به گزارش خبرنگار صدای حوزه، نشست «هوش مصنوعی و آینده علوم اسلامی» با هدف تبیین مسائل دانش نوین به همت طرح جامع پرورش استعداد شهید بیاضی‌زاده در قم برگزار شد. در این نشست که با حضور حجت الاسلام والمسلمین قائمی نیا و دکتر بهروز مینایی و با دبیری حجت الاسلام احمد کوهی در محل ساختمان غدیر قم برگزار شد، طرفین به بحث و تبادل نظر پیرامون هوش مصنوعی و آینده علوم اسلامی پرداختند.
مسأله آرمان شهر دیجیتال
حجت الاسلام قائمی نیا عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی، در این نشست با بیان اینکه نگاه من به هوش مصنوعی یک نگاه فلسفی فرهنگی است، گفت: پیرامون هوش مصنوعی از ابعاد مختلفی می‌توان گفتگو کرد، آرمان شهر دیجیتال یکی از مسائلی است که امروز در دنیا مطرح شده است و همه ابعاد آن تحت سلطه هوش مصنوعی خواهد بود و این یک بحث جدی است که امروز مطرح شده است.
هوش مصنوعی و سلطه بر انسان
وی ادامه داد: هوش مصنوعی جهان بینی ما را تغییر خواهد داد، در ارتباط با هوش مصنوعی مقولات فکری و ذهنی ما و سبک زندگی بشر جدید در حال تغییر است و حتی این مقولات در الهیات نیز تأثیر داشته است، نظریه سینگولاریتی معتقد است که هوش مصنوعی به سمتی خواهد رفت که سلطه بر انسان پیدا خواهد کرد و به نوعی خدای دنیای امروز خواهد شد.
حجت الاسلام قائمی نیا با اشاره به گسترش هوش مصنوعی و کاربردهای آن در زندگی انسان امروزی، تصریح کرد: امروز هم عالم جدیدی پیدا شده هم بشر جدیدی پیدا شده است، انسانی که در جامعه صنعتی حضور دارد با انسان سنتی واقعا متفاوت هستند و ما باید دو نوع جامعه شناسی داشته باشیم، مارکس انسان سرمایه داری که حاصل دنیای سرمایه داری پس از دنیای صنعتی است را نیازمند جامعه شناسی جدید می‌داند.
هوش مصنوعی مقدم بر سایر تکنولوژی ها
عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی ظهور اینترنت و دنیای مجازی را عامل مواجهه با یک انسان جدید عنوان کرد و گفت: تکنولوژی هوش مصنوعی تقدم بر دیگر تکنولوژی‌ها دارد، علت این تقدم سلطه هوش مصنوعی بر دیگر تکنولوژی‌ها است، این تکنولوژی که با آن مواجه هستیم انسان جدیدی را پدید آورده است و همه اینها معادلات علمی و علوم انسانی و اسلامی را تغییر خواهد داد.
وی در ادامه افزود: فضای سایبری و هوش مصنوعی در حال تغییر دادن همه فضاها هستند و نمی‌توانیم ساده باورانه به مسأله نگاه کنیم و به طور حتم علوم اسلامی هم دستخوش تغییر و تحول خواهد شد، معرفت شناسی با ظهور عصر اطلاعات تعاریف جدیدی پیدا کرده است، در عصر اطلاعات تغییر و تحولات جدی در معرفت شناسی شکل گرفته است، در عصر اطلاعات، اطلاعات به جای باور صادق موجه می نشیند.
در عصر حاضر اطلاعات بجای معرفت نشسته است
حجت الاسلام قائمی نیا خاطرنشان کرد: در عصر حاضر اطلاعات بجای معرفت نشسته است، یعنی با انبوهی از داده‌ها مواجه هستیم که معنا دار هستند و مسأله صدق را به حاشیه برده است، از منظر معرفت شناسی وقتی به فضای مجازی نگاه می‌کنیم انقلاب معرفت شناسی در این فضا این است که افراد با انبوهی از اطلاعات مواجه هستند و به قدری این انبوه اطلاعات زیاد است که افراد یا فرصت بررسی صدق آن را ندارند یا اینکه توان کشف را نخواهند داشت.
عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی با بیان اینکه آیا هوش مصنوعی توان تقویت جنبه معرفتی و یا جنبه اطلاعاتی علوم اسلامی را دارد یا در ناتوان در این بسترها است، تصریح کرد: پیشرفت‌های هوش مصنوعی مرحله چهارم علوم معرفت شناختی را شکل داده است، چهره معرفت شناسی هوش مصنوعی را اطلاعات گسترده‌ای که هوش مصنوعی ایجاد کرده و فرآیند مواجهه هوش مصنوعی با این اطلاعات شکل خواهد داد.
وی با اشاره به هویت ذهن در فلسفه سنتی، اظهار کرد: در فلسفه سنتی یک شی مادی نمی تواند بخشی از ذهن بشود، اما نظریه‌های فلسفه مدرن امروز وقتی که فعالیت‌های ذهن ما وابسته به اشیا و ابزار است، باید گفت این اشیا و ابزار بخشی از ذهن ما هستند و این به معنای این است که هوش مصنوعی مرز خود را با ذهن ما حفظ نکرده و در حال تبدیل شدن به بخشی از ذهن ما است.
نظریه سایبرگ‌ها و اتصال دستگاه‌ها به مغز انسان
حجت الاسلام قائمی نیا با اشاره به نظریه سایبرگ‌ها و اتصال دستگاه‌ها به مغز انسان و ارتباط مغز و هوش انسان با هوش مصنوعی، خاطرنشان کرد: مسائلی نظیر عصب رسانه‌ها و مخاطراتی که می‌تواند به دنبال داشته باشد و تغییراتی که در معادلات می‌تواند ایجاد کند از جمله مسائلی هستند که در مواجهه با هوش مصنوعی شاهد آن خواهیم بود.
وی ادامه داد: برخی معتقد هستند هوش مصنوعی قدرت معنا شناسی نخواهد داشت، یعنی درکی از معانی جملات و عبارت‌ها نخواهد داشت اما شاهد هستیم که هر روز قدرت معنا شناسی هوش مصنوعی در حال افزایش است، تکنولوژی هوش مصنوعی در حال تسخیر جوامع است و ما در مقابل آن چاره‌ای نداریم و ورود ما به فضای دیجیتال و هوش مصنوعی هم اجتناب ناپذیر است.
عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی با تأکید بر اینکه فضای مجازی و هوش مصنوعی می‌تواند برای ما مشکلاتی به دنبال داشته باشد، تصریح کرد: گاهی معرفت به معنای عقل محاسبه‌گر است، اما گاهی معرفت نیازمند هرمنوتیک است و معرفت صرفا محاسبه‌گری نیست یعنی با علوم رایج قابل کسب نیست و به چیزی فراتر از هوش مصنوعی و علوم رایج نیاز دارد.
معرفت معنوی و هوش مصنوعی
حجت الاسلام قائمی‌نیا کسب معرفت از آیات الهی را فراتر از روش محاسباتی و دکارتی توصیف کرد و گفت: درک معنای یک شعر یا معارف دینی یک معرفت معنوی است، معرفت علوم اسلامی دو بخش است، یکی محاسباتی است که با هوش مصنوعی می توان کسب کرد بخش دیگر معنوی است که هوش مصنوعی و تکنولوژی توان درک آن را ندارد، در علم رایج با معرفت محاسبه‌گر مواجهیم.
وی ادامه داد: اجتهاد را نمی‌توان الگوریتم کرد چرا که مؤلفه هرمنوتیکی دارد و هوش مصنوعی از درک آن عاجز است، بعد از هگل نظام فلسفی در غرب شکل نگرفته است چرا که درک کردند که فلسفه مؤلفه هرمنوتیکی دارد، بعد از هگل غرب به این نتیجه رسید که نمی‌توان فلسفه ای که چهره هرمنوتیکی دارد را با عقل محاسباتی مورد بررسی قرار داد چرا که هر ذهن فلسفی با توجه به دنیای خود مسائل را مورد بررسی قرار خواهد داد.
عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی، فلسفه را وارد در دنیای معرفت معنوی دانست و اظهار کرد: غرب در ایجاد ارتباط میان فلسفه و هوش مصنوعی ناکام مانده است، هرچند هوش مصنوعی مزایای دارد و ناچار به استفاده از آن هستیم، یکی از آسیب‌های هوش مصنوعی عدم بهره بردن از فهم معنوی به دلیل مواجهه با حجم اطلاعات است.
هوش مصنوعی دارای درک معنوی نیست
وی در ادامه با اشاره به ضرورت پرهیز از غرق شدن در بستر هوش مصنوعی، خاطرنشان کرد: هوش مصنوعی هرگز به ما عالمان بزرگ و متفکر در علوم اسلامی نخواهد داد چرا که دارای درک معنوی و ابعاد ادراک معنوی نیست و نمی‌تواند علوم اسلامی را به آن صورت که باید و شاید منتقل و آموزش بدهد و عالم ساز نخواهد بود.
حجت الاسلام قائمی‌نیا دگرگونی علوم را حاصل گسترش هوش مصنوعی عنوان کرد و گفت: قطعا علومی مانند فلسفه و حتی فقه و اصول با گسترش هوش مصنوعی دچار تغییر خواهد شد، امروز فلسفه تکنولوژی در حوزه علمیه وجود ندارد و نیاز داریم تعامل خود با تکنولوژی و هوش مصنوعی را نظام‌مند کرده و فلسفه هوش مصنوعی از جمله مسائلی است که باید آنها را نظام‌مند کنیم.
ادعاهای شکست خورده
دکتر بهروز مینایی در نشست «هوش مصنوعی و آینده اسلام» با بیان اینکه وارد عصر پنجم جهان شده‌ایم و اکنون عصر هوش مصنوعی و فناوری های هوشمند فرا رسیده است، گفت: بسیاری از ادعاهایی که در خصوص هوش مصنوعی می‌شد مدام شکست خورده است و مدعیان عقب نشینی کرده‌اند.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: از ابتدا که هوش مصنوعی آمد، این سؤال که آیا حیات مصنوعی قابل تحقق هست و آیا هوش مصنوعی می تواند تفکر و احساسات داشته باشد یا اینکه حیات در آزمایشگاه پدید بیاید مطرح شد و بحث‌های فلسفی بسیاری پیرامون آن شکل گرفت.
مینایی به نظریه منطق فازی دکتر لطفی زاده اشاره کرد و افزود: امروز بسیاری از مسائل حل ناشده به صورت عملیاتی حل شده و بحث فلسفی به کنار رفت، استفاده از هوش مصنوعی در عرصه های مختلف به ویژه حوزه نظامی مطرح و عملیاتی نشد و نخستین بار در جنگ خلیج از آن استفاده شد.
تمام شئون راهبردی جوامع تحت تاثیر هوش مصنوعی
دبیر هیأت علمی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی با بیان اینکه امروز شرکت تسلا در حال استفاده از هوش مصنوعی در صنعت خودروسازی است، تصریح کرد: لبه های تکنولوژی سنگینی در دنیا به وجود آمده که نه تنها در علوم اسلامی و انسانی که در تمام شئون راهبردی یک کشور و جوامع می‌تواند مؤثر باشد.
وی با اشاره به جمع آوری و تهیه بیگ دیتاهای بسیار زیاد در فضای سایبری و تکنولوژی‌های مدرن، اظهار کرد: در این بستر علوم انسانی و علوم اسلامی جا مانده است، بسیاری از چالش‌ها در دنیای بازی های رایانه ای و هوش مصنوعی وارد دنیا و زندگی مردم شد اما علوم انسانی از این چالش‌ها جا مانده است.
