آیت الله علیدوست: مسئولان حوزه، طلاب را دعوت به قناعت نکنند! / برای تعدیل برخی مواضع در نشست دوره ای اساتید حضور دارم

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری صدای حوزه، در ادامه ارتباطات با علما، نظریه پردازان و بزرگان حوزه موفق به دیدار با آیت الله ابوالقاسم علیدوست شدیم که سالها قبل درس خارج فقهشان با موضوع حقوق بشر را درک کرده بودم و با پروژه های پژوهشی ایشان در حوزه های علوم انسانی، روش شناسی اجتهاد و مباحث فقه و عرف و فقه و مصلحت آشنایی نسبی داشتم.
بهانه دیدار ما با ایشان صحبت های اخیرشان در مورد وضعیت معیشتی طلاب بود که متاسفانه کمتر می بینیم که بزرگان حوزه مضاف بر مقام ثبوت، در مقام اثبات و رسانه هم پیگیر حال و روز زندگی طلاب و روحانیون و اساتید حوزه باشند.
این بار یکی از اساتید تراز اول حوزه در این جهت صحبت گیرایی کرده بودند که حتی شبکه سعودی ایران اینترنشنال هم آن را منعکس کرد تا شاید بدین وسیله باز هم طبق تکنیک رایج این قبیل شبکه ها، مخاطبان را در معرض ناباوری قرار دهد و این قبیل مواضع را نمایشی و عاری از حقیقت قلمداد کند.

ایران اینترنشنال: ابوالقاسم علیدوست، رییس اندیشکده فقه و حقوق اسلامی: علامه طباطبایی می‌گفت ما ۱۰ تومان شهریه می‌گرفتیم و یک تومان اجاره خانه می‌دادیم اما امروز زندگی طلاب از زهد گذشته، شهریه‌شان تقریبا هیچ است و با بالاترین شهریه یک استاد حوزه فقط می‌شود در پردیسان قم و دور از شهر منزل اجاره کرد.

مصاحبه با ایشان کار سختی نبود چرا که از همان ابتدا با برخوردی متواضعانه پای حرف های ما نشستند و پیرامون محتوای مصاحبه، گفتگوی جذابی را تجربه کرذیم و باز هم متوجه شدیم گفتگو با بزرگان حوزه علی رغم همه تصویرسازی های خودی و غیرخودی، تجربه ایست شیرین و مفید.
گفتنی است یکی از نکات قابل تأمل درباره این شخصیت علمی، منش سیاسی ایشان می باشد. ایشان در کنار عضویت در جامعه مدرسین به عنوان نهادی انقلابی، در نشست دوره ای اساتید هم حضور داشته اند و هم اکنون جزو حلقه مشورتی نشست می باشند. مواضع سیاسی نشست اساتید و حضور برخی چهره های حوزوی با گرایش اصلاح طلبانه در میان آنان منجر به شکل گیری برخی سوالات در مورد منش سیاسی ایشان شده است.
قبل از انجام مصاحبه اجازه خواستم این موارد را نیز مطرح کنم که استقبال کردند و بنده به صراحت خدمتشان عرض کردم که طلاب انقلابی(نه از جنس طلاب نادر تندرو) مایل هستند امثال ایشان را به شکلی صریح و محکم در جبهه انقلاب ببینند.
ایشان در جواب سوال غیر رسمی بنده گفتند که حضورشان در نشست اساتید به جهت تعدیل برخی موضع گیری ها نیز بوده است و هر گاه احساس کنند این حضور، مورد رضایت رهبر معظم انقلاب نیست، بی درنگ از نشست بیرون خواهند رفت.

در ادامه شما را به مطالعه مشروح این مصاحبه خواندنی پیرامون وضعیت معیشتی حوزویان و نیز دیدگاه ایشان نسبت به علامه حسن زاده آملی، علامه مصباح یزدی، نشست دوره ای اساتید و سرانجام رهبرمعظم انقلاب اسلامی دعوت می کنم.

