اشاره؛
طلاب پس از سال‌ها تحصیل و تحقیق در رابطه با علوم دینی، تلاش میکنند با شیوه‌های مختلف آموزههای دینی را در اختیار جامعه مخاطب خود قرار دهند. مخاطب مبلغان علاوه بر جنسیت در سنین مختلف نیز هستند که هر کدام نیازمند نوع خاصی از محتوای تبلیغی است.
کودکان و نوجوانان از مهم‌ترین و آسیب پذیر‌ترین این گروه‌ها در تبلیغ دینی بشمار می‌آیند و رشد عقلانی این گروه مبلغ دینی را مجاب می‌سازد تا با شیوه‌های خاص مفاهیم دینی را به این جامعه هدف آموزش دهد. تبلیغ دین در میان گروه سنی کودک و نوجوان به خودی خود دارای مشکلات و دشواری‌های بسیاری است و هنگامی که ارتباط مبلغ با مخاطب خود از حالت حضوری به حالت مجازی تبدیل می‌شود بر سختی‌های این نوع تبلیغ می‌افزاید.
خبرنگار صدای حوزه در رابطه با راهکار‌ها، موانع و مشکلات تبلیغ در حوزه کودک و نوجوان با حجت الاسلام اسماعیل کریم‌نیا، معروف به عمو قصه‌گو گفت‌گویی داشته است که در ادامه به مخاطبان ارائه می‌شود.
صدای حوزه – لطفا خودتان را به صورت مختصر برای مخاطبان معرفی کنید.
بنده اسماعیل کریم‌نیا هستم. اصالتا اهل خوزستان و حدود ۱۲ سال می‌شود که در شهر مقدس قم سکونت دارم.
اکنون دانشجوی دکترای کلام در دانشگاه المصطفی بوده و در حال تدوین پایان‌نامه هستم.
کارشناسی ارشدم را از دانشگاه ادیان گرفتم و سطح چهار حوزه و همچنین چهار سال تحصیل درس خارج را طی کرده‌ام و اکنون نیز مشغول تدوین پایان‌نامه و رساله حوزه علمیه هستم.
در زمینه کودک و نوجوان تخصص آکادمیکی ندارم. فقط به توصیه برخی از دوستان، اساتید و در رأس همه مرحوم حجت‌الاسلام راستگو، فعالیت‌هایی در فضای حقیقی آغاز کردم و سپس با شیوع ویروس کرونا، این فعالیت‌ها در فضای مجازی ادامه یافت. امروزه اولویت اصلی من بحث قصه‌گویی در رابطه با کودک و نوجوان است.
صدای حوزه – شما ظاهرا ارتباط خوبی با حجت الاسلام راستگو داشته‌اید. این ارتباط از چه زمانی آغاز شده است؟
به سبب علاقه و ضرورتی که در حوزه کودک و نوجوان وجود دارد، وارد عرصه تبلیغ در حوزه کودک و نوجوان شده‌ام.
در وهله نخست دوره‌ها و آموزش‌های حجت الاسلام راستگو را مشاهده می‌کردم تا اطلاعاتم در حوزه کودک و نوجوان افزایش یابد. پس از آن که برای ادامه تحصیل به شهر مقدس قم مهاجرت کردم، به صورت حضوری خدمت حجت الاسلام راستگو می‌رسیدم و از تخصص ایشان در این زمینه بهره‌مند می‌شدم.
صدای حوزه – شما قبلا فرموده‌اید که حجت الاسلام راستگو توصیه‌ای برای شما داشتند. لطفا در رابطه با آن توضیحاتی بفرمایید.
شش ماه پیش از درگذشت حجت الاسلام راستگو، جلسه‌ای با ایشان داشتم و گزارش کوتاهی از فعالیت‌هایی خود ارائه کردم و ایشان گفتند با قوت همین شیوه‌ای که در پیش گرفتم را ادامه دهم.
