به گزارش صدای حوزه: مدیر گروه قصاص مرکز تحقیقات قوه قضاییه گفت: متأسفانه به‌شیوه‌ای غلط یا با شیطنت، یک لیست بلندبالای ۲۰۹موردی از مصادیق “حَرَج برای سقط جنین” تنظیم شده است از جمله کوتولگی یا کوتاه بودن قد، شب‌کوری یا مراحلی که با عمل جراحی درمان می‌شود!
به گزارش خبرنگار اجتماعی باشگاه خبرنگاران پویا؛ طبق آمار در کشورمان هر روز بیش از ۱۰۰۰ جنین توسط والدین کشته می‌شوند که تنها حدود ۱۰ مورد آن قانونی است! در یک کشور اسلامی که اعتقاد دارد کشتن یک فرد بی‌گناه در پیشگاه الهی جرم است و قتل نفس محسوب می‌شود، سقط جنین به‌راحتی توسط برخی از پزشکان تجویز می‌شود یا توسط خود والدین انجام می‌شود!
مسئله دیگر “غربالگری بارداری” است؛ سندروم داون به‌عنوان مصداق “حَرَج” توسط مراجع تعیین نشده است با این حال ماده واحده سقط‌درمانی تصویب و به تأیید شورای نگهبان رسیده است و غربالگری بارداری بر این اساس مبنای قانونی یافته است؛ غربالگری غیراصولی باعث شده است نتایجی بسیار تأسف‌برانگیز برای کشورمان رقم بخورد.
با توجه به آمار ولادت‌های سالانه که به‌طور متوسط در حدود یک‌‌میلیون و ۲۰۰ هزار تولد است، بدون هیچ‌گونه غربالگری، ۱۲۰۰ نوزاد داون به دنیا خواهد آمد اما در زمان حاضر حدود ۱۲۰ هزار مادر باردار در مرحله اول غربالگری به‌عنوان پرخطر شناسایی و برای تست‌های تکمیلی معرفی می‌شوند اما با توجه به هزینه بالای تست‌های تکمیلی و فشار روانی منتقل‌شده، والدین سقط غیرقانونی را تنها راه پیش‌پای خود برای فرار از احتمال بسیار ضعیف فرزند مبتلا به سندروم داون می‌بینند!
در رابطه با ابعاد هستی‌شناسی جنین، دیات سقط در مراحل مختلف سنی جنین، اشکالات قانون مربوط به سقط جنین و منع این عمل شوم از منظر شرعی با حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر “رسول مزروعی” مدیر گروه قصاص مرکز تحقیقات قوه قضاییه گفتوگویی انجام داده‌ایم که در ادامه تقدیم مخاطبان ارجمند می‌شود:
“جنین” چه توصیف و تعریفی دارد؟
جنین شیء نیست و از ابتدای تشکیل، مرتبه‌ای از وجود انسانی در آن محقق می‌شود و دارای روح است؛ در روایات و آیات قرآن نیز از جمله سه آیه از سوره ممتحنه در این رابطه تصریح به قتل جنین شده است؛ در آنجا تبیین می‌شود که اقدام به اسقاط و انداختن جنین، قتل است زیرا جنین انسان است و اسقاط آن حرمت دارد و از گناهان کبیره است، با توجه به مباحث فقهی که علامه جعفری رضوان الله علیه مطرح کردند جنین از ابتدای تحقق خود از تخمک لقاءیافته، مرتبه روح انسانی در آن محقق است و قتل آن مستلزم پرداخت دیه است، ، این موضوع به هستی‌شناسی جنین مربوط می‌شود.
در مورد دیه جنین سقط‌شده و میزان آن بیشتر توضیح دهید؟
میزان دیه در مراحل مختلف تشکیل و تکامل جنین متفاوت است؛ به این شکل که در مرحله نطفگی ۲۰ مثقال طلا، در مرحله علقه‌ای ۴۰ مثقال طلا، در مرحله مضغه ۶۰ مثقال طلا و… همین طور مبلغ دیه افزایش پیدا می‌کند؛ این نشان می‌دهد که از همان ابتدا مرتبه‌ای از وجود انسان در جنین وجود دارد زیرا دیه در آیات و روایات در رابطه با انسان مطرح می‌شود؛ قانون مربوط به سقط جنین فاجعه‌آمیز است چون بحث قتل انسان است و قتل هر یک انسان به‌مثابه “فَکانَّما قَتَلَ النَّاسَ جمیعاً” حتی قبل از ولوج روح و تحت لوای قانون، مثل کشتن همه انسان‌هاست از این رو این موضوع خیلی اهمیت دارد.
