برداشت غلط از مشارکت حداکثری ذیل برساخت رسانه ای

به گزارش خبرنگار صدای حوزه، محمد حسنی دکترای فرهنگ و ارتباطات،‌ استاد دانشگاه و مدیر عامل موسسه پژوهش و نشر مسجد مقدس جمکران در گفتگویی اختصاصی با پایگاه خبری تحلیلی صدای حوزه به نقد و بررسی تحولات روز ایران و ارتباط آن با رسانه پرداخت؛

دکتر حسنی در ابتدای گفتگو، ضمن اشاره‌ای طنزگونه به اینکه اگر سوفسطائیان از گور برخیزند و به جامعه ما نگاه کنند اعتماد به نفس خود را به کلی ازدست خواهند داد؛ گفت: پروتاگوراس به نقل از افلاطون می گوید صناعت اقناع بالاترین صنایع  است. به این دلیل که وقتی افراد متاثر از صناعت اقناع شما؛ قانع شوند خودشان با هزینه و مؤونه و پای خودشان آن کاری را انجام می دهند که شما مایل به آن هستید!

رسانه و اقناع سازی

وی افزود: هر علمی موضوعی دارد و  موضوع علم رسانه و ارتباطات چیزی به جز اقناع نیست. رسانه یک تکنولوژیست که در غرب متولد شده و بر مبانی تفکر غربی استوار است. حقیقت، یک امر برساخته است و در واقع آنچه که رسانه ها به خورد ما می دهند می شود همان واقعیت!

این استاد دانشگاه اشاره کرد: همه ی منابعی که در دانشگاه های ما تدریس می شوند از منابع غربی هستند و برای نمونه حتی یک کتاب را درزمینه ارتباطات و رسانه نداریم که مثلا یک اندیشمند اسلامی آن را نوشته باشد. ما مبانی و مبادی غربی ها را گرفته ایم و حتی در آن تشکیک هم نکرده ایم و طابق النعل بالنعل داریم همان ها را می خوانیم. نتیجه این کار می شود اینکه فکر و ساختار ذهنی ماهم غربی می شود و بر اساس مبانی آنها فکر می کنیم و عمل می کنیم.

حقیقت؛ امری رسانه‌ای است

دکتر محمد حسنی افزود: امروزه ما چه بخواهیم و چه نخواهیم با امر رسانه ای مواجهیم نه امر واقعی. به عبارت دیگر امروزه واقعیت آن چیزی است که رسانه ها به ما نشان می دهند. نکته ی مهمی که در اینجا وجود دارد این است که این واقعیتی که رسانه ها به ما القاء می کنند، اعتباری نیست بلکه تبدیل به واقعیت و حقیقت می شود!

مثلا فردی که بوسیله ی تلسکوپ به ماه نگاه می کند و آن را از فاصله ی نزدیک می بیند، مقیاس ها و مناسبت هایش از جهان واقع بهم میریزد و در واقع ماه را نوع دیگری می بیند و تصورش برخلاف آن تصوریست که با چشم غیر مسلح به ماه نگاه کرده است. این فاصله ای که در نگاه با تلسکوپ و با چشم غیر مسلح وجود دارد درواقع نگاه ما به حقیقت را تغییر می دهد. این در مورد فردی است که یک پیش زمینه و درک کلی از نگاه به ماه بدون استفاده از تلسکوپ دارد. حال تصور کنیم کودکی که از دوران طفولیت و بدون درک از عالم واقع و حقیقت، تحت تاثیر رسانه ها بزرگ می شود؛ درکش از واقعیت چگونه خواهد بود؟ او آن چیزی را  که در قاب تلویزیون و اینترنت واینستاگرام و گوشی تلفن همراه می بیند را واقعیت تلقی می کند.

وی در ادامه با تطبیق زمان گذشته و حال اضافه کرد: ما در دوران کودکی هنگامی که در کوچه و خیابان بازی می کردیم و با قهر و آشتی ها، زد و خوردها و  شکست و پیروزی ها و… مواجه می شدیم، درکی از واقعیت بیرونی داشتیم اما امروزه کودکان در هنگام بازی با یک تبلت اگر شکست بخورد و اصطلاحا GAME OVER شود، دوباره از اول شروع به بازی می کند و این بنیان فکری و ارادی این کودک را به کلا تغییر می دهد. امر رسانه ای در حال مدیریت کردن دنیاست. در اصل واقعیت آن چیزی است که رسانه ها مشغول ساختن آن هستند.

مدیر عامل موسسه پژوهش و نشر مسجد مقدس جمکران گفت: بر اساس آنچه گفتیم امروزه در سیاست گذاری فرهنگی در کشور ما مسئولین مشغول چه کاری هستند!؟

در این اوضاع بحرانی که هر روز بواسطه ی رسانه ها ارتباط ما با واقعیت ها در حال کمتر شدن است اگر بگوییم که ۳۰ درصد از بودجه کشور باید به ساماندهی این ابزار با این میزان ضریب نفوذ که بیان شد اختصاص یابد گزافه نگفته ایم.