علوم انسانی از این پیشرفت بازمانده است
مینایی ادامه داد: زندگی دوم و رؤیا بافی‌هایی که در فضای موجود با رشد فضای مجازی و بازی‌ها شکل گرفته است باعث شد تا زندگی مردم دستخوش تغییر و تحول بشود اما علوم انسانی در دنیا به ویژه در کشور ما از این فرآیند جا مانده است.
دبیر هیأت علمی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، تصریح کرد: حدود ۸ میلیارد انسان اکنون در دنیا زندگی می کنند و این در حالی است که در ۲۰۳۰ بیش از ۵۰ میلیارد سنسور هوشمند خواهیم داشت، همچنین رمز ارزها و فناوری بلاکچین در حال گسترش سریع در دنیا است و در قلب همه اینها هوش مصنوعی قرار دارد، همه این اتفاقات بستر حکمرانی دنیا را تغییر خواهد داد.
نقش بیگ دیتاها در آینده جهان
وی با بیان اینکه ولادیمر پوتین معتقد است آینده دنیا و حکمرانی دنیا در اختیار کشوری است که در عرصه هوش مصنوعی دست برتر داشته باشد، عنوان کرد: امروز بیگ دیتایی که آمریکا با استفاده از بازی‌های رایانه‌ای و فضای مجازی و گوگل دارد باعث می‌شود در آینده این کشور سلطه و قدرت و دست بالاتری در عرصه حکمرانی داشته باشد.
مینایی به کاربردهای مختلف هوش مصنوعی در علوم انسانی و علوم اسلامی نظیر افتاء، قضا، اجتهاد، آموزش و دیگر عرصه ها اشاره کرد و گفت: یک بخش عرضه مجازی علوم و دانش‌ها اکنون در همه دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه ما شکل گرفته است که البته این فضا در دنیا بیش از یک دهه قبل وجود داشت.
هوش مصنوعی و پژوهش های حوزه علمیه
دبیر هیأت علمی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی خاطرنشان کرد: امروز هوش مصنوعی می تواند نقش بزرگی در عرصه پژوهش حوزه‌های علمیه ایجاد کند، خیلی از مبانی وجود دارد که وقتی یک فقیه در مقام عمل وارد بشود، اگر ما دسترسی فقیه به مبانی را بررسی کنیم، این فرآیند اجتهاد یک الگو ایجاد خواهد کرد و اینها را هوش مصنوعی حتی می‌تواند فرابگیرد.
وی با اشاره به کاربردهای ابزارهای مدرن و هوش مصنوعی در فعالیت‌های علمی علما و طلاب، اظهار کرد: این هوش مصنوعی می تواند زندگی یک طلبه را دستخوش تغییرات کند، همانطور که مجازی شدن دروس می‌تواند بسیار متفاوت باشد، تغییر در روش‌ها و سبک زندگی و دنیای جدیدی که با هوش مصنوعی شکل خواهد گرفت بسیار مهم و زیاد خواهد بود.
مینایی با بیان اینکه نسبت به هوش مصنوعی باید با دقت و به دور از خوشبینی نگاه کرد، افزود: نمی‌توان به خاطر فواید عظیم تجاری که وجود دارد هوش مصنوعی را نادیده گرفت و کنار گذاشت و دنیا به سمت این صنعت بیش از پیش خواهد رفت، فقیه باید این موضوعات را بشناسد و باید موضوع شناسی‌های جدید در دروس خارج به صورت سنگین بحث بشود.
وی ادامه داد: نمی‌توان بدون مبنا حکم صادر کرد، باید در دروس مختلطی که علمای هوش مصنوعی و فقها در آن حضور دارند و حتی روانشناسان و افراد اخلاقی در جلسات حضور داشته باشند، مسائل در این جلسات مطرح و از ابعاد مختلف بررسی شود، باید فقها در این عرصه متخصص شده و بتوانند به خوبی بر