسروشاهی را تشریح و تفسیر کند، شخصیتی سیاسی و متفکر، سخنوری حاذق و توانا که کلماتی از جنس نور و از اعماق قلب او بر لسانش جاری می‌شد و در عمق جان مخاطب می‌نشست.
ابوالخیر ادامه داد: ایشان همواره سعی در کاشتن بذر امید و ایجاد آگاهی و ابتکار و روشن‌فکری میان مردم و در نهایت ایجاد اتحاد در جهان اسلام داشتند، از شاگردان امام خمینی بودند و به‌خلاف فشار روحی و جسمی که در دوره مبارزات علیه رژیم ستم‌شاهی علیه ایشان اعمال می‌شد، به قواعد و ارزش‌های فکری اسلام پایبند ماند. استاد خسروشاهی از شخصیت‌های کلیدی نیم قرن اخیر در امت اسلامی بودند به‌ویژه پس از تأسیس دارالتقریب در مصر به‌ریاست دو تن از شیوخ پرافتخار جهان اسلام یعنی تقی‌الدین قمی و محمود شلتوت.
نایب‌رئیس مرکز مطالعات یافا در قاهره در پایان با اشاره به اهمیت برخی تألیفات مرحوم خسروشاهی، گفت: بارها و بارها آثار ایشان در انجمن‌های اسلامی و فکری مصر از جمله مرکز مطالعاتی یافا و انجمن الغد العربی و انجمن روزنامه‌نگاران مصری به بحث و بررسی گذاشته شد. تمامی آثار ایشان سبب شد سید هادی با مردم مصر و مقاومت آنان خوی بگیرد و مصری‌ها نیز به ایشان از صمیم قلب عشق بورزند.
گفتمان خسروشاهی فرامذهبی و فرافرقه‌ای بود
سید محمد صادق الحسینی، نویسنده، پژوهشگر و روزنامه‌نگار لبنانی آخرین سخنران نشست بود. الحسینی گفت: استاد خسروشاهی، سید جمال‌الدین اسدآبادیِ دوم است و در دنیای مبارزات مذهبی، سیاسی، معرفتی و جنبش‌های مردمی سرآمد همگان بوده است.
وی اضافه کرد: استاد خسروشاهی موفق شد میان مردان و یاران انقلاب و آنان که در صف یاران امام خمینی بودند اتحاد ایجاد کند.
این روزنامه‌نگار لبنانی در ادامه به ویژگی‌های برجسته شخصیت و فعالیت‌های استاد خسروشاهی پرداخت و گفت: آنچه ایشان را متمایز می‌کند زندگی پرنشاط ایشان در عرصه سیاست و رسانه بوده است. تجربه ایشان در عرصه جریان‌سازی رسانه‌ای مستقل و آزاد در راستای حمایت از جبهه حق یکی از مهمترین اوراق صفحات کارنامه آن مرحوم به‌شمار می‌آید.
سید محمد صادق الحسینی همچنین یادآور شد: استاد خسروشاهی در زمان حیاتشان و در اوایل انقلاب آن‌قدر جرئت و شجاعت داشتند که از امام خمینی تقاضای اختصاص بودجه مالی کردند برای تهیه بلیت برای هواپیمایی که بعداً در جنگ هم سقوط کرد تا از این طریق بتوانند با ایجاد یک مجله اسلامی و عقیدتی میان طوفان رسانه‌ای قوی عربی و غربی و امپریالیستی که حامی صدام حسین و مخالف با نظام‌های اسلامی و انقلابی عربی و ایرانی بودند صف‌آرایی کند. ایشان با صدای حق مقابل رسانه‌های نفتی و دلاری کشورهای خلیج فارس، و حامیان رژیم صهیونیستی ایستادگی کردند.
الحسینی در ادامه درباره تجربه همکاری با مرحوم خسروشاهی گفت: تجربه همکاری با مرحوم سید هادی خسروشاهی را در عرصه تأسیس جمعیت دوستی ایران و مصر به‌همراه عده‌ای دیگر از برادران و داوطلبان دیگر داشتم. کسانی که آنجا با ایشان تعامل داشتند، از وی توقع داشتند مانند سید جمال‌الدین اسدآبادی دیگر عمل کند و اتحاد را بار دیگر میان جهان اسلام برقرار سازد.
الحسینی در بخش دیگری از سخنان خود به حمایت‌های بی‌وقفه سیدهادی خسروشاهی در حمایت از مسائل حساس اسلامی پرداخت و ابراز کرد: گفتمان استاد خسروشاهی، گفتمانی فرامذهبی و فرافرقه‌ای بود. مرحوم خسروشاهی، تا آخرین روزهای زندگی‌اش مثل یک مرشد و رهبر واقعی از اصول انقلاب اسلامی و حمایت از این انقلاب به‌عنوان ام‌القرای جدید جهان اسلام دفاع کردند. او پیشگام نهضت و اصلاح دینی با کوله‌باری از خدمات شایسته بود.
وی افزود: مرحوم خسروشاهی توانست مدرسه جدیدی را در دنیای دیپلماسی و روابط عمومی تأسیس کند که در نوع خود بی‌نظیر است. ایشان در تأسیس این مدرسه ادبیات عالی، صراحت و صلابت در دفاع از حقیقت و حقانیت را در هم آمیخته است. ایشان در این راه از ادب در انتقال اندیشه‌های خود و یا در انتقال و حفظ وظایفی که رهبرش به او محول کرده بود، عدول نکردند. خسروشاهی میان ما یک عالم دینی، یک روشنفکر انقلابی، یک اصلاح‌طلب و یک سیاستمدار انقلابی علیه بی‌عدالتی؛ یک دوست، برادر، حامی و یک پشتیبان بود که در تمامی مراحل مختلف مبارزاتی هرجا که به او احتیاج داشتیم یار و یاور ما بود.
