بهار و حساسیت‌های معروفش

حساسیت یا آلرژی زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی فرد نسبت به ماده‌ای به‌نام آلرژن یا حساسیت‌زا واکنش بیش‌از‌حد نشان دهد. وقتی فردی حساسیت دارد، بدن او آنتی‌بادی‌هایی را تولید می‌کند که وارد سلول می‌شود و هیستامین و سایر مواد شیمیایی را آزاد می‌کند. هیستامین با ایجاد ورم بینی و ورم چشم، از ورود آلرژن به بدن جلوگیری می‌کند.

انواع حساسیت

حساسیت یا آلرژی به ۲ گروه تقسیم می‌شود:

حساسیت فصلی: علائمش در بهار، تابستان یا پاییز اتفاق می‌افتد و معمولا به‌دلیل گرده گیاهان یا هاگ کپک‌هاست.

حساسیت همیشگی: علائمش در تمام طول سال اتفاق می‌افتد و ممکن است به‌علت ریزگردها، شورۀ حیوانات خانگی، کپک و سوسک‌ها باشد.

در طول بهار، درختان و علف‌ها گرده‌های ریزی را برای تولیدمثل تولید می‌کنند. بعضی گیاهان با استفاده از حشرات و بعضی توسط باد گرده‌افشانی می‌کنند. گرده‌هایی که با باد پراکنده می‌شوند عامل اصلی حساسیت فصلی در افراد مبتلا به حساسیت فصلی هستند. حساسیت در فصل بهار، که به آن تب یونجه یا رینیت آلرژیک هم می‌گویند، می‌تواند شما را بیمار کند. بهتر است قبل از اینکه دنبال گل‌ها و چمن مصنوعی باشید، با شناخت بهتر این موضوع و استفاده از روش‌هایی ساده حساسیت فصلی را کنترل کنید.

چه گیاهانی باعث حساسیت فصل بهار می‌شوند؟

فهرستی از گیاهانی که ممکن است باعث علائم حساسیتی شوند در ادامه آورده شده است:

• بید؛
• کاج؛
• غان؛
• توت؛
• چنار؛
• نخل؛
• بلوط؛
• راش؛
• سرو؛
• نارون؛
• زیتون؛
• صنوبر؛
• چاودار؛
• توسکا؛
• سپیدار؛
• افرای سیاه؛
• سرو کوهی؛
• چمن برمودا؛
• لوئیچه چمنی؛
• زبان گنجشک؛
• چمن جانسون؛
• گردوی آمریکایی؛
• درخت قهوه کنتاکی.

تغییرات آب‌و‌هوا نیز روی مقدار گرده‌‌ای که این گیاهان آزاد می‌کنند اثر می‌گذارد. در روزهای گرم، رشد و باروری گیاهان افزایش می‌یابد. در حالی ‌که در روزهای بارانی انتشار گرده‌ها تعدیل می‌شود. در روزهایی که باد می‌وزد، انتشار گرده‌ها راحت‌تر می‌شود و علائم حساسیتی افراد افزایش می‌یابد.

علائم حساسیت فصل بهار

حساسیت فصل بهار ممکن است علائم زیر را ایجاد کند:

• عطسه؛
• پف چشم؛
• علائم آسم؛
• گرفتگی بینی؛
• آبریزش بینی؛
• سیاهی زیر چشم؛
• کهیر (در موارد نادر)؛
• آبریزش و قرمزی چشم؛
• خارش چشم، بینی، گوش و دهان؛
• سرفه، خس‌خس سینه و تنفس دشوار؛
• آبریزش از عقب بینی (که آبریزش مخاط در پشت گلو احساس می‌شود).

پیشگیری از حساسیت فصل بهار

برای جلوگیری از تماس با گرده و کپک‌ها کارهای زیر را انجام دهید:

• علف‌های باغچه را کوتاه نگه دارد؛
• ملحفه‌ها را هفته‌ای یک بار بشویید؛
• قبل از ورود به منزل کفش‌هایتان را دربیاورید؛
• از کُنده‌های مرده و پوسیده درختان دوری کنید؛
• حداقل هفته‌ای دو بار زمین را جاروبرقی بکشید؛
• در زمان چمن‌زنی و باغبانی از ماسک استفاده کنید؛
• اگر باید برای کارهایتان بیرون بروید، از ماسک استفاده کنید؛
• وقتی از بیرون به منزل می‌آیید لباس‌هایتان را عوض کنید و بشویید؛
• روزانه حمام کنید و موهایتان را بشویید تا گرده‌ها از موهایتان برداشته شوند؛
• میزان گرده موجود در محیط را بررسی کنید و اگر میزانش زیاد بود کمتر بیرون باشید؛

