• امروز : پنج شنبه - ۱۹ مهر - ۱۴۰۳
  • برابر با : Thursday - 10 October - 2024
کل اخبار 6299اخبار امروز 0
49
درباره یک بازی جذاب و معروف تلویزیونی:

شهروند و مافیا در یک نگاه فقهی و روایی

  • کد خبر : 20796
  • 13 مرداد 1400 - 10:40
شهروند و مافیا در یک نگاه فقهی و روایی
بنابراین روایات و نکات و مصالحی که در این بازی وجود دارد، این نکته به نظر می‌رسد، دروغی که در این بازی گفته می‌شود حرام نیست و این بازی مشکل فقهی ندارد.

به گزارش صدای حوزه، بازی شهروند و مافیا، از بازی‌های جذاب گروهی است که در کشور ما و سایر کشورها در حال رواج و بومی‌سازی است. عناصر مهمی که در این بازی نقش دارند؛ عده‌ای مافیا هستند که باید هویت خود را مخفی نگه‌دارند و عده‌ای دیگر که شهروند هستند، باید مافیا را شناسایی نموده و از بازی حذف کنند. این معرفی اجمالی بازی است و هر یک از بازی کنان نقشی دارند که بر اساس آن بازی می‌کنند و به شهر خود یا گروه مافیایی خود کمک می‌کنند. این بازی در نگاه اول نمایانگر رواج کذب است و افراد در این بازی دروغ می‌گویند؛ بنابراین ممکن است حکم حرمت را در پی داشته باشد. این بازی، مانند سایر بازی‌های رایانه‌ای و غیر رایانه‌ای که ممکن است شبهه‌ای داشته باشد باید موردبحث و بررسی فقهی قرار گیرد.

برخی از اشکالاتی که می‌تواند این بازی در پی داشته باشد را مطرح می‌کنیم و ادله جواز و منع این بازی را مطرح می‌کنیم.

اشکالات

۱- کذب

۲- اختلاط بین زن و مرد در برخی موارد.

۳- بردوباخت یا قمار

۴- اتلاف وقت و اسراف در وقت

۵- لغو یا لهوی بودن این بازی

به‌صورت خلاصه در مورد این چهار عنوان باید خاطرنشان کرد:

اختلاط بین زن و مرد، عنوان اصلی بر حرمت نیست و عنوان عارضی است چراکه اگر این اختلاط موجب فساد باشد و یا احتمال فساد در آن قوی باشد، از باب مقدمه حرام، حرام خواهد بود و الا عنوانی نیست که در فقه بتوان به‌صورت قطعی عنوان کرد حرام است. البته اختلاط بین زن و مرد از مقومات این بازی نیست و می‌توان این بازی را با هم‌جنس برگزار کرد و لزومی بر اختلاط نیست.

بردوباخت و قمار نیز در هر بازی حرام است و خصوص این بازی نیست و از مقومات بازی نیست تا حتماً در آن بردوباخت باشد و قماری صورت پذیرد، لذا این عناوین نیز اختصاصی به این بازی ندارد.

اتلاف وقت و حرمت آن نیز اول نزاع صغروی و کبروی است که باید اثبات شود، اتلاف وقت در این بازی صورت می‌گیرد و از طرفی اتلاف وقت، اسراف باشد و عنوان حرام بر آن بار شود، نیز اول نزاع است. چراکه همان‌طور که در مجله فقه بازی‌های رایانه‌ای مطرح شد، اغراض و اهداف دربازی‌ها که تفریح و تفرج است و فواید فراوانی بر آن بار است، مانع از تشکیل صغرا و حکم به اتلاف وقت در بازی‌ها می‌شود؛ مخصوصاً اگر متعارف باشد و از حد متعارف زمانی خارج نشود.

در مورد لغو و لهو نیز همان‌طور که در مجله مورد تحلیل واقع‌شده است، دلیلی بر حرمت لغو یافت نشد و تنها لهو است که موردبحث است گرچه در تطبیق کبرای لغو و لهو با توجه به نکاتی که متذکر می‌شویم، باید تأمل نمود؛ بنابراین تنها عنوانی که باقی می‌ماند، کذب است.