اینکه مقام معظم رهبری می فرمایند اهمیت فضای مجازی به اندازه اصل انقلاب اسلامی است، سخن بسیار دقیق و حساسی است و اگر کسی نداند که رسانه در حال شکل دادن واقعیت ها به آنصورت که خودش می خواهد و به جای آن واقعیتی که در خارج و واقع وجود دارد، است، حقیقتا اهمیت این کلام مقام معظم رهبری را درک نخواهد کرد.

تکلیف اصلی ما اسلامی سازی رسانه است

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد؛ ماهیت سحر و جادو نوعی توهم و نوع دیگر نشان دادن واقعیت است. رسانه هم دقیقا همین کار را انجام می دهد. البته انگیزه و هدف کسی که رسانه را مدیریت می کند هم بسیار مهم است اما از آنجایی که اشاره کردیم این ابزار یک ابزار غربی و مبتنی بر اومانیزم، سکولاریزم، فلسفه، سبک زندگی و باورهای غربی است؛ پس غالب محتوا و هدفی که دارد در جهت منفی استفاده می شود. بر اساس آراء شهید سید مرتضی آوینی جهان مدرن مبتی بر شهوات، ضعف‌ها و نقص های بشری است. در این حالت آیا می توان این ابزار را اسلامی سازی کرد؟ اصلا باید این کار را انجام دهیم؟ باید بگوییم در حقیقت ما تکلیفی جز این نداریم.

دکتر حسنی در مورد امکان سنجی رسانه اسلامی گفت؛ رسانه را چون آن‌ها طراحی و پایه ریزی کرده اند پس بیشتر در خدمت آن هاست و اینکه بگوییم رسانه به همان اندازه که در خدمت جریان غرب است در اختیار ماهم هست اشتباه است و همین امر ضرورت اسلامی سازی رسانه را بیش از پیش برای ما آشکار می کند.

این استاد دانشگاه افزود: امروز چه میزان از بدنه حوزه علمیه پای کار رسانه  و فضای مجازی مبتنی بر شناخت دقیق رسانه است؟

مهم این است که ابتدا بفهمیم رسانه چیست و بعد اینکه بدانیم چه مقدار از رسانه در دست دشمن است و بعد از ابزار و توانایی های خود در این زمینه استفاده کنیم.

رسانه، انتخابات و مقابله با برساخت رسانه ای

دکتر حسنی گفت؛ چرا در سال ۹۲ و ۹۶ امر برساخته رسانه ای و غیرواقعی و دروغ غلبه پیدا کرد بر واقعیت و حقیقت؟ چرا دروغ ها و تهمت هایی که علیه جریان انقلاب وارد کردند، دیده و شنیده شد اما سخنان حق و واقع نمایی هایی که جبهه انقلاب انجام می داد، دیده و شنیده نشد؟!

چند شب پیش هنگامی که اسامی کاندیداهای تایید صلاحیت شده توسط شورای نگهبان اعلام می شود همه غمباد می گیرند و حتی آقای رئیسی هم می خواهد برود و برای افرادی که تائید صلاحیت نشده اند کارهایی انجام دهد! این همان برساخت رسانه ای است. اگر به کف جامعه برویم و از افرادی که زیاد با رسانه ها سروکار ندارند بپرسیم که نظر شما در مورد اقدام شورای نگهبان که آقای لاریجانی و جهانگیری را رد صلاحیت کرده است چیست پاسخ خواهند داد که خدا خیرشان دهد؛ کار درستی کرده اند.

وی ادامه داد؛ واکنش بچه های انقلابی هم به این موضوع این بود که در ابتدا از این اقدام شورای نگهبان راضی و خوشحال بودند اما بعد از مدتی این فکر به ذهنشان آمد که خب واکنش جبهه مقابل به این اقدام چگونه خواهد بود!؟

این همان مقابله ما با امر برساختی رسانه است.

مشارکت حداکثری در انتخابات

ایشان با اشاره به انتخابات سال ۱۳۶۸افزود؛ در آن زمان مرحوم هاشمی رفسنجانی به همراه آقای شیبانی که کاملا باهم هم عقیده و در یک جبهه سیاسی بودند، نامزد انتخابات ریاست جمهوری شدند و اتفاقا مشارکت عمومی هم در بالاترین سطح خود بود. پس برای بالارفتن مشارکت الزامی برای وجود یک عرصه ی دوقطبی نیست و حساسیت هایی هم که ایجاد شده است همگی یک برساخت رسانه ای و تلاش در جهت مدیریت افکار عمومی است.

وی علت انفعال بوجود آمده در جبهه انقلاب را نمایشی شدن و دورشدن از سیاست دانست و گفت: انگار حواشی و اتفاقات انتخابات بر اصل مساله که گزینش و انتخاب فرد اصلح برای اداره ی امور کشور است، پیشی گرفته و تبدیل به یک نمایش شده است تا جایی که بعضا مردم نگران این نیستند که چه کسی قرار است انتخاب شود و بلکه نگران این هستند که مثلا با نبود فلان شخص یا جناح سیاسی در انتخابات مناظراتی جذابی نخواهیم داشت یا بازار رقابت ها و کل کل ها داغ نخواهد شد!