• در صورت امکان، پنجره‌ها را ببندید و از فیلترهای ضدحساسیت برای دستگاه تهویه استفاده کنید؛
• زمانی‌که بیرون می‌روید، از کلاه و عینک آفتابی استفاده کنید تا گرده کمتری روی موهایتان بنشیند یا وارد چشم‌هایتان شود؛
• زدن چمن‌ها، برداشتن علف‌های هرز و سایر کارهای سخت باغبانی را (که آلرژن‌ها را جابه‌جا می‌کنند) به فرد دیگری محول کنید؛
• لباس‌های شسته‌شده را بیرون آویزان نکنید. گرده‌های گل می‌توانند به ملحفه و حوله‌ها بچسبند. از خشک‌کن برای خشک‌کردن آنها استفاده کنید؛
• در روزهایی که هوا خشک است و باد می‌وزد در خانه بمانید. بهترین زمان برای بیرون‌رفتن بعد از بارندگی است که تمام آلودگی‌ها از هوا پاک شده است.

پیشگیری در موارد شدیدتر

اگر گرده گل‌ها در هوا زیاد باشد علائم و نشانه‌های حساسیت فصلی شدید‌تر می‌شود. روش‌های زیر به کاهش علائم کمک کند:

• از تلویزیون، رادیو محلی، اخبار یا اینترنت برای پیش‌بینی و آگاهی از میزان گرده گل‌ها استفاده کنید؛
• اگر میزان گرده گل‌ها زیاد پیش‌بینی شده بود، قبل از شروع علائم با پزشک صحبت کنید؛
• از انجام کارهای مربوط به بیرون در صبحگاه که میزان گرده‌ها زیاد است خودداری کنید؛
• درها و پنجره‌ها را در شب یا هر زمان دیگری که میزان گرده‌ها زیاد است ببندید.

درمان آلرژی فصل بهار

درمان آلرژی بهاری شامل یک‌سری داروها و درمان‌های خانگی است.

داروها

انواع مختلفی از داروهای بدون نسخه و تجویزی هستند که علائم حساسیت را کاهش می‌دهند:

• گیرنده‌های لوکوترین: این قرص‌ها فعالیت مواد شیمیایی خاص درگیر در واکنش حساسیتی را مهار می‌کنند.
• قطره‌های چشمی: این قطره‌ها حساسیت چشمی در فصل بهار را درمان می‌کنند که می‌تواند تسکین مختصری برای قرمزی، خارش و ورم چشم باشد.
• کورتیکواستروئیدهای بینی: نوعی اسپری بینی است که التهاب را کاهش می‌دهد و از جمله داروهای بسیار مؤثری است که پزشک برای درمان رینیت آلرژی تجویز می‌کند.
• اسپری بینی: اسپری بینی کرومولین سدیم علائم حساسیت را کاهش می‌دهد و عوارض جانبی جدی ندارد. همچنین به ‌نظر می‌رسد اگر قبل از شروع علائم از آن استفاده کنید مؤثرتر باشد.
• سایر اسپری‌های بینی: سایر اسپری‌های موجود مسیرهای خشک بینی را نرم یا مخاط را نازک می‌کنند، علائم آبریزش پشت بینی را کاهش می‌دهند و نیز به جلوگیری از واکنش حساسیتی کمک می‌کنند.
• داروهای ترکیبی: بعضی از داروهای مربوط به حساسیت ترکیبی از آنتی‌هیستامین و داروی ضداحتقان‌اند که می‌توان به لوراتادین ـ سودواِفدرین (کلاریتین ـ دی) و فکسوفناتیدین ـ سودواِفدرین (آلگرا ـ دی) اشاره کرد.
• آنتی‌هیستامین‌ها: به رهایی از عطسه، خارش، آبریزش بینی و آبریزش چشم کمک می‌کنند که می‌توان به لوراتادین (کلاریتین، آلاورت)، سیتریزین (زیرتک) و فکسوفلاردین (آلگرا) اشاره کرد. آنتی‌هیستامین‌ها به‌شکل قرص، اسپری بینی و شربت هستند. آنتی‌هیستامین ممکن است به شما احساس خواب‌آلودگی بدهد؛ بنابراین، اگر طی روز از آن استفاده می‌کنید، مراقب باشید.
• مواد ضد گرفتگی یا احتقان: مواد ضداحتقان مثل سودواِفدرین (سودافد و آفرینول) به‌طور موقت گرفتگی بینی را باز می‌کنند. این ضداحتقان‌ها در اسپری‌های بینی مثل اُکسی‌متازولین (آفِرین) و فنیل‌اِفرین (نئوسینفِرین) هم وجود دارند. این مواد به‌صورت قرص، شربت، قطره و اسپری بینی هستند. از این اسپری‌ها فقط در چند روز متوالی استفاده کنید. استفاده طولانی‌مدت از اسپری ضداحتقان بینی ممکن است با گرفتگی مجدد، علائم را بدتر کند.

