«حاجی فیروز» تنها نماد رهایی و آزادی است و در هیچ یک از منابع ادبی و تاریخی، از موضوع گدایی و تکدی گری او حرفی به میان نیامده است.
آیین سنتی نوروز در ایران، شامل مجموعه مراسم شاد و فرح بخشی است که بیش از قرن ها از برگزاری آن می گذرد. این آیین ها از شخصیت اسطوره های مختلف سرمنشأ می‌گیرد و در واقع واسطه انتقال هر چه دقیق تر فرهنگ و آداب مردم یک کشور است.
چرایی و چگونگی آیین های سنتی، قبل از اسلام
اسماعیل آذر پژوهشگر و استاد زبان و ادبیات فارسی گفت: در منابع قدیمی، یکی از مواردی که در ارتباط با حاجی فیروز گفته اند، «عمو نوروز» است که به وجود او از دوران قبل از اسلام نیز اشاره شده است.
وی افزود: در آن زمان برخی از اربابان، برده های خود را به مناسبت ورود به فصل بهار، آزاد می‌کردند که در این میان بیشتر برده ها از حبشه، زنگبار و کشورهای همجوار آن بودند و اغلب آن ها پوستی سیاه رنگ داشتند.
این پژوهشگر ادبیات گفت: اربابان، برده‌ها و غلامان سیاه خود را به مناسبت پایان فصل زمستان و به اتمام رسیدن سیاهی سرما و آغاز فصل سبز بهار از بند غلامی رها می‌کردند.
آن‌ها نیز پس از آزادی، لباسی با رنگ شاد پوشیده و در کوچه‌ها به شادی می‌پرداختند و آمدن بهار را به مردم مژده می‌دادند.
همان طور که گفته شد شخصیت «حاجی فیروز» تنها نماد رهایی و آزادی است و در هیچ یک از منابع ادبی و تاریخی، از موضوع گدایی و تکدی گری او حرفی به میان نیامده است.
حاجی فیروز در ایران
فرهنگ فاخر مردم ایران زمین، از وجود شخصیت های اسطوره‌ای امید بخش و البته جالب، به مناسبت آیین های سنتی مختلف خبر می‌دهد.
اسماعیل آذر پژوهشگر و استاد زبان و ادبیات فارسی گفت: از «حاجی فیروز» می‌توان به عنوان یکی از شخصیت هایی که همواره نوید بخش بهار و سرسبزی و شادی بوده و شوق رسیدن سالی نو را در دل مردم دو چندان می‌کرده است یاد کرد.
وی افزود: حاجی فیروز شعر و ترانه می‌خوانده و با لباس سرخی که بر تن داشت، خبر از پیروزی بهار تازه نفس به سیاهی و سرمای زمستان می داد.
تحریفاتی که در فرهنگ جا خوش می‌کنند
تحریفاتی که در مورد شخصیت ها و آیین‌ها و مراسم سنتی وارد شده و متأسفانه تا حدودی در فرهنگ ما جا خوش کرده است، آسیب‌های فرهنگی بسیاری را به تاریخچه پر محتوا و جذاب اسطوره‌ها وارد می‌کند.
آذر پژوهشگر ادبیات فارسی گفت: در هیچ یک از منابع ادبی و اسطوره‌ای به تکدی‌گری «حاجی فیروز» هیچ اشاره‌ای نشده است.
وی افزود: در سال‌های اخیر با نزدیک شدن به فصل بهار، افراد سودجویی را بر سر چهارراه‌های مختلف شهر تهران مشاهده می‌کنیم که خود را به «حاجی فیروز» اسطوره‌ای شبیه می‌کنند.
این کارشناس ادبیات در ادامه گفت: شباهت ظاهری حاجی فیروزهای امروز، با آن چه در منابع و کتب معتبر آمده است، تا حدودی تنها در ظاهر و لباس او خلاصه می‌شود.
آذر تصریح کرد: در برخی کتب حاجی فیروز را مردی میانسال، بر می‌شمرده اند و این در حالی است که سوء استفاده کنندگان از علایق مردم به آیین های سنتی، از پوشاندن لباس حاجی فیروز بر قد و قواره دختربچه های کوچک نیز ابایی ندارند.
وی ادامه داد: چه بسا کودکان کار که تا دیروز به فروش فال و دستمال کاغذی مشغول بودند، امروز برای کسب درآمد بیشتر، لباس حاجی فیروز به تن می‌کنند.
این پژوهشگر با اشاره به موضوع تکدی گری حاجی فیروز نماها گفت: سوء استفاده کنندگان از شخصیت های اسطوره‌ای، منجر به زشت جلوه دادن آیین هایی می‌شود که در نهایت باید نماد فرهنگ فاخر و شادی سرزمینی همچون ایران باشند.
هر یک از آیین‌ها و مراسمی که به واسطه فرا رسیدن عید نوروز برگزار می‌شوند، در واقع مرور فرهنگ ارزشمند ایران است. با گذشت زمان بخشی از این آیین‌ها دستخوش تغییر و حتی در مواقعی دچار تحریف شده اند، و مسئولان و کارشناسان فرهنگی، باید در جهت انتقال صحیح فرهنگ فاخر به نسل‌های بعد در صدد رفع این تحریف‌ها بر آیند.