صدای حوزه ـ امروزه طلاب حوزه علمیه مانند مردم تحت فشار معیشتی هستند و البته از نظر معیشتی مشکلات گسترده‌تری دارند که به نظر می‌آید مسؤولان حوزه و دیگر مسؤولان توجهی به این مشکلات ندارند، امکان هر نوع اشتغالی هم برای طلاب میسر نیست، به نظر شما راه حل مشکل معیشت طلاب چیست؟

موضوع معیشت طلاب موضوعی است که مباحث طولانی را می‌طلبد، نخستین مسأله در این خصوص این است که وضعیت معیشت طلاب وضعیت خوبی نیست حتی در مقایسه با گذشته‌ها و شکی در این خصوص نیست. ما از نزدیک چون در میان طلاب هستیم مشکلات معیشتی طلاب را شاهد هستیم و همانطور که در آن سخنرانی مطرح کردم وضعیت درآمدی طلاب نزدیک به هیچ است و این درحالی است که تصور عموم مردم خلاف این است.

نسبت دردناک میزان شهریه طلاب و مبلغ اجاره خانه

کارگری استاد حوزه در رستوران

برخی مردم مسؤولان را می‌بینند و تصور می‌کنند، طلاب وضعیت معیشتی خوبی دارند اما وقتی درون حوزه را مورد بررسی قرار بدهیم، چه کسانی که در دامنه هستند یعنی سطح دو و سه طلاب و حتی اساتید حوزه علمیه در سطوح عالی و دروس خارج وضعیت معیشتی مناسبی ندارند و خبرهایی می‌شنوم که من را متأثر می‌کند.

اینکه یک استاد سطوح عالی یا درس خارج، آخر شب یا نیمه شب به رستورانی برای شستن ظروف برود برای اینکه کمکی به هزینه‌های زندگی او باشد، جای تأسف دارد. مخاطبین در خصوص اینکه چه اشکالی دارد یک استاد سطوح عالی و درس خارج حوزه مشغول به چنین کاری باشد عجله نکنند تا ببینیم به چه نتیجه‌ای خواهیم رسید.

مسئولان، طلاب را دعوت به قناعت نکنند!

منظور ما از طلاب فقط سطح مقدمات حوزه علمیه نیست بلکه منظور همه حوزویان است؛ یک وظیفه‌ای طلاب دارند که واجب شرعی نیست اما هنجار و فضیلت است که قانع و زاهد باشند و این پذیرفته شده است که طلاب نباید زندگی آنچنانی داشته باشند و نباید خود را با دیگران مقایسه کنند و طلاب هم چنین دیدی نسبت به خود و زی طلبگی دارند.

قبل از انجام مصاحبه اجازه خواستم این موارد را نیز مطرح کنم که استقبال کردند و بنده به صراحت خدمتشان عرض کردم که طلاب انقلابی(نه از جنس طلاب نادر تندرو) مایل هستند امثال ایشان را به شکلی صریح و محکم در جبهه انقلاب ببینند.
ایشان در جواب سوال غیر رسمی بنده گفتند که حضورشان در نشست اساتید به جهت تعدیل برخی موضع گیری ها نیز بوده است و هر گاه احساس کنند این حضور، مورد رضایت رهبر معظم انقلاب نیست، بی درنگ از نشست بیرون خواهند رفت.

سال ۵۲ که بنده طلبه شدم تمام بستگان نگران آینده من و وضعیت معیشتی من بودند و امروز نیز این موضوع وجود دارد که کسی با فرض قناعت و زهد وارد طلبگی می‌شود اما اینکه طلاب باید قانع باشند و معتقدم عموما هستند، هر چند که صحیح است اما اینکه دیگران به ویژه مسؤولان، آنها را به زهد و قناعت دعوت کنند درست نیست. من نه فقط برای مسؤولان محترم حوزه علمیه بلکه برای مسؤولان کشور معتقد هستم نباید مردم را به زهد دعوت کرد، یکی بگوید از مردم یمن یاد بگیرید و لنگ بپوشید یا حرفهایی از این دست مطرح بشود.

تنها زمانی که مسؤولان نیز به مراحل بالای زهد برسند می‌توانند مردم را به مراحل پایین‌تری از زهد دعوت کنند، نه اینکه کسانی که امکاناتی دارند مردم را به زهد دعوت کنند، این پذیرفتنی نیست. به جای اینکه بگوییم مسؤولان به فکر نیستند باید بگوییم بیشتر به فکر باشند، من سلب کلی را نسبت به دیدگاه مسؤولان در خصوص طلاب نمی‌پذیرم.