درمان‌های خانگی

۱. هوای داخل خانه را تمیز نگه دارید

هیچ‌ محصول جادویی‌ای وجود ندارد که تمام گرده‌های موجود در هوای خانه را از بین ببرد؛ اما استفاده از روش‌های زیر در این زمینه کمکتان می‌کند:

• اگر در خانه سیستم‌های گرمایشی و تهویه دارید، از فیلترهایی با کارایی بالا استفاده کنید و به‌طو‌ر منظم دستگاه را بررسی کنید؛
• از فیلتر هِپا (فیلتر هوا با کارایی بالا و قابل‌حمل) در تخت خواب استفاده کنید؛
• برای تمیزکردن زمین از جاروبرقی دارای فیلتر هپا استفاده کنید؛
• با رطوبت‌گیر، هوای داخل را خشک نگه دارید؛
• در خانه و ماشین از دستگاه تهویه استفاده کنید.

۲. سیسنوس‌هایتان را بشویید

یک بطری قابل‌فشار و یک ظرف مخصوص شست‌وشوی بینی از داروخانه بگیرید. از آب مقطر، استریل یا آبی که جوشیده و سرد شده یا فیلترشده نیز برای تهیه محلول نمکی استفاده کنید. به آب گرم حدود یک‌چهارم قاشق غذاخوری نمک و یک‌چهارم قاشق غذاخوری جوش‌شیرین اضافه کنید. قبل از هر بار استفاده، ظرف را با آب مقطر، استریل یا آبی که جوشیده و سردشده بشویید و ظرف را در هوای آزاد خشک کنید.

• تحقیقات نشان می‌دهد کوئرستین (Quercetin)، که ماده مغذی موجود در پیاز و سیب و چای سیاه است، می‌تواند رهایش هیستامین را مهار کند.
• هرچند بعضی افراد از برگ‌های خشک‌شده گزنه برای درمان علائم آلرژی استفاده می‌کنند، تحقیقی که عملکرد این موضوع را نشان دهد وجود ندارد.
• بعضی افراد ادعا می‌کنند طب سوزنی علائم حساسیت فصلی را کاهش می‌دهد. بعضی اسناد این موضوع را تأیید می‌کند و شواهد کمی درمورد آسیب این روش وجود دارد.
• بعضی داروهای طبیعی می‌توانند برای درمان علائم تب یونجه استفاده شوند که می‌توان به عصاره گیاه بابا‌آدم (Butterbur) و اسپیرولینا (نوعی جلبک خشک‌شده) اشاره کرد. با این ‌حال، مزایا و ایمنی این گیاهان کامل مشخص نیست.

زمان مراجعه به پزشک

در بعضی افراد استفاده از مهارکننده‌های آلرژن و داروهای بدون نسخه برای کاهش علائم آلرژی کافی است. منتها اگر حساسیت فصلی شما هنوز آزاردهنده است، تسلیم نشوید. درمان‌های دیگری هم موجود است. اگر حساسیت فصلی بدی دارید، ممکن است پزشک برای تشخیص نوع آلرژن آزمایش پوستی یا آزمایش خون تجویز کند. این آزمایش‌ها قدم بعدی درمان را مشخص می‌کند.

برای بعضی افراد، ایمونوتراپی به‌عنوان راهکاری بلندمدت تجویز می‌شود. ۲ نوع ایمونوتراپی وجود دارد:

تزریق (شات) آلرژی: که در آن، گلوله‌های حاوی آلرژن به‌مدت ۳ تا ۵ سال به فرد تزریق می‌شود. این تزریقات به ایجاد مقاومت نسبت به آلرژن کمک می‌کند و برای افرادی استفاده می‌شود که با داروها جواب کافی نمی‌گیرند یا دچار عوارض جانبی می‌شوند؛

قرص‌های زیرزبانی: فقط برای درمان انواع خاصی از آلرژی‌ها استفاده می‌شود. فرد باید هر روز به‌مدت ۳ سال از یک قرص زیرزبانی استفاده کند. فرد می‌تواند چند ماه قبل از شروع بهار مصرف قرص را شروع کند.

پاسخ به سؤالات رایج درباره حساسیت فصلی