شاید بتوان گفت اولین بار بحث هدفمندی شهری طلاب را آیت الله حسینی بوشهری مطرح کرد. ایشان در اردیبهشت 92 در همایش طلبه عصر انقلاب تأکید داشت که «باید شهریه کسانی که فعالیت های بیشتری دارند را نسبت به سایرین افزایش دهیم و امکانات بیشتری در اختیار ایشان قرار دهیم».
مدیروقت حوزه‌های علمیه وعده پیگیری این طرح را داد و گفت: «بنده به سهم خود این مهم را دنبال می کنم تا این ایده که نشأت گرفته نگاه نافذ رهبر معظم انقلاب است، عملی شود».
هدفمندی شهریه تبلیغی
در بهمن 97 هفدهمین نشست مدیران میانی واحدهای ستادی حوزه های علمیه تشکیل شد؛ در آن جلسه حجت الاسلام والمسلمین ملکدار مسئول وقت مرکز امور طلاب و دانش آموختگان حوزه‌های علمیه از طرح هدفمندی شهریه تبلیغی رونمایی کرد و وعده داد که این طرح به زودی اجرا خواهد شد.
وی اجرای این طرح را دارای اولویت دانست و اظهار داشت: «چون هدف حوزه، تبلیغ است و تاکنون تأکید فراوان بر این بوده که شهریه مبلغین طرح هجرت وصل شود و با عنایت بعضی مراجع تقلید این مسئله نیز انجام شده است».
در سال 95 با انتخاب آیت الله اعرافی برای تصدی مدیریت حوزه‌های علمیه سراسر کشور زمزمه‌هایی از تحول در عرصه‌های مختلف به گوش می‌رسید. یکی از مسائلی که ایشان بارها مطرح و بر آن تأکید کردند طرح هدفمندی شهریه طلاب بود.
نگرانی برخی طلاب از شیوه اجرای طرح هدفمندی شهریه
از آنجا که شهریه طلاب مبلغ ناچیزی است و کفاف امورات یک زندگی در سطح بسیار نازل را هم نمی‌دهد، برخی نگران شدند که نکند به بهانه اجرای این طرح همین اندک شهریه ای که پرداخت می‌شود نیز قطع یا کم شود.
تا اینکه آیت الله اعرافی خیال همه را راحت کرد و در سخنانی اظهار داشت: « طرح هدفمندی شهریه یکی دیگر از اقدامات در حال انجام و تکمیل است به طوری‌که طلبه ای که طول ۱۸ سال غیر از شهریه عمومی چیز دیگری دریافت نمی کند بر اساس شاخص‌هایی که برای اساتید، محقق، مبلغ و طلبه در نظرگرفته شده است بحث شهریه ویژه مطرح می باشد». ایشان در آن جلسه از بررسی و اصلاح طرح هدفمندی مرکز خدمات حوزه‌های علمیه نیز خبر داد.
اینکه مسئولان حوزوی درک درستی از مشکلات معیشتی طلاب دارند جای امیدواری دارد اما به نظر می‌رسد در طول این سال‌ها می‌توانست اتفاقات خوبی رقم بخورد تا طلاب نیز بدون داشتن دغدغه‌های دیگر به دنبال انجام وظایف خود باشند.
ضرورت توجه به جامعیت طرح
البته جمع آوری اطلاعات طلاب و روحانیون طبیعتاً کار زمان بری است و همچنین تدوین این طرح نیاز به دقت و نگاه همه جانبه دارد تا با استفاده نظرات همه مراجع، بزرگان حوزه و صاحب نظران ابعاد مختلف آن مشخص شود تا إن شالله شاهد رویدادی کم نقص و جامع باشیم.
در رتبه بندی طلاب راحت‌ترین کار این است که به اطلاعات موجود در پرونده‌های تحصیلی، تبلیغی و خدماتی آنها مراجعه شود و نهایتاً از آنها خواسته شود که برای تکمیل نواقص پرونده خود اقدام کنند؛ اما به نظر می‌رسد این فرآیند روش مناسبی برای ارزیابی درست نیست.
بسیاری از طلاب و روحانیون هستند که به ویژه در عرصه تبلیغ، کارهای فرهنگی و اجتماعی خدمات بسیار ارزنده‌ای در منطقه و محله خود دارند. بسیاری از این طلاب به دلایل مختلف دیده نمی‌شوند؛ طبیعتا کسی که برای خدا کار می‌کند به دنبال جمع کردن سند و مدرک نیست.
تحول در شیوه ارزیابی؛ پیش نیاز طرح هدفمندی شهریه
بارها مشاهده شده برای ارزیابی عملکرد طلابی که دارای سابقه درخشانی هستند، خواسته شده که سند و مدرک ارائه دهند، حال آنکه با یک تحقیق محلی و ارزیابی میدانی می‌شود میزان تأثیرگذاری فرد را احراز کرد.
البته این فرآیند با توجه به کثرت جمعیت طلاب کار دشوار و زمان‌بری خواهد بود بنابراین به نظر می‌رسد که باید سازوکاری طراحی شود که ارزیابی‌های حوزه بر خلاف دیگر سازمان‌ها و نهادها صرفاً مبتنی بر گزارشات مکتوب نباشد.
استفاده از ظرفیت شبکه گسترده مدیران و اساتید استانی حوزه، نمایندگان ولی فقیه در استان و ائمه جمعه و جماعات، می‌تواند این مسیر را تا حدود زیادی هموار کند.
جمع بندی بحث
دغدغه اصلی ما این است که اولاً در شرایط سخت معیشتی جامعه طلاب، هر چه سریع تر این طرح اجرا شود تا بیش از این شاهد هرز رفت توان برخی سربازان امام زمان(عج) در اثر مشکلات اقتصادی نباشیم.
ثانیاً اجرای صحیح این طرح نیز باید مورد توجه باشد و خروجی کار به گونه‌ای نباشد که تعداد قابل توجهی از طلاب نخبه، فعال و اثرگذار نادیده گرفته شوند.