دکتر حسنی در پاسخ با این سوال خبرنگار صدای حوزه که آیا در حال حاضر با رد یا عدم تایید صلاحیت برخی کانیداها عملا قشر بزرگی از مردم ایران نماینده ای برای انتخاب ندارند گفت؛ مگر قرار است که همیشه هر قشری از مردم دارای نماینده ای در انتخابات باشند؟! یک عده آمده اند و در انتخابات ثبت نام کرده اند. شورای نگهبان هم بر اساس قانون تعدادی را تایید و تعدادی را رد کرده است. ما از شورای نگهبان ممنونیم که به مر قانون عمل کرده است. واکنش هایی هم که به این اقدام صورت می گیرد همگی برساخت رسانه ای هستند و در جهت مدیریت افکار عمومی می باشند.

برداشت غلط از مشارکت حداکثری

وی در ادامه افزود؛ مهمترین مشکل رسانه ما این است که بحث مشارکت را در انتخابات اینگونه جا انداخته است که اگر دوقطبی باشد، مشارکت بیشتر خواهد بود. مثل بازی استقلال و پرسپولیس مثلا. چرا این کار بصورت بازی تیم ملی جا انداخته نشده است که همه ی مردم در یک جبهه واحد و یک هدف را  دنبال کنند؟!

چه باید کرد؟
مهمترین استراتژی این است که باید یک “غیر” تعریف شود. مثلا در انتخابات های گذشته یک احمدی نژاد وجود داشت و غیر او میرحسین موسوی بود. این باعث بالا رفتن میزان مشارکت در آن انتخابات بود و حال آنکه این نوع از مشارکت شکننده است و به افسردگی منجر می شود. مگر مشارکت در سال ۹۶ و انتخاب آقای روحانی بالا نبود؟ همان افرادی که با مشارکت بالا به آقای روحانی رأی دادند الان دچار افسردگی هستند.

استفاده از ظرفیت هنر و رسانه

وی افزود؛ ما به جای اینکه از غیر ساختن، یک نوع کلیشه ایجاد کنیم باید با استفاده از ظرفیت هنر و رسانه این کار را انجام دهیم. هر مقدار از این کلیشه ها فاصله بگیریم و با ظرفیت های موجودی که در اختیار ماست عمل کنیم تاثیرگذاری به میزان قابل توجهی افزایش خواهد یافت.

مثلا فردی که در خانه خود نشسته با یک گوشی به تهیه کلیپ مشغول است، تاثیرگذاری اش از صداوسیما با آن همه مؤونه و امکانات گاها بیشتر است. زیرا این کار را آزادانه و بدون در نظر گرفتن بعضی ملاحظات خاص و البته با تکیه بر شناخت فضای مجازی و رسانه انجام داده است. پس بهترین کاری که ما می توانیم انجام دهیم غیریت سازی است. غیریت هم حتما نباید شخص باشد بلکه می تواند یک جریان باشد مثلا مبارزه بافساد. این کار هم نیازمند کار رسانه ای است و با پخش برنامه در ساعات آخر شب و در زمانی که کمترین میزان مخاطب را دارد محقق نمی شود.

وی با اشاره به اینکه در زمان حاضر هرشخص یک تولید کننده محتوا است خاطر نشان کرد که امروزه باید بصیرت افزایی برای افراد و جوانان انجام شود و خط دهی شود تا هریک از این ها به عنوان یک تولید کننده مسقل به تولید محصولات و محتواهای ساده، بی تکلف و به دور از حاشیه بپردازند.

وی گفت : ضرورت وجود رهبران فکری و خط دهی آن‌ها به نیروهای جبهه انقلاب امروز اساسی ترین نیاز ماست. شما ببنید امام خمینی در دوران انتخابات به طلاب چه توصیه ای می کنند؟ ایشان می فرمایند که در این دوران حساس وظیفه روحانیت این است که درس و بحث و برنامه های معمول طلبگی را رها کرده و به تبلیغ و تبیین و معرفی فرد اصلح در میان آحاد مردم بپردازد! حال آنکه می بینیم مدیر یک حوزه علمیه به طلاب می گوید وظیفه طلبه درس خواندن است و طلاب را با کار سیاسی چه کار. نمونه این کارها همین الان هم در حال انجام است. امتحانات حوزه های علمیه در حال برگزاری است آن هم در ایامی که طلاب باید بیش از پیش به فعالیت تبلیغی و روشنگری سیاسی بپردازند!

این استاد دانشگاه تبین کرد؛ ما فکر می کنیم که برای کار کردن حتما باید از شیوه های خاص و پیچیده استفاده کنیم در حالی که اینگونه نیست. اتفاقا شیوه های غربی که در آن ها از دروغ استفاده شده کارایی چندانی در میان ما ندارند.

وی با اشاره به اینکه باید روحیه مطالبه گری را در خود ایجاد کنیم گفت: چرا الان طلاب به وضعیت موجود در مورد انتخابات و زمان برگزاری امتحانات اعتراض نمی کنند. چرا در مورد فرمان حضرت امام مطالبه گری نمی کنند.