حجت‌الاسلام و المسلمین مهدی رستم‌نژاد، معاون آموزش حوزه‌های علمیه در گفت وگویی، درباره بهره بردن طلاب و حوزه‌های علمیه از فضای مجازی در آموزش، گفت: فضای مجازی به معنای ابزاری، امکان بسیار خوبی برای استاد، طلاب و نهاد حوزه است همانطور که بقیه مراکز و نهادها از آن استفاده میکنند و معتقدم وقتی حوزه‌ها در شرایط عادی هم قرار بگیرند باز باید روند استفاده از این فضا تداوم داشته باشد.
وی افزود: ما الان برای برگزاری بسیار از اجلاسیه‌ها، نشست‌ها و میزگردهای علمی از این فضا بهره می‌بریم که سبب صرفه‌جویی در وقت و هزینه و دارای بهره‌وری مطلوب و حتی عالی است؛ ما برای جلسات توجیهی و دانش‌افزایی باید وقت و هزینه زیادی صرف می‌کردیم تا استادان و مدیران را از مناطق مختلف کشور در یکجا جمع کنیم و باز آثار مدنظر محقق نمی‌شد ولی این مسئله با استفاده از فضای مجازی مرتفع شده است.
زانو زدن در محضر استاد ضروری است
رستم‌نژاد تصریح کرد: البته در مقوله تحصیل، مسئله از نگاه ما تفاوت دارد؛ مخصوصا تحصیل در حوزه که فقط صرف تحصیل نیست و بیش از آن تربیت و تهذیب و اخلاق‌آموزی مطرح است؛ شکل‌گیری هویت طلبگی و صنفی روحانیت با فضای مجازی حاصل نمی‌شود و نمی‌توان به اهداف رسید و در اینجا حضور و زانو زدن در محضر استاد و بهره‌بردن از زبان بدن استاد در انتقال معارف و اخلاق ضروری است.
وی اضافه کرد: درک محضر استاد و مواجهه چهره به چهره و بهره‌گیری از رفتار استاد که با دیدن، رخ می‌دهد موجب ایجاد رقابت سالم می‌شود؛ طلبه وقتی در فضای درس و کتابخانه و مطالعه قرار گرفت از جهت روحی و روانی به مطالعه بیشتر راغب می‌شود تا از بقیه عقب نیفتد؛ بنده حتی معتقدم که طلبه باید برای رشد علمی و ارتقاء معنوی و اخلاقی در چند سال نخست به صورت شبانه‌روز در مدرسه حضور داشته باشد.
معاون آموزش حوزه علمیه گفت: این موضوعات چیزهایی است که با فضای مجازی حاصل نمی‌شود و اگر بشود بسیار کم رونق و کم رمق خواهد بود؛ لذا از این جهت خودمان را متضرر می‌دانیم و گرفتار آسیب هستیم گرچه از روی ناچاری مجبوریم از فضای مجازی استفاده کنیم و شرایط خاص کشور ما را هم مقید به پذیرش این محدویت کرده است ولی بنا داریم در اولین فرصت و با فراهم شدن شرایط، حضوری بودن کلاس‌ها را پیگیری کنیم و هم اکنون هم تا جایی که برگزاری حضوری به سلامتی افراد آسیب نزند این کار انجام خواهد شد.
مواجه متفاوت طلاب و استادان با فضای مجازی
رستم‌نژاد در پاسخ به این سؤال که یکی از دغدغه‌های نهادهای آموزشی در مدت کرونا افت تحصیلی دانش‌آموزان و دانش‌پژوهان بوده است، آیا در حوزه هم شاهد این مسئله هستیم؟ اظهار کرد: در حوزه نمی‌توان همه را با یک چشم دید و قضاوت کرد؛ برخی واقعا دغدغه تحصیل و انگیزه بالایی دارند و در حدی از بلوغ فکری هستند که شرایط را درک کنند لذا به خوبی از این فرصت بهره بردند و شاهد رشد و ارتقاء آنها هم بودیم؛ اینها چون فرصت بیشتری از جهت اینکه نیاز به رفت و آمد و صرف وقت در راه نداشتند، بیشترین استفاده را از وقت خوشان بردند و به تقویت دروس و پژوهش پرداختند.
وی اضافه کرد: البته برخی افراد به خصوص کسانی که در سطوح پایین هستند و تازه وارد حوزه شدند سازگاری چندانی با شرایط نداشتند و نمی‌توانیم مدعی پیشرفت تحصیلی آنها باشیم و اگر پیشرفت هم بوده محسوس نیست؛ البته درست است که در سراسر کشور کلاس‌ها مجازی است ولی چون برخی مدارس ما کلا ۵۰ طلبه دارد، امکان برگزاری کلاس‌ها به صورت حضوری وجود داشت و از ابتدا این کار انجام شد و حتی در قم هم هرکجا شرایط فراهم بود، کلاس حضوری تشکیل شد.
رستم‌نژاد تصریح کرد: شرایط حوزه از دانشگاه متفاوت است، عمدتا مدارس ما همراه با خوابگاه است و در هر حجره یک یا دو طلبه زندگی میکنند و شرایط مانند خانه است یعنی عملا قرنطینه وجود دارد و حتی از بهداشت هم که بازدید کردند مخالفتی با حضور طلاب نداشتند، لذا در سراسر کشور مدارس زیادی داشتیم که حضوری اقدام به برگزاری کلاس‌ها کردند؛ حتی امتحانات در بسیاری از شهرها حضوری بود.
برخی استادان از آموزش مجازی استقبال نکردند
رستم‌نژاد در پاسخ به این سؤال که با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از استادان حوزه در شرایط سنی هستند که ممکن است خیلی با فضای مجازی سر و کار نداشته باشند، آیا این مسئله مشکلاتی ایجاد نمی‌کند؟ اضافه کرد: بخشی از استادان حوزه اصلا از تدریس در فضای مجازی استقبال نکردند و ما حتی در قم مکان‌هایی را با تعدادی از کاربران آماده کردیم که استادان در آنجا حاضر شوند و به صورت مجازی تدریس کنند لذا برخی از استادان به این روش تدریس کردند، برخی از داخل منزل و با کمک اعضای خانواده این کار را انجام دادند ولی برخی هم اصلا رها کردند و بدون حضور طلبه حاضر به ارائه بحث نبودند.
وی با اشاره به اینکه الان تجربه بسیار خوبی ایجادشده است، گفت: بسیاری از استادان این روش را خیلی مفید می‌دانند و معتقد بودند که دروس را زودتر از موعد مقرر تدریس کرده‌اند و مشکلات رفت و آمد نداشته‌اند و سرعت تدریس آنها هم بیشتر بوده است.
معاون آموزش حوزه‌های علمیه سراسر کشور بیان کرد: فضای مجازی در وضعیت موجود بهترین گزینه است و راه فراری هم وجود ندارد و خیلی‌ها هم خودشان را با این فضا هماهنگ کرده‌اند و خیلی‌ها هم از آن راضی هستند.
وی در پاسخ به این پرسش که در صورت بازگشت کشور به شرایط عادی آیا روش مجازی کنار گذاشته خواهد شد، تاکید کرد: قطعا در آینده هم از فضای مجازی در کنار آموزش حضوری بهره خواهیم برد؛ ما در برخی استان‌ها و مدارس به خصوص در بعضی دروس مانند زبان عربی با کمبود استاد مواجه هستیم و بهترین راه حل برای رفع این کمبود، برگزاری کلاس به صورت مجازی با استفاده از استادان استان‌های دیگر است؛ همچنین جلسات مدیریتی بخش آموزش، جلسات توجیهی، کارگاه‌ها و نشست‌های علمی همچنان در بستر فضای مجازی برگزار خواهد شد و بهترین گزینه است.