در مورد کذب روشن است، اگر شخصی در جامعه به‌صورت جدی به شخصی دروغ بگوید به هدف فریب و نیرنگ برای رسیدن به اهداف شوم خود، تحت عنوان ظلم قرارگرفته و حرام خواهد بود و مثال بارز مستقلات عقلیه است؛ اما در این بازی افرادی که مافیا هستند لزوماً دروغ نمی‌گویند و ممکن است نقشی بازی کنند که افراد دیگر گمان کنند شهروند هستند و لزومی ندارد تصریح کند من مافیا نیستم، چراکه درروند بازی تکرار این جمله که من مافیا نیستم، این گمان و ظن را به این شخص بیشتر می‌برد که مافیا است، لذا از گفتن این جمله آنانی که بازی گر حرفه‌ای هستند خودداری می‌کنند؛ یا ممکن است مافیا بگوید: من برای شهر مفید هستم و نگوید من شهروندم. این نیز دروغ نیست چون به‌هرحال یافتن او برای شهروندها مفید خواهد بود این حتی توریه نیست چه رسد به کذب؛ بنابراین دروغ واضح و جدی نوعاً در این بازی نیست و اگر باشد حرام نیست، چون نقش بازی می‌کند و مانند شخصی که در فیلم نقش منفی دارد و ظالم است. به این شخص گفته نمی‌شود، کار حرامی انجام داده است که نقش شمر یا حرمله را بازی می‌کند؛ بنابراین هدف از دروغ در حکم آن مؤثر است، ازاین‌رو است که مستثنیات کذب مطرح می‌شود و معنا پیدا می‌کند. مرحوم صاحب وسائل بابی مطرح می‌کنند همین نکته را القا می‌کند که حکم کذب دایر مدار غرض و هدف آن است. بَابُ جَوَازِ الْکَذِبِ فِی الْإِصْلَاحِ دُونَ الصِّدْقِ فِی الْفَسَادِ‌».(وسائل الشیعه، ج‌۱۲، ص: ۲۵۲‌)

آنچه باعث می‌شود، این بازی را دچار چالش کند، روایاتی است که فرمودند: از دروغ شوخی یا جدی آن بپرهیزید. بابی که مرحوم صاحب وسائل در این خصوص تدوین می‌کند، چنین است: «بَابُ تَحْرِیمِ الْکَذِبِ فِی الصَّغِیرِ وَ الْکَبِیرِ وَ الْجِدِّ وَ الْهَزْلِ عَدَا مَا اسْتُثْنِیَ‌». (وسائل الشیعه، ج‌۱۲، ص: ۲۵۰) بر اساس روایات این باب دروغِ شوخی را تحریم نموده‌اند. در بازی شهروند و مافیا دروغی که گفته می‌شود از مصادیق جد نباشد قطعاً هزل است و حرام خواهد بود.

بحثی که وجود دارد این است، دروغی که در این بازی رخ می‌دهد تحت عنوان کذب جد و هزل قرار می‌گیرد، یا از مصادیق دروغ مصلحتی است؟ بعد از اثبات اینکه دروغ‌های این بازی مصلحت دارند، باید به این نکته پرداخت آیا می‌توان از مستثنیات کذب که در روایت مطرح‌شده است، تعدی نمود یا خصوص همان عناوین روایات است؟

مصالح بازی شهروند و مافیا

ابتدا این نکته را باید اثبات نمود که آیا دروغ‌هایی که در این بازی احیاناً گفته می‌شود یا نقش‌هایی که بازی می‌شود، دارای مصلحت است؟ بعد به جواز تعدی از مستثنیات کذب پرداخت.

کارشناسان مصالحی برای این بازی گفته‌اند. مصالحی مانند اینکه دروغ‌گو را می‌توان یافت. کسی که مافیا می‌شود باید زیرکی خاصی را از خود به نمایش بگذارد تا نقش خود را بتواند مخفی کند و خود را شهروند معرفی کند. شناخت او می‌تواند بینش اجتماعی، سیاسی بقیه افراد را بالا ببرد. به‌طوری‌که در جامعه دیگر به‌راحتی دروغ را باور نمی‌کنند و می‌توانند حدس بزنند شخص دروغ می‌گوید را صادق است. مسئولی که برای فرار از خطاها و کم‌کاری‌هایش دروغ می‌گوید و توجیه می‌کنند، زبان بدن او، استرس در کلام و نوع نگاه و عملکرد او نمایان گر دورغگو بودن اوست. گرچه این‌ها قطع آور نیست ولی قطع به صدق نیز نمی‌آورد. دیگر ظاهر کلام شخص برایش قطع آور نیست و ملتفت احتمال خلاف آن هست.