تا زنده‌ام، در حوزه کودک و نوجوان فعالیت خواهم کرد
صدای حوزه – جرقه اولیه برای کار در حوزه کودک و نوجوان از کجا شکل گرفت؟
از ابتدای ورود به حوزه علمیه تحصیلاتم را در مدرسه علمیه مسجد سلیمان آغاز کردم. مسئولان این مدرسه علمیه حجت الاسلام والمسلمن حاجتی و حجت الاسلام والمسلمین امینی طلاب را ملزم می‌کردند تا در مدارس حضور یافته و به تبلیغ بپردازند.
در سال‌های نخست تحصیل، در مدارس حضور یافته و به صورت تجربی کار با کودک و دانش‌آموز را با آزمون و خطاهای بسیار آغاز کردیم تا آن که برای ادامه تحصیل به شهر مقدس قم هجرت کردم.
در شهر مقدس قم در عرصه کودک و نوجوان فعالیت‌هایی انجام شده است اما با هر نهاد یا سازمانی که گفت‌وگو میکنیم، می‌گویند در عرصه کودک و نوجوان فعالیت‌های جسته گریخته‌ای دارند اما هیچ نهادی به صورت تخصصی و اصولی به این حوزه وارد نشده است.
کتاب‌های غیراصولی و مغایر با فرهنگ ایرانی – اسلامی وجود دارد. مایه تأسف است که اغلب کتاب‌هایی که در زمینه کودک و نوجوان هستند، ترجمه شده کتب غربی بوده و هیچ سنخیتی با فرهنگ ایرانی و آموزههای اسلامی ندارد.
صدای حوزه – رشته تحصیلی شما در بحث کلام و عقائد است. برنامه شما برای فعالیت‌های آینده چیست؟ آیا امکان دارد از فعالیت در حوزه کودک و نوجوان فاصله گرفته و در زمینه دیگری فعالیت کنید؟
تا زنده‌ام، در حوزه کودک و نوجوان فعالیت خواهم کرد. با گذشت چندین سال فعالیت در حوزه کودک و نوجوان بازخورد‌های بسیار مثبتی از جانب کودکان، نوجوانان و خانواده‌ها داشته‌ام. به همین علت هیچ گاه از فعالیت در این حوزه کنار نخواهم رفت.
فضای مجازی با فضای حقیقی تفاوت زیادی دارد. در فضای مجازی تنوع مخاطبان بسیار زیاد بوده و ارتباط گیری با اقشار مختلف مردم در این فضا را دشوار میکند. ولی در فضای حقیقی این مشکلات وجود ندارد. چرا که در فضای حقیقی بیشتر در فضای مؤمنین و متدینین تبلیغ میکنیم.
ظاهرا در یکی از قصه‌ها درمورد عدم نگهداری سگ در خانه مطلبی گفته بودم. روزی نوجوانی با من تماس گرفت و گفت؛ به خاطر سخنان شما، سگی که به قیمت ۳۰ میلیون تومان خریدای کرده بودم با ۵ میلیون ضرر فروختم.
هنگامی که چنین مواردی را مشاهده میکنیم، بیش از پیش تشویق می‌شویم تا در راهی که انتخاب کرده‌ایم، ثابت‌قدم بمانیم.
در حوزه کودک و نوجوان سنگر‌های خالی بسیار زیادی وجود دارد
اهمیت تبلیغ در فضای مجازی به اندازهای است که رهبر معظم انقلاب می‌فرمایند که اگر رهبر نبودند، وارد تبلیغ در فضای مجازی مِی‌شدند.
بی‌تردید مسئولان باید بیش از پیش از فعالان این عرصه حمایت کنند اما مبلغان توجه داشته باشند که نباید منتظر حمایتی از سوی مسئولان مربوطه باشند.
طلاب باید بدانند که در حوزه کودک و نوجوان فضای کار و سنگر‌های خالی بسیار زیادی وجود دارد که نیازمند حضور مبلغان است.
ما بیش از هفت بار به بخش فضای مجازی سازمان تبلیغات اسلامی مراجعه کرده‌ایم. تا جایی که گفته‌ایم همه امتیاز‌های این فعالیت را برای خودتان بردارید. ولی نمی‌دانم چرا به چنین فعالیت‌هایی اهمیت نمی‌دهند. با وجود این مشکلات طلاب دلسرد نشده و به تبلیغ ادامه دهند.