اشتغال نهادینه(پاره وقت) طلاب آری، استخدام خیر!

این معضل معیشت طلاب وجود دارد و سؤال این است که چه باید کرد؟ برخی می‌گویند طلبه هم کار بکند و شهریه نگیرد یا اگر می‌گیرد به عنوان بخشی از کمک هزینه زندگی طلاب باشد. کما اینکه ائمه اطهار(ع) و انبیاء شاغل بودند، با این دیدگاه هم می‌توان مثبت برخورد کرد و هم منفی. دید مثبت این است که طلاب به صورت نهادینه بخشی از زمان خود را به کار کردن اختصاص بدهند و این اشکال ندارد، مثلا در قم ده‌ها انتشارات داریم که کار علمی منتشر می‌کنند، اگر حداقل انتشارات وابسته به حوزه علمیه یا نهادهای اقماری حوزه، افرادی از طلاب را روزانه طی چند ساعت به کار بگیرند، این رویکرد نهادینه اشتغال طلاب است.

در برخی بخش ها، حوزه نیاز به نیرو دارد، اینکه طلبه‌ای صبح تا شب مشغول به کار باشد، عملا استخدام  محسوب می شود و  این حالت، حالتی غیرنهادینه می باشد. ولی اگر زمان و حقوق همان کار تقسیم بشود، هم نیرو از درس غافل نشده هم آن کار بین چند نفر تقسیم شده و این نوعی کار پاره وقت و حالتی نهادینه است.

از سوی دیگر مدیریت حوزه علمیه اساتیدی را با عنوانی شبیه هیأت علمی استخدام کرده است که چند درس از سوی این استاد ارائه می‌شود و البته حقوقی بسیار کمتر از دانشگاه دارد ولی نسبت به شهریه، دریافتی بهتری دارد، آیا نمی‌توان تأملی کرد که این کار تقسیم بشود؟ یعنی هم آن استاد تدریس کمتری داشته باشد که زمینه رشد علمی خودش را هم از دست ندهد و هم زمینه برای مشتاقان تدریس دیگر هم باز شود.

مغالطه استفاده از کار کردن اصحاب ائمه (ع)

این مغالطه است که بگوییم طلاب از صبح تا شب کار کنند، طلاب شبانه روز مطالعه می کنند و حتی فضلایی با سن بالاتر از ۶۰ سال، روزانه بیش از ۱۶ ساعت مطالعه و کار علمی و درسی دارند و بازهم هنوز سؤال و پرسش‌های بسیاری وجود دارد و خیلی بساطت فکر لازم است که یک طلبه هم عالم و فاضل بشود هم تمام وقت خود را به شغلی مشغول باشد و این را با راوی حدیثی که نیم ساعت خدمت امام صادق(ع) می‌رسید و پس از آن زمان آزاد داشت تا فردا که دوباره خدمت امام(ع) برسد، مقایسه می کنند که این مقایسه، یک مغالطه است. در شرایط کنونی که با انبوه سؤالات و مسائل مواجه هستیم اینها مقایسه‌هایی غلط است.

افزایش شهریه ها ممکن است/ موقوفات حوزوی را احیا کنید

ما معتقد به وابستگی طلاب به دولت و دریافت از بیت المال نیستیم، اما می‌شود برای افزایش شهریه‌ها تلاش کرد و اگر همتی بشود و تا حدی مشکل در این زمینه شاید برطرف بشود.

مدرسه‌ای در شهر ما وجود دارد به نام اکبریه، زمانی سند وقف این مدرسه را دیدم و متوجه شدم اگر اوقاف، موقوفات این مدرسه را دنبال کند در عین اینکه با مردم مدارا می‌کند اما به طور معقول درآمد موقوفات پیگیری شود، این موضوع می‌تواند کمک خوبی برای طلاب باشد. مردم هم همراهی می‌کنند چرا که متدین هستند و نمی خواهند درآمدشان مشکلی داشته باشد و امروزه موقوفات مدارس علمیه به طور اثرگذار و جدی دنبال نشده و تأثیری بر زندگی طلاب ندارد.

یک ریال از دیگر موقوفات نباید وارد مدارس بشود، اما وقتی مال وقفی وجود دارد دقیقا در مسیر وقف به کار گرفته شود، این عقلایی و اخلاقی است و واقف هم قطعا دوست دارد موقوفه او در این مسیر هزینه بشود.