مصلحت دیگر این بازی قدرت بیان و استدلال است. در این بازی برای اثبات این‌که شهروند است یا مافیا است باید شخص استدلال کند و از موضع خود دفاع کند و یا اگر مافیایی را شناسایی کرد بتواند آن را با استدلال ثابت کند، این عمل باعث می‌شود شخص قدرت بیان و استدلال و از همه مهم‌تر شناخت استدلال صحیح از ناصحیح را بیاموزد.

ازجمله مصالح این بازی، آموختن اعتمادبه‌نفس است. کسی که در جمع بتواند اتهام مافیا بودن را از خود رفع کند، یا به هنگام حمله مافیا از خود دفاع کند، شهروند یا بازی گر خوبی است و نمایان گر اعتمادبه‌نفس است که توانسته است بدون استرس و با اعتمادبه‌نفس کامل از خود دفاع کند. ضرورت اعتمادبه‌نفس امری روشن است و نیاز به اثبات نیست.

مصالحی دیگر نیز در این بازی وجود دارد که در این مجال نمی‌گنجد مانند بالا بردن روحیه همبستگی و اعتماد صحیح به افراد جامعه و بالا بردن هوش و ذکاوت؛ فارغ از مصالحی که برای سایر بازی‌ها مانند نشاط و سرگرمی و تفریح که ضرورت جامعه است، در آن وجود دارد.

بنابراین نقش یا دروغی که در این بازی رخ می‌دهد قطعاً دارای مصلحت است؛ مانند همان نقش‌های منفی که فیلم‌ها مشاهده می‌کنیم که هر سریالی دارای مفهوم و داستانی است که نکاتی را درصدد القا است.

تعدی از مستثنیات کذب

در موردتعدی از مواردی که در حرمت دروغ استثناء شده است، مطلبی از بزرگان یافت نشد؛ اما آنچه به ذهن می‌رسد این است که عنوان کذب، عنوانی عرفی است و عقل در آن نقش پررنگی دارد و حاکم در این مقوله عقل است نه شرع. چراکه از موارد ظلم شمرده می‌شود و قبح ظلم عقلی است و هرآن چه در شرع از آن دیده می‌شود ارشاد به‌حکم عقل است و مستثنیات آن نیز محکوم عقل هستند و ارشاد به‌حکم عقل خواهند بود.

در روایات نیز سه مورد استثناء مطرح‌شده است «مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عَمْرٍو وَ أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ فِی وَصِیَّهِ النَّبِیِّ ص لِعَلِیٍّ ع قَالَ: یَا عَلِیُّ إِنَّ اللَّهَ أَحَبَّ الْکَذِبَ فِی الصَّلَاحِ- وَ أَبْغَضَ الصِّدْقَ فِی الْفَسَادِ إِلَى أَنْ قَالَ- یَا عَلِیُّ ثَلَاثٌ یَحْسُنُ فِیهِنَّ الْکَذِبُ- الْمَکِیدَهُ فِی الْحَرْبِ وَ عِدَتُکَ زَوْجَتَکَ- وَ الْإِصْلَاحُ بَیْنَ النَّاسِ.»(وسائل الشیعه؛ ج‌۱۲، ص: ۲۵۲).

در سایر روایات مصلحت مطرح‌شده است، با نگاه به مجموعه روایات باب جواز تعدی از این موارد یافت می‌شود، گرچه برخی روایات نیز اطلاق دارد و شامل کلیه مصلحت‌ها می‌شود. مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّهٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَهِ عَنْ مُعَاوِیَهَ بْنِ عَمَّارٍ‌عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْمُصْلِحُ لَیْسَ بِکَذَّابٍ.(وسائل الشیعه، ج‌۱۲، ص: ۲۵۳‌)

بنابراین روایات و نکات و مصالحی که در این بازی وجود دارد این نکته به نظر می‌رسد، دروغی که در این بازی گفته می‌شود حرام نیست و این بازی مشکل فقهی ندارد.

لینک کوتاه : https://v-o-h.ir/?p=20796
  • نویسنده : مسعود بُندار
  • منبع : ijtihadnet.ir

مطالب مرتبط

08اردیبهشت
بلوف بزن، دروغ بگو تا برنده باشی!
مافیا و پیامدهای فرهنگی اش:

بلوف بزن، دروغ بگو تا برنده باشی!