منظور شما این است که در زمان حاضر تحت پوشش “قانون سقط جنین” تخلف صورت می‌گیرد؟ مشکل این قانون چیست؟
بله! از آنجا که وضعیت اسقاط جنین‌های قانونی، میزان محدودی است و در حدود ۱۰ هزار جنین در سال است چون به اسم قانون تخلف صورت می‌گیرد با فاجعه بزرگتری روبه‌رو هستیم، اشکالات متعددی متوجه این قانون است از جمله بحث حَرَج که یک بحث فقهی است در این رابطه متأسفانه دقت نشده است و قانون به‌زعم خودش از آن تفسیر کرده است، لیست بلندبالایی شامل ۲۰۹ مورد در این رابطه تهیه شده که در آنها مصداق حَرَج قرار گرفته است! از جمله کوتولگی یا کوتاه بودن قد، شب‌کوری یا مراحلی که با عمل جراحی درمان می‌شود! فقها وقتی بحث حَرَج را مطرح میکنند منظورشان مشقت خیلی شدیدی است که عرف نمی‌تواند آن را تحمل کند.
یعنی بسیاری از موارد ۲۰۹ موردی که به‌واسطه آنها مجوز اسقاط جنین صادر می‌شود، مصداق درست و شرعی حَرَج نیستند؟!
بله! مشقتی که از آن تعبیر به حَرَج می‌شود، نوعاً و عرفاً غیرقابل تحمل است مثلاً بر اساس استفتایی، از حضرت آقا پرسیده شد، “اگر دخترخانمی به‌دلیل تجاوز به عنف بچه‌دار شود، از باب عسر و حرج قبل ولوج روح اجازه سقط را دارد؟! “حضرت آقا می‌فرمایند که “این اجازه وجود ندارد”؛ در اینجا می‌بینیم با اینکه عسر و حَرَج و وحشتناک بودن این مثال در جامعه و عرف ما بسیار غیرقابل تحمل و بزرگ است، با این حال اسقاط جنین مجاز شمرده نمی‌شود.
با این توضیح، چرا چنین لیست بلندبالایی تهیه و تدوین شده است؟
متأسفانه به‌شیوه‌ای غلط یا با شیطنت، یک لیست ۲۰۹موردی تنظیم شده است که البته در ابتدا ۶۰ مورد بود که در ادامه تا حدود ۱۰۰ مورد و در نهایت به ۲۰۹ مورد رسید! بحث دیگر موضوع چهارماهگی و ولوج روح است؛ فتوایی که به‌صورت موردی از حضرت آقا در این باره گرفتند راجع به تالاسمی ماژور بوده است و با بی‌اطلاعی یا با شیطنت به یک ماده واحده تبدیل شده است؛ در فتوای رهبری حتی به ۴ماهگی اشاره نشده است و ایشان قبل از ولوج روح، سقط را با شرایطی مطرح میکنند که به این سادگی هم حاصل نمی‌شود؛ در ماده واحده مذکور قبل از ولوج روح در درون پرانتز به ۴ماهگی اشاره شده است، در زمان حاضر تا چهارماهگی مجوز سقط صادر می‌شود.
در استفتاء مقام معظم رهبری به‌طور مشخص به زمان (چهارماهگی) اشاره نشده و این زمان خودسرانه به قانون سقط اضافه شده است؟
بله؛ در استفتاء حضرت آقا زمانی برای این امر مشخص نشده است؛ در گفتوگویی که با دفتر ایشان در قم داشتیم، پاسخ گرفتیم که “حضرت آقا سقف ولوج روح را ۴ماهگی می‌دانند”؛ اماراتی برای ولوج روح وجود دارد، از جمله حس و حرکت اختیاری که اگر معلوم شود اماره ولوج روح محسوب می‌شود که در پایان دوماهگی، هشت‌هفتگی یا آخر هفته هفتم یا اوایل هفته هشتم ظاهر می‌شود، نوعاً این اتفاق در پایان دوماهگی اتفاق می‌افتد و در جنین حرکت و حس ایجاد می‌شود.
در جلسه‌ای در محضر آیت‌الله مکارم که متخصین پزشکی و اخلاق پزشکی هم حضور داشتند، وقتی این مطلب برای این مرجع توضیح داده شد، ایشان هم فرمودند که “سن ۴ماهگی را سقف ولوج روح می‌دانند”؛ در آنجا کلیپی از یک جنین که سونوگرافی آن را نشان می‌داد پخش شد که در تصویر، جنین دست و پای خود را تکان می‌داد که نشانه ولوج روح است؛ وقتی از سن جنین سؤال شد، گفتند که “جنین حدود ۲ ماه و یک هفته سن دارد”، با این شرایط نمی‌توان اقدام به قتل جنین کرد، استفتای آیت‌الله مکارم نیز در این رابطه موجود است.
