نوجوانی دوره انتقال از کودکی به بزرگسالی است و از آنجایی که با تغییرات جسمی و هورمونی فراوانی همراه است منجر به دگرگونی برخی رفتارها در نوجوانان می‌شود و از سوی دیگر این رفتارها با مقابله والدین روبه‌رو شده و بدین ترتیب نوجوان را برای رسیدن به بعضی اهداف و ارزش‌ها و هویتی که به دنبال آن هستند، برمی‌انگیزد.
حال می‌خواهیم با شما از دورانی حرف بزنیم که به اصطلاح پیش از بلوغ است. در این دوران والدین و سایر افرادی که با نوجوان در ارتباط هستند باید برخی ضوابط را رعایت کنند تا وقتی کودک به سن بلوغ رسید و خود را در دنیای ناشناخته بلوغ دید، دچار نگرانی‌ها و تشویش‌ها و به اصطلاح اریکسون، دانشمند بزرگ روانشناسی، دچار سردرگمی هویت و تشویش هویت نشود.
امروزه مهمترین و بهترین و سالم‌ترین واحدی که در جامعه ما وجود دارد «خانواده» است، عنصری که در صورت صحت و سلامت کامل می‌تواند افراد متخصص، سالم و مفید به جامعه عرضه کند، بنابراین بسیاری از ریشه‌های کودکی، نوجوانی، جوانی، بزرگسالی و پیری در خانواده قرار دارد و برای اینکه هر دوره رشدی به خوبی سپری شود باید آنها ریشه و پایه خوبی داشته باشند.
- رضا دستجردی، دکتری روانشناسی اجتماعی و معاون فرهنگی، دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند با اشاره به اینکه بلوغ بحرانی‌ترین دوره زندگی هر فرد است، اظهار کرد: برخورد صحیح والدین به نوجوانان کمک می‌کند تا این دوره پرتلاطم را آرام پشت سر بگذارند.
وی افزود: تغییرات ناگهانی و سریعی که هنگام بلوغ اتفاق می‌افتد، موجب سراسیمه شدن، دستپاچگی و نگرانی نوجوان شده و در خیلی از موارد منجر به بروز رفتارهای ناهنجار و غیرمطلوب در آنان می‌شود.
این روانشناس اجتماعی با اشاره به اینکه تغییرات دوران بلوغ در پسران و دختران، متفاوت و شامل تغییرات جسمی، روحی و روانی است، افزود: سلامت جسمی، اخلاقی و روانی نوجوان به چگونگی تربیت او در خانه و محیط اجتماعی بستگی دارد.
دستجردی تصریح کرد: والدین پیش و پس از بلوغ و در هنگام رخ دادن آن موظف به انجام تکالیفی هستند، آنها باید فرزندان خود را پیش از بلوغ آماده و آگاه سازند. حدود چهار تا شش سال پس از بلوغ جسمی، بلوغ روانی حادث می‌شود. بلوغ جسمی علایم جسمی دیدنی دارد اما بلوغ روانی فرآیندی است که ظهور خارجی واضح و آشکار ندارد و ویژگی‌های بلوغ روانی مخفی است.
معاون دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، با اشاره اینکه پدران به پسران و مادران به دختران آگاهی دهند، ادامه داد: والدین یک سال پیش از این سن، موضوع را به شکلی دوستانه و با صمیمیت برای فرزندان خود توضیح داده، آن چنانکه خاطره خوشی در ذهن آنها ایجاد کند. والدین در جریان بلوغ نقش حامی را برای فرزندان خود ایفا و به آنها اطمینان دهند که می‌توانند به آنها تکیه و همه چیز را بگویند.
وی با اشاره به اینکه آگاهی فرزندان ما از بلوغ به سود آنهاست، تصریح کرد: با آنها با محبت و آرامش برخورد کرده تا آگاهی آنان، از اقدامات نادرست جلوگیری کند.
این روانشناس اجتماعی تصریح کرد: جهت‌گیری آینده و اندیشیدن درباره تصمیمات مهم زندگی مانند تحصیل، اشتغال، انتخاب همسر و ازدواج، بخش مهمی از رویاهای او را تشکیل می‌دهند. والدین مانند یک چراغ و حمایت کننده‌ای پشت‌سر فرزندان خود حرکت کنند. پدر و مادر باید دوست و مشاور برای تعادل رفتار فرزند خود باشند و آزاد گذاشتن کامل کاری اشتباه است.