صدای حوزه – آیا نگران این مسأله نیستید که با کار در حوزه کودک و نوجوان وجهه علمی شما تحت شعاع قرار بگیرد؟
متأسفانه موانع و چالش‌های پیش روی تبلیغ در حوزه کودک و نوجوان زیاد است. به طوری که گاهی اوقات حتی در فضای حوزه هم عده‌ای علاوه بر مخالفت با کم و کیف شیوه تبلیغی‌ام، مانع تراشی نیز میکنند.
علیرغم وجود چنین موانعی، هیچ گاه از این مسیر دور نخواهم شد. چرا که کار با کودک و نوجوانان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
صدای حوزه – نگاه حوزه به فعالیت‌های شما چگونه است؟ آیا رویکرد حوزه علمیه در زمینه کار با کودک و نوجوان حمایتی است یا خیر؟
عرض کردم. تشویق‌ها و موانع حتما هست. بخشی از طلاب به صورت رودررو نسبت به نوع فعالیتمان انتقاد میکنند. با این حال به این انتقاد‌ها به دید مثبت نگاه میکنیم.
تشویق‌ها و ترغیب‌ها از سوی بزرگان حوزه به اندازهای بوده است که مانع تراشی‌ها یا کاهش وجهه علمی اصلا برای ما مهم نیست.
صدای حوزه – انتظار شما به عنوان نماینده گروهی که در این زمینه فعالیت میکنند، نسبت به مسئولان کشوری و حوزوی چیست؟
در این زمینه مسئولان دو قسمت هستند.
زمینه کاری برخی از مسئولان ارتباطی با مسائل فرهنگی ندارد و انتظاری هم از آنها نمی‌توان داشت. ولی مسئولانی که در حیطه مسائل فرهنگی فعالیت میکنند، انتظار می‌رود به این مسأله توجه بیشتری داشته باشند.
ما در هر زمینه‌ای که از مسئولی انتظار داشته‌ایم، کار به سرانجام نرسیده است.
الگوی ما در چنین کار‌هایی، سردار دلهاست. در هر کاری وقتی با اهلش مشورت کردین و به این نتیجه رسیدین که تصمیم درستی گرفته‌اید، کار را آغاز کنید و منتظر کمک مسئولان نباشید. طبیعی است که در ابتدای کار همه چیز بر وقف مراد نخواهد بود. ولی به تدریج در آینده کیفیت کار‌ها بهتر می‌شود.
ناگفته نماند؛ هر چند که ما می‌گوییم نباید از مسئولان انتظاری داشت اما از سوی دیگر مسئولان باید وظیفه خود را انجام دهند.
همه چیز پول نیست. ولی ابزاری است که می‌توان کار را با سرعت بیشتری توسعه داد.
بخشی از کار ما در بخش مسائل اقتصادی است. هنگامی که برای کمک به ایتام نیازمند فراخوان دادیم، به ارزش تقریبی ۱۲ میلیون تومان لوازم تحریر به دستمان رسید.
بدون دریافت پولی از نهاد‌ها، سازمان‌ها و ارگان‌های خاصی، ماهانه ۱۲ میلیون تومان چرخش مالی کانون فرهنگی تبلیغی فرشته است. طبیعتاً وقتی فعالیت تبلیغی باشد، خداوند متعال نیز در پیش‌بردن کار‌ها کمک میکند.
صدای حوزه – اگر از نهاد‌ها و ارگان‌های مختلف کمک مالی دریافت نکرده‌اید، بنابراین چرخش مالی ۱۲ میلیون در ماه را از چه راهی داشته‌اید؟ آیا از خیرین کمک می‌گیرید؟
بخش عمده‌ای از مخارج کانون از شهریه و بخش دیگر نیز توسط اولیای دانش‌‌آموزان و اعضا تأمین می‌شود.