در جهت بهبود وضعیت معیشتی طلاب و اساتید، البته راه‌های دراز مدتی هم وجود دارد به عنوان مثال اینکه کارهایی برای طلاب پس از اتمام سطوح تعریف بشود که طلاب اگر از حوزه فارغ شدند و در جایی نظیر هیأت علمی مشغول به تحصیل شدند حمایت‌ها از آنها برداشته شده و به دیگر طلاب اختصاص پیدا کند و امیدوار هستیم این معضل خوب شنیده بشود و به جد در مورد آن فکر بشود.

صدای حوزه ـ چند عنوان را خدمت شما عرض می‌کنیم و دیدگاه خودتان را در این خصوص مطرح بفرمایید:

علامه حسن زاده آملی: آیت الله علامه حسن زاده آملی شخصیتی هستند که به طور محدود شاگرد ایشان بودم و اسفار را در محضر ایشان درک کردم و هر طلبه‌ای نسبت به اساتید خود متواضع است و باید احترام بگذارد، ایشان شخصیتی بود که در دانش‌های مختلف مطلع و اهل ورود بودند گرچه در برخی دانش‌ها ایشان منتهی بود و در برخی دانش‌ها ورود داشتند. البته نظر من پیرامون ایشان شاید مهم نباشد اما آنچه بعد از رحلت ایشان گذشت، جدای از بیرون حوزه علمیه و هجمه‌هایی که به فکر سیاسی ایشان شد می تواند مهم باشد. چیزی که من می‌خواهم بگویم بیان یک جریان است که جناب آیت الله حسن زاده آملی در یک قطعه‌ای از این جریان قرار دارد و بخشی از یک پازل است و هجمه ای که به ایشان بخاطر بیاناتشان صورت گرفت، متاثر از برخی انتقادات بود.

من این هجمه‌ها را بررسی کردم و جالب بود که همان جریانی که با ملاصدرا و سبزواری و عرفا برخورد می‌کند با ایشان مواجه شده بود. گاها افراد حرف هایی می‌زنند که زمینه را برای نقد به لحاظ محتوایی یا اخلاقی ایجاد می‌کند و این موجب می‌شود که افرادی بدون تسلط لازم علیه ایشان موضع گیری کنند.

در اسفار مرحوم ملاصدرا راجع به عشق و معشوق حرف‌هایی می‌زند که اگر آن را تقطیع کنند ظاهر مناسبی ندارد، نظیر نسبت بین نگاه به زیبایی و نگاه به جمالی که عموم و خصوص من وجه است که در بخش مجموع تعارض کرده و به اصل اباحه می‌رسد و این فقه پسند نیست. در مقابل مثلا آثار علامه طباطبایی زمینه ادعاها و سوء استفاده‌ها را ندارد یا آثار آیت الله جوادی آملی نیز به همین صورت است، اما برخی بزرگان ممکن است مطالبی را بیان کنند که زمینه سوء استفاده را ایجاد کند. به نظر می‌رسد اگر از طرفی کسانی که می‌خواهند نقد کنند اخلاق مراعات شود و بزرگان هم از بیان نکاتی که امکان سوء استفاده دارد، پرهیز کنند این مشکلات پیش نخواهد آمد.

صدای حوزه – در ادامه عناوین و اسامی دیگری را خدمت شما عرض می کنیم تا دیدگاه شما را بشنویم:

نشست دوره‌ای اساتید: در این خصوص نکاتی را گفته‌ام و اکنون می‌خواهم موضوع را کلان مطرح کنم. وقتی می‌خواهیم جریانی را داوری کنیم طبیعی است که با شناخت صحیح و کامل وارد شویم، وگرنه قضاوت بدون علم است و مسؤولیت دارد، بنده با اطلاعاتی که دارم و اینکه در این نشست دوره‌ای حضور دارم، فکر می کنم بتوانم قضاوت درستی داشته باشم.