دستجردی با اشاره به اینکه فرزندان خود را در دوران بلوغ محدود نکنید، افزود: با محدودیت زیاد، فرزندان از فضای خانه دور و بیشتر وقت خود را با دوستان‌شان خواهند بود و از آنها که تجربه ندارند کمک خواهند گرفت. والدین باید دنیای ذهنی آنها را درک و مشکلات را از دیدگاه خودشان ببینند تا اعتماد فرزندان را جلب کنند.
این روانشناس خاطرنشان کرد: پرهیز از رفتارهای پرخاشگرانه، تحقیر و مقایسه کننده و سپردن بخشی از مسئولیت‌ها به فرزندان و مشارکت دادن آنها این دوران را راحتر خواهد کرد.
- حجت الاسلام و المسلمین سید حسن سیدی، کارشناس مذهبی و مسئول نهاد رهبری در دانشگاه علوم‌پزشکی خراسان‌جنوبی، نیز گفت: عوامل بسیاری در تعیین زمان بلوغ تاثیر دارند ولی با این وجود یکی از زیباترین وقایع دوران حیات هر فرد واقعه بلوغ است.
وی ادامه داد: دستگاه‌های متعددی در تن و روان ما باید به دقت و در نهایت سلامت و به موقع، حرکتی هماهنگ را به انجام رسانند تا یک نوجوان بالغ شود. خانواده نقشی مهمی در این دوران دارند. یک پدر و مادر خوب از مرحله بلوغ فرزند خود، مطلع و در این دوران مانند یک دوست با فرزندش همراه می‌شود.
سیدی با اشاره به اینکه آگاهی فرزندان از بلوغ از هراس و اقدامات نادرست آنها جلوگیری می‌کند، تصریح کرد: در جریان بلوغ فرزندان خود به ویژه دختران را یاری کنید که احساس امنیت کرده و پس از بلوغ نیز به مدت دو سال باید به فرزندان کمک کرد.
وی با اشاره به اینکه تضاد فرزندان با والدین از ویژگی‌های این دوره است، اظهار کرد: این خصوصیت تا چهار سال ادامه داشته و این صفت عادی و طبیعی است.
سیدی خاطرنشان کرد: اطلاعات باید در زمان مناسب و متناسب با نیاز و هماهنگ با فرهنگ هر جامعه‌ای باشد و بهترین زمان برای دادن اطلاعات در مورد هر تحول زمانی نه چندان نزدیک و نه چندان دور از آن رخداد است.
- بهناز زال، کارشناس ارشد روانشناسی گفت: بی‌شک دوران بلوغ یکی از پرتنش‌ترین دوران‌ها‌ی زندگی هر فرد خصوصاً دختران بوده و نقش والدین در دوران بلوغ می‌تواند اهمیت بسیاری در ایجاد آرامش روحی و روانی برای دختران در سن بلوغ داشته باشد. در فاصله بلوغ جسمی و روانی، جسم بیش از روان رشد می‌کند لذا جسم بر روان تسلط داشته و به همین علت دوران بحران نامیده می‌شود.
این کارشناس روانشناسی تصریح کرد: انتظارات اطرافیان در دوران بلوغ باید متناسب با توانمندی‌های فکری و روانی فرد باشد تا نوجوان دچار استرس کمتری شود.
زال با بیان اینکه در بلوغ جسمی، بلوغ جنسی نیز شکل گرفته که در جامعه کنونی نوجوان بیشتر در معرض خطرات قرار می‌گیرند، اظهار کرد: در دوران بلوغ فرد دچار بحران‌هایی شده که باعث کم شدن عزت نفس و ایجاد محدودیت‌هایی برای نوجوان می‌شود.
وی با اشاره به اینکه پرخاشگری در نوجوانی از علایم افسردگی نیست، افزود: والدین باید در این دوران از وظایف خود به خوبی آگاهی داشته باشند. اگر در این دوران نیازهای عاطفی‌شان به خطر بیفتد نیازهای خود را در جاهایی دیگر جستجو میکنند.