روزانه به صورت مجازی با ۵۰۰ دانش‌آموز ارتباط داریم
صدای حوزه – در گفت‌وگو به فعالیت در گروه تبلیغی اشاره کردید. لطفا در مورد این تیم کاری نیز توضیحاتی بفرمایید. آیا همه اعضای این گروه تبلیغی همه طلبه هستند؟
با کمک ۱۲ تن از کارشناسان و دلسوزان که شامل طلبه و دانشجو می‌شود، کانون فرهنگی تبلیغی فرشته را راه‌اندازی کردیم.
با کمک این گروه روزانه به صورت مجازی با ۵۰۰ دانش‌آموز ارتباط داشته و دوره‌های آموزشی روخوانی، روانخوانی و تجوید قرآن کریم و همچنین کلاس‌های انگلیسی، عربی، ریاضی، فیزیک، شیمی، نقاشی را به صورت مجازی برگزار میکنیم.
صدای حوزه – آیا اعضای کانون بر اساس دغدغه دینی به فعالیت می‌پردازند یا آن که نگاه اعضا به این کانون شغلی بوده است؟
بی‌تردید نگاه شغلی نبوده و کار‌ها جهادی پیش می‌رود. هر چند بنده نیز وظایفی دارم و تلاش می‌کنم تا جای امکان ماهانه مبالغی را به عنوان هدیه به فعالان جهادی کانون پرداخت کنم.
صدای حوزه – اعضای این گروه چگونه شناسایی شده است؟
برای همکاری با متخصصان حوزه کودک و نوجوان فراخوان داده‌ایم اما وقتی کار با کودک و نوجوان را آغاز کردیم، به مرور زمان افرادی که به فعالیت در این حوزه علاقه‌مند بوده‌اند، با ما ارتباط گرفتند.
صدای حوزه – در فعالیت‌های تبلیغی طبیعتا نیاز به استدیو، دکور، سناریو، میزانسن و…. هست. هزینه آن از کجا تأمین می‌شود؟
در همه این کار‌ها ما هزینه‌ای نکرده‌ایم. استدیو و همه لوازم فیلم‌برداری متعلق به نهاد یا سازمان خاصی است و ما برای آنها برنامه اجرا کرده‌ایم.
به طور مثال ما به سفارش شبکه ولایت، در استدیو و با امکانات همین شبکه جهانی برای اجرای برنامه‌ای برای کودک و نوجوان استفاده کردیم.
طبیعتا هزینه موارد ذکر شده بسیار زیاد است. اما اگر شرایطی ایجاد می‌شد که خودمان این امکانات را در اختیار داشته باشیم، بی‌تردید هر هفته می‌توانستیم برنامه‌ای برای کودک و نوجوان تهیه کنیم.
طلاب پس از کسب تخصص، وارد فضای مجازی شوند
صدای حوزه – به عنوان شخصی که با سختی‌ها و فراز و نشیب‌های کار با کودک آشنا هستید، به طلابی که می‌خواهند در این عرصه فعالیت داشته باشید، چه توصیه‌ای دارید؟
نخستین توصیه من به این طلاب آن است که در هر زمینه‌ای پراکنده کاری انجام ندهند. طلاب در موضوعات مختلفی فعالیت کرده‌اند اما بهتر است در چند کار تخصص داشته باشند.
طلاب در هر زمینه‌ای که می‌خواهند فعالیت داشته باشند، دوره‌های آن را طی کنند و در ادامه کار را آغاز کنند.
بسیاری از طلاب در حوزه‌های مختلف حرف برای گفتن دارند اما به سبب ترس و دلهره کار را آغاز نمی‌کنند. اگر طلبه‌ای از این سد عبور کند، خواهد دید که توانایی انجام کار در حیطه تخصصی خود را دارد.
اگر طلاب برای هدایت کودکان و نوجوانان وارد فضای مجازی نشوند، فرزندانمان با افراد ناشایسته‌ای ارتباط خواهند داشت.
چرا باید لایو فلان شخص ۷۰۰ هزار نفر باشد و همه اعضای کانال عمو قصه‌گو ۳۰ هزار نفر باشد؟!