اگر جریانی بخواهد علیه نظام و رهبری و حوزه علمیه و اسلام و انقلاب اسلامی برنامه‌ای را داشته باشد، ما موظف هستیم فاصله بگیریم و در حد توان با آن مبارزه کنیم اما از طرفی اگر انتظار داشته باشیم که همه یک حرف بزنند و یک جور فکر کنند و مانند ما فکر کنند -وگرنه ما شروع کنیم براساس حدس خود داوری کنیم و براساس داوری خودمان اقدام کنیم- این به صلاح نظام و انقلاب اسلامی نیست.

نسبت به نشست دوره‌ای اساتید ممکن است بعضی داوری داشته باشند درحالی که به این نتیجه نرسیدم و قبلا هم گفتم ما معتقد به نظر رهبری و مراجع هستیم و نمی‌شود گفت هرکسی اختلاف نظری دارد مخالف است، نشست اساتید همسو با رهبری و مراجع است و در استراتژی مخالف نیست. باید آستانه تحمل ما بالا برود و صلاح نیست دائم افراد را از قطار انقلاب پیاده کنیم، برخی افراد حاصل عمرشان در این سالها پیاده کردن افراد متعدد از قطار بوده است.

علامه مصباح یزدی: راجع به شخصیت آیت الله مصباح در چند دقیقه نمی‌توان سخن گفت که حق ایشان ضایع می شود، من مدت طولانی شاگرد ایشان در فلسفه بودم ، ایشان تواضع بسیاری داشتند و این خیلی جالب بود، اساتیدی داشتیم که اگر مدتی طولانی خدمت ایشان بودیم حاضر نبودند یا پیش نمی‌آمد حق را به شاگرد بدهند اما ایشان در این خصوص ابایی نداشتند و تواضع بسیاری داشتند.

از این نظر که ایشان صاحب دغدغه بود و اگر حوادثی می‌گذشت نمی‌گفتند به من چه ربطی دارد و غیرت دینی داشتند هم بحثی نیست، در اینکه موفق به کار تشکیلاتی و تربیت شاگرد بودند و جوری حرکت می‌کردند که اثرگذار باشد هم تردیدی نیست. ایشان به خاطر همان کار تشکیلاتی که داشتند طبیعتا مؤثر هم بودند، منتهی هیچوقت هیچکس را علی الاطلاق به جز معصومان نمی‌بینیم که خالی از برخی ملاحظات باشند.

ممکن است در خصوص برخی رفتارهای سیاسی ایشان یا قضاوت‌های ایشان در خصوص مخالفان یا راهکارهای ایشان نقدهایی را داشته باشیم. ممکن است شبهه‌ای را جوری جواب بدهیم که شخص اقناع بشود و گاهی ممکن است به این صورت نباشد.

صدای حوزه ـ دیدگاه شما نسبت به جایگاه ولایت و شخصیت علمی رهبر معظم انقلاب چیست و آیا ایشان را به عنوان یک نظریه پرداز هم می‌پذیرید یا  ایشان را صرفا به لحاظ جایگاه حقوقی شرعی و قانونی می پذیرید؟

نسبت به رهبر معظم انقلاب یک بحث نظام شرعی و قانونی است که لازم می‌بینم تأیید ایشان را و بارها گفته‌ام تضعیف ایشان جایز نیست. در بحث نظریه پردازی، من می‌دانم ایشان خیلی استقبال می‌کنند و کرسی‌های نظریه پردازی که بنده مسؤول علوم نقلی هستم و همچنین مرکز علوم اسلامی-ایرانی پیشرفت که پیشنهاد رهبری است و  چیزی است که ایشان دنبال کرده‌اند و حاصل تفکر ایشان است.

نگاه ایشان در فقه نگاه صحیحی است و به نظر من ایشان ضمن اینکه از انضباط فقهی خارج نمی‌شوند، اما حوادث واقعه را هم در نظر می‌گیرد. اما الآن بالفعل باید بگویم اینجور افراد نمی‌توانند نظریه نداشته باشند و با این نگاه و رویکرد طبیعتا نظریات مختلفی خواهند داشت.

رهبر انقلاب را اسلام شناس‌تر از شهید مطهری می‌دانم / آقایان جواب بدهند که با یک و نیم میلیون تومان شهریه چطور می‌شود زندگی کرد؟!

نگاه اقتصادی متفاوت مدیر ایرانی حوزه علمیه در آلمان/ طلبه‌ای که خود محروم هست چطور رفع محرومیت کند؟