جای خالی بازی های سنتی در میان سرگرمی های کودکان حس می شود

طی سال های اخیر که بازی های موبایلی و کامپیوتری به جزئی لاینفک از زندگی بچه ها تبدیل شده اند، دیگر کمتر کسی برای سرگرم کردن بچه ها به سراغ بازی های سنتی می رود.

نسل جدید با بازی های جذاب و قدیمی بیگانه هستند و شاید اگر پدربزرگ ها و مادربزرگ ها نبودند اوقات فراغت بچه ها هیچ گاه رنگ و بوی سنتی به خود نمی گرفت و ما را به گذشته های دور نمی برد.

این در حالی است که بازی های قدیمی میراث شفاهی ما محسوب می‌شود که باید سینه به سینه منتقل شوند، در اکثر بازی های قدیمی عضلات دست ها در حرکت بودند و بچه ها از لحاظ بدنی تحرک داشتند، اما بازی های موبایلی و کامپیوتری نه تنها بچه ها را یکجانشین کرده بلکه به آفتی برای چشم و بینایی آنها تبدیل شده است.

خیلی وقت است که دیگر بازی های بومی و محلی جایی در اوقات فراغت افراد به خصوص کودکان و نوجوانان ندارند اما به هر حال می توان از این بازی ها به بهترین شکل برای پر کردن اوقات فراغت استفاده کرد.

هفت سنگ

یکی از بازی های سنتی و محلی ایرانی هفت سنگ است، یک بازی گروهی که باعث افزایش عکس العمل های کودکان و نوجوانان و رشد ذهنی آن ها شده و مفاهیمی همچون پیروزی، شکست، همکاری، رقابت سالم،‌ تمرکز، تقویت مهارت نشانه گیری و سرعت عمل را به بچه ها آموزش می دهد.

برای این بازی شما به هفت عدد سنگ صاف و مسطح و یک توپ هفت سنگ که شبیه به توپ تنیس است، نیاز دارید.

برای شروع بازی باید دو گروه ۵ یا ۶ نفره را تشکیل دهید،‌سنگ ها را از بزرگ به کوچک روی هم می چینید، یکی از گروه ها به عنوان پرتاب کننده بازی را شروع می کنند، به این صورت که از فاصله تقریباً دور توپ ها را هدف می گیرند و ضربه می زنند.

گروهی که توپ را پرتاپ می کند باید مراقب باشد که در حد امکان کمترین میزان ریزش سنگ ها را داشته باشد تا راحت تر بازی را تمام کند، وظیفه گروه دوم هم این است که اجازه ندهد تیم پرتاب کننده سنگ های ریخته شده را روی هم بگذارد و با توپ بزند.

توپ به هر بازیکنی اصابت کند، از بازی بیرون می شود و به این ترتیب اگر کسی باقی نماند بازی به نفع تیم مدافع واگر سنگ ها روی هم چیده شوند بازی به نفع تیم مهاجم به پایان می رسد.

عمو زنجیرباف

ریشه این بازی جمعی و کودکانه به منطقه کازرون می رسد، اما آنقدر معروف است که تقریباً همه بچه ها در ایران با آن آشنایی دارند، بازی عمو زنجیرباف شباهت زیادی به نمایش های آیینی دارد و داستان و روایت آن از نوع بدون راوی است.

عمو زنجیرباف همان عمو نوروز بهار است که زنجیرهای بهار و زمستان را از دست ها باز کرده و به پشت کوه سیاه که جایگاه دیوان است می اندازد، کودک در این بازی حضور دارد اما ضمیر و نامی به خود نگرفته، بابا در این بازی نماد بهار است چرا که با خود فراوانی و زندگی می آورد، صدای جانوران هم در بازی عمو زنجیرباف نشان از بیداری موجودات دارد.

برای شروع این بازی ابتدا دو نفر که از لحاظ جسمانی و قد و وزن یکسان و کمی از بقیه بچه ها بزرگ تر هستند انتخاب می شوند، یکی از آنها سرگروه و دیگری نقش عمو زنجیرباف را دارد، این دو بازیکن به دو زنجیری که بقیه بچه ها با قلاب کردن دست هایشان درست کرده اند می پیوندند و کمانی دایره وار تشکیل می دهند.