طلاب پس از کسب تخصص در تبلیغ فضای مجازی وارد این عرصه شوند و نبود تخصص نیز نباید بهانه‌ای برای وارد نشدن به این فضا شود. بنابراین طلاب باید به دنبال کسب تخصص و ورود به فضای مجازی باشند.
یکی از طرح‌هایی که هر سه ماه انجام می‌دهیم، برقراری ارتباط مستقیم تلفنی کودکان و نوجوانان با عمو قصه‌گو است. در این طرح کودکان و نوجوانان از ساعت ۷ تا ساعت ۲۲ می‌توانند با شماره‌ای که اعلام می‌شود، تماس گرفته و با عمو قصه‌گو گفت‌وگو کنند.
در این طرح از سراسر کشور و جهان تماس می‌گیرند و صحبت میکنند.
هنگامی که لایو کودک ۱۳ ساله را دیدم، تا چند روز حالم خوب نبود. چه کسی باید این کودکان و نوجوانان را جذب کند؟
متأسفانه امروزه خانواده‌ها آنطور که باید در کنار فرزندان خود نیستند. پدر و مادر اوقات فراغت خود را صرف گفت‌وگو با تلفن همراه و بازدید شبکه‌های مجازی میکند.
سالانه چند میلیون کودک وارد فضای مجازی می‌شوند. فضایی که با توجه به نوع استفاده از آن، همچون چاقویی است که می‌تواند مفید یا مضر باشد.
به برکت فیلتر کردن شبکه اجتماعی تلگرام، همه نوجوانان با فیلتر شکن آشنا شدند.
کوچکترین کار درفضای مجازی نتیجه‌های بسیار خوبی در آینده خواهد داشت. نتایج کار فرهنگی ده‌‌ها سال آینده آشکار می‌شود. همین کودکان و نوجوانان در آینده رئیس جمهور، وزیر و مدیر خواهند شد.
مطمئناً با دستگیری چند نفر در فضای مجازی اوضاع درست نمی شود. وضعیت فضای مجازی باید با کار فرهنگی درست شود.
طلاب برای تامین منابع در حوزه کودک و نوجوان دست به قلم شوند
صدای حوزه – متأسفانه در حوزه کودک و نوجوان منابعی برای کار تبلیغی وجود ندارد و همانطور که اشاره کردین غالب کتاب‌های داستانی هم ترجمه کتب غربی است. طلاب برای ورود به زمینه تبلیغ کودک و نوجوان چه کاری باید انجام دهند؟
این که بگوییم منابع اصلا در دسترس نیست، جمله درستی به نظر نمی‌رسد. بله، منابع کم است به طوری که گاهی اوقات به فکر تهیه محتوا در این زمینه می‌افتم.
نوشتن منبع کار دشواری نیست. طلبه‌ای که چندین سال در حوزه بوده است باید دست به قلم شود و کتاب‌های کودک و نوجوان بنویسد.
الآن حدود ۸۰ قصه‌ای که اجرا کرده‌ام را نوشته‌ام. فقط کافی است طلاب یک کتاب آموزشی در رابطه با شیوه‌های نگارش قصه مطالعه کنند.
این که بگوییم منابع اصلا وجود ندارد، مانع تراشی است. در وهله نخست می‌توانیم از منابع کمی که وجود دارد، استفاده کنیم و در ادامه خودمان می‌توانیم این منابع را ایجاد کنیم.
صدای حوزه – اگر مسأله‌ای وجود دارد که در سوالات نبوده و می‌خواهید مطرح کنید، بفرمایید.
در ورود به هر کاری از شخصی انتظار نداشته باشیم. در کار‌ها فقط از خداوند متعال و اهل بیت (ع) کمک بگیریم. اما در عین حال مسئولان نیز باید به وظایف خود عمل کنند.
اگر چنین شود، از فضایی مجازی که برای از بین بردن بنیان خانواده ایجاد شده است، می‌توان بالعکس استفاده کرد.