21اردیبهشت
امنیت رسانه‌ای کودکان در دوران شبیخون بازی‌های مستهجن
نگاهی دوباره به فضای بازی‌های رایانه‌ای؛

امنیت رسانه‌ای کودکان در دوران شبیخون بازی‌های مستهجن

ثبت دیدگاه

مجموع دیدگاهها : 7در انتظار بررسی : 0انتشار یافته : ۵
  1. بالاخره شخص در بازی مافیا یاد میگیرد که نقش بازی کند و دیگران رابفریبد که این خطر بزرگی خواهدبود

  2. البته القای شبهه مافیا بودن افرادی که با آن ها زندگی می کنیم و تعمیم آن به آحاد جامعه و ایجاد روحیه و ظن بدبینی از مضار این بازی است .

    چه خوب است افرادی دارای قریحه بازی سازی در پی ساخت بازی جذاب جمعی بدون این مضرات ذکر شده باشند .

    یعنی ایجاد معروف در جامعه شکل می گیرد و منکر ضعیف می شود .

  3. اولا کاملا یکطرفه بود و این قضیه زار میژد
    ثانیا کذب قطعا حرامه ولو به شوخی و بسیار کذب گفته میشود، بله شاید کسی بگه نمیگم ولی این دلیل نمیشه اصلشو برای تقوای شخصی یکی تایید کنیم
    ثالثا باب تظاهر اصلا طرح نشد
    رابعا دیدم روحیه کسایی که زیاد مافیا باژی میکنن اصلا زیر بار حرف حساب نمیرن، بدبین میشن، نقش زیاد بازی میکنن و از همه مهمتر سعی میکنن روی موضعشون پافشاری کنن ولو غلط
    و……
    حداقل متدینین نباید بهش دامن بزنن…
    بحث سر حرمت و کراهت و نهایتا مباح بودنشه چزا دفاع میکنن برخی؟؟؟ چرا ترویج؟؟؟

  4. صحبت هاتون فقط بازی با الفاظ بود
    کسی که بازیگر این بازی باشه بخوبی میدونه که یکی از لذتهای بازی اینه که با نامحرمها اونم از نوع ناشناس بازی کنی چون مهارتهای گفتاری و استدلال خودت رو نشون بدی
    دروغ جزء لاینفک بازیه
    قمار حتما کنارش هست
    اعتیادزاست طوری که اگر به صورت زنده نتونستن بازی کنن حتما آنلاین پیگیری میکنن
    حالا شما لقمه رو دور سرت بگردون و میل کن
    خوشحال باش که حلاله

  5. سلام علیکم.
    قسمت پاسخ فعال نبود لذا به صورت کلی در مورد کامنت ها عرض میکنم.
    اولا این بازی دروغگو یاب و فریبنده یاب هست نه اینکه رواج فریبکاری بدهد. عده کمی مافیا هستند و باید آنها را در بازی یافت.
    نکته دوم، اینکه برای گیمرهای این بازی بی اعتمادی و یا عدم پذیرش حرف دیگران ایجاد می‌شود کلی نیست برفرض اگر بد باشد. از طرفی این نوعی تیز بینی است و اگر کلا بی اعتماد به افراد شود که اساسا افسرده است و مشکل روانی است بعید است هر کسی بازی می‌کند این مشکل برایش ایجاد شود.
    نکته سوم، کذب شوخی چرا باید حرام باشه؟ اتقوا من الکذب هزله و جده، دال بر حرمت در قسمت جد به قرینه سایر روایات هست ولی هزل و شوخی آن از این روایت برداشت نمی شود، قرینه سیاق هم حجت نیست چون نقض های فراوانی دارد مثل اغتسل للجمعه و الجنابه که کسی نمی‌گوید غسل جمعه با توجه به امر اغسل واجب است.
    نکته چهارم اینکه دوستان تظاهر عنوان حرامی نیست و صرفا اخلاقی است، از طرفی این بازی است و عنوان تظاهر ندارد مثال زدیم به نقش منفی در فیلم ها یا شبیه خوانی ها.
    نکته پنجم، ورود به مستثنیات کذب که اصلاح بود به همین جهت بود که با توجه به مصالحی که دارد اگر دروغ را در این بازی بپذیریم که وجود دارد می‌تواند از موارد اصلاح و صلاح باشد و دیگر حرام نباشد.
    از امعان نظر دوستان کمال تشکر رو دارم.

قوانین ارسال دیدگاه
  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تیم مدیریت در وب منتشر خواهد شد.
  • پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.