حالا عمو زنجیرباف نام حیوانی را بر زبان می آورد، سرگروه همراه با سایر بازیکنان صدای حیوان مورد نظر را در آورده و به راه می افتند و از زیر دست های به هم زنجیر شده عمو زنجیرباف و نفر دوم می گذرند.

سرگروه دوباره شعر را شروع می کند و عمو زنجیرباف با نام حیوانی آن را تمام می کند و آنها را از زیر دست هم عبور می دهد در نتیجه نفر سوم دستش گره خورده و پشت به بچه ها قرار می گیرد.

بازی تا جایی ادامه پیدا می کند که همه بچه ها به غیر از سرگروه و عمو زنجیرباف کت بسته و پشت و رو شده و به عبارتی زنجیر شوند. حالا سرگروه از یک طرف و عمو زنجیرباف از طرف دیگر تلاش می کنند با کشیدن بچه ها زنجیر را پاره کنند اما بچه ها با محکم گرفتن دست هایشان از پاره شدن زنجیر جلوگیری می کنند.

در نهایت زنجیر از جایی پاره می شود و دو بازیکنی که دست هایشان از هم باز شده جریمه می شوند و باید هر کاری از سوی سایر بازیکنان به آنها محول می شود، انجام دهند.

گرگم و گله می برم

این روزها بیشتر بچه ها با گوشی و تبلت بازی می کنند و تحرک شان کم شده، به همین جهت یک بازی پر تحرک و قدیمی می تواند جای خالی ورزش و تحرک را برای آنها پر کند.

«گرگم و گله می برم» یک بازی دسته جمعی است و شور و هیجان زیادی دارد‌، بچه ها در این بازی یاد می گیرند که زرنگ و باهوش باشند و زود خسته نشوند چرا که در غیر این صورت به دست گرگ اسیر می شوند.

شرکت کنندگان این بازی باید بیشتر از ۴ نفر باشند، از بین آن ها یکی گرگ می شود و دیگری چوپان، همه بچه ها پشت چوپان کمر یکدیگر را می گیرند، هرچه تعداد بیشتر باشد بازی هیجان انگیزتر می شود.

برای شروع گرگ رو به روی چوپان و گله ای که پشت سرش ایستاده قرار می گیرد و می گوید: «گرگم و گله می برم» و گوسفندان در پاسخ می گویند: «چوپان دارم نمی ذارم» و …

گوسفندان شروع به حرکت به چپ و راست می کنند، گرگ هم همین کار را می کند تا یکی از بچه ها را که نتوانسته حرکت خود را با سایرین هماهنگ کند، بگیرد. او جزو دسته گرگ می شود و به جدا کردن گوسفندان از گله کمک می کند.

یک قل دو قل

این بازی در افزایش قدرت تمرکز نقش بسزایی دارد و تنها ابزار آن ۵ سنگ گرد و کمی بزرگتر از فندق است. یک قل دو قل به دو بازیکن نیاز دارد اما می توان به صورت گروهی هم آن را انجام داد.

در این بازی ابتدا یکی از بازیکنان سنگ ها را در مشت می گیرد تا دیگری بگوید زوج است یا فرد، سپس شروع کننده بازی مشخص می شود، هرکسی اشتباه کند از دور بازی خارج می شود و نفر بعد بازی را شروع می کند.

این بازی ۹ مرحله دارد که بازیکن با اجرای موفق هر مرحله یک امتیاز کسب می کند و به مرحله بعد می رود.

آسیاب بچرخ

این بازی با تعداد زیادی کودک در فضای باز یا بسته قابل اجراست، برای انجام این بازی به وسیله خاصی نیاز نیست فقط هرچه تعداد بازیکنان بیشتر باشد بازی هیجان انگیزتر می شود.

بچه ها باید دست همرا گرفته و به صورت دایره بایستند، معلم یا سرگروه بازی را شروع می کند و خطاب به بچه ها می گوید: «آسیاب بچرخ» و بچه ها شروع به چرخیدن می کنند و می گویند: «چرخیدم»، دوباره می ایستند و سرگروه جمله جدیدی می گوید، مثلاً می گوید: «آسیاب بخواب» و بچه ها وانمود می کنند که خوابیده اند.

این بازی برای بچه های کم توان ذهنی در دوره ابتدایی که معلولیت جسمی حرکتی ندارند هم می تواند مورد استفاده قرار گیرد، همچنین این بازی برای کودکان کم بینا یا نابینا هم مناسب است.