در روایات به ۴ماهگی تنها کنار بحث دیه و ضمان مالی اشاره شده است که با این موضوع فرق دارد؛ در زمان پیامبر(ص) و ائمه(ع)، بحث تشخیص ناهنجاری جنین و ابزار و تجهیزات پزشکی موضوعیت نداشته است و منظور روایات از چهارماهگی بحث دیات است؛ در این رابطه، سقف بازه را مدنظر قرار دادند که موردی ندارد؛ متأسفانه در قانون حتی همین ۴ماهگی هم رعایت نمی‌شود! در زمان حاضر تا ۱۹ هفته و یک روز مجوز سقط صادر می‌شود، ازآن‌جایی که ۴ ماه ۱۹ هفته دارد، ۱۹ هفته به‌معنی بیش از ۴ ماه است، ما در این رابطه باید کف را در نظر بگیریم نه سقف را.
نظر مراجع عظام راجع به این ۱۹ هفته و یک روز که براساس آن مجوز سقط صادر می‌شود، چیست؟
اکثر مراجع با این امر مخالفت کرده‌اند، وقتی حس و حرکت معلوم شود نمی‌توان اقدام به قتل جنین کرد، همه جنین‌شناسان اظهار میکنند که تا پایان دوماهگی حس و حرکت معلوم می‌شود و اندام کامل است؛ یکی از سونولوژیست‌ها می‌گفت “ما وقتی سونوکیت را روی شکم مادر می‌گذاریم، جنین به‌خاطر امواج مغناطیسی از زیر آن فرار هوشمندانه می‌کند و باید دوباره دستگاه را جابه‌جا کنیم تا بتوانیم آن را پیدا کنیم!”
ماه‌های قمری ۲۹ و ۳۰ روزه هستند در اینجا دو روز به هر ماه اضافه شده به این ترتیب یک هفته و یک روز به آن اضافه شده است در صورتی که غلط است چون همه ماه‌ها ۳۰روزه نیستند، گاهی ممکن است چند ماه پشت‌سرهم ۲۹روزه باشند، در اینجا دقیقاً خلاف احتیاط عمل شده است! ما حق نداریم این کار را انجام دهیم و باید نهایت احتیاط را در نظر بگیرم.
با این حساب، یک هفته و یک روز به زمان مورد نظر اضافه شده اما دو هفته دیگر از کجا آمده است؟! وقتی این موضوع را سؤال می‌کنیم می‌گویند از زمان نخستین روز قاعدگی تا زمان آزاد شدن تخمک دو هفته معمولاً طول می‌کشد، به این خاطر دو هفته دیگر به سقف مجاز برای قتل جنین اضافه شده است!! در حالی که ممکن است زودتر از این زمان تخمک آزاد شود، حتی ممکن است در زمان قاعدگی این اتفاق بیفتد! برای در نظر گرفتن زمان ۴ماهگی دچار خطا یا شیطنت شدند یا مجموعه‌ای از این دو اتفاق افتاده است.
بحث عدم قطعیت در تشخیص هم فاجعه دیگری در این حوزه است که این روزها در رابطه با اشکالات غربالگری بارداری هم مطرح می‌شود؛ این مسئله نیز به‌نوعی آمار سقط جنین را در کشور افزایش داده است؛ نظر شما در این باره چیست؟
جالب است که خود پزشکان می‌گویند هیچ چیز در پزشکی قطعی نیست؛ در رابطه با غربالگری مادران باردار می‌توان گفت، تشخیص‌های مبتنی بر سونوگرافی، قطعیت در تشخیص ندارند و ضریب خطا دارند که هم مربوط به خطای انسانی و هم مربوط به خطای دستگاه‌ها و تجهیزات است.
از طرفی، به‌طورکلی سونوگرافی قطعیت ندارد، فتوای مقام معظم رهبری و مراجع این است که در صورت تشخیص قطعی ۳ پزشک این مجوز صادر می‌شود، در صورتی که مشاهده می‌کنیم این‌طور نیست! در نشستی عده‌ای از متخصصین از من سؤال کردند، “قطعی بودن به‌چه‌معنی است؟” و من پاسخ دادم، “یک سؤال از شما می‌پرسم؛ در حال حاضر روز است یا شب؟!” و آنها گفتند “ما چنین قطعیتی را به هیچ وجه در پزشکی نداریم”!
در این رابطه ادعا می‌شود که “«آنژیو» و «اکوی قلب» هم نباید مجوزی برای عمل جراحی باشند»! این مغالطه و اشتباه است زیرا در اینجا پای نجات جان یک انسان در میان است و وقتی ۱۰ یا ۲۰ درصد احتمال موفقیت عمل داشته باشیم کافی است و لازم نیست قطعیت پیدا کند، در حالی که سقط جنین به‌معنای کشتن یک انسان است و با موضوع قبلی قابل مقایسه نیست؛ تشخیص ناهنجاری جنین به‌معنای مجوزی برای کشتن نیست.
به سونوگرافی در غربالگری اشاره کردید، آیا آزمایش “آمنیوسنتز” نیز از همین عدم قطعیت برخوردار است؟
آمنیوسنتز که از نوع آزمایش‌های ژنتیکی است، دارای مشکل عدم قطعیت است با اینکه احتمال خطای کمی دارد؛ این آزمایش مشکل دیگری دارد! و آن تهاجمی بودن آمنیوسنتز است یعنی از بیش از ۱۰۰ هزار نفری که در سال گذشته برای آزمایش آمنیوسنتز فرستاده شدند (در این آزمایش با یک سوزن بلند از آب درون رحم نمونه‌برداری می‌شود)؛ در عملیات وارد کردن سوزن و کشیدن آب رحم، به‌خاطر تهاجمی بودن آزمایش، گاهی کیسه آب پاره می‌شود و گاهی سوزن با جنین برخورد می‌کند!
در رفرنس‌های پزشکی به این موضوع اشاره شده است که عوارض آمنیوسنتز از نیم درصد تا دو درصد برآورد می‌شود، برخی از تحقیقات در این زمینه می‌گویند متأسفانه به‌دلیل بی‌دقتی‌های بیشتر نسبت به سایر کشورها این آمار در کشورمان تا ۵ درصد هم اعلام می‌شود؛ ۵ درصد منجر به قتل جنین یا مجروح شدن آن می‌شود؛ این آزمایش ماهیتاً به‌خاطر تهاجمی بودن از طرف فقها ممنوع شده است زیرا بسیاری از جنین‌های سالم بر اثر این آزمایش به قتل می‌رسند یا مجروح می‌شوند.
مادر سالم برای تشخیص ناهنجاری جنین به آزمایشگاه مراجعه می‌کند و با عمل آمنیوسنتز، نوزادش معیوب یا کشته می‌شود! این اقدام بر اساس استفتائات رهبری یا بقیه مراجع، حرام است؛ آنژیو هم یک آزمایش تهاجمی است با این حال چون خطر مرگ بیمار وجود دارد اجازه آن صادر می‌شود؛ از طرفی، میزان شیوع سندروم داون به سن مادر بستگی دارد که در برخی از سنین از ۸۰۰ نوزاد یکی، برخی از هر ۱۰۰۰ تا یکی اما اکثراً از هر ۱۵۰۰ جنین یکی مبتلا به سندروم داون است. بعد از عبور از مرحله اول غربالگری، مادرانی که مشکوک تشخیص داده می‌شوند بنا به آمار سال گذشته بیش از ۱۰۰ هزار نفر بودند که برای آمنیوسنتز فرستاده شدند از این تعداد از هر ۲۰۰ نفر، یک نوزاد سالم کشته شده است و بنابر برخی از تحقیقات دیگر، از هر ۱۰۰ نوزاد ۵ کودک سالم کشته شدند این فاجعه است!
چه عاملی باعث می‌شود مادران به این راحتی نوزاد خود را سقط کنند و چه راهکاری برای کنترل و جلوگیری از آن وجود دارد؟
یکی از مهمترین کارهایی که باید در این رابطه صورت بگیرد این است که یک نوع آگاهی در سطح جامعه ایجاد شود؛ بسیاری از والدین و مادران حتی تا قبل چهارماهگی، جنین را انسان نمی‌دانند! و در نتیجه راحت اقدام به قتل آن میکنند؛ به این مطلب باید پرداخته شود، متخصصین و فقها باید حرمت این عمل را تبیین کنند؛ حضرت آقا هم فرمودند حرمت اسقاط جنین را برای مردم تبیین کنیم؛ این اقدام فجیع مثل گذشتن از چراغ قرمز نیست که با پرداخت یک جریمه رفع و رجوع شود چرا که پای جان یک انسان در میان است!
مردم باید بفهمند که سنگین بودن دیه جنین سقط‌شده نشان می‌دهد که با “جنایت بسیار بزرگ و وحشتناکی” روبه‌رو هستیم؛ براساس نص قرآن کریم اگر کسی جان یک نفر را نجات دهد مثل این است که جان همه مردم را نجات داده است و این در نامه اعمال انسان ثبت می‌شود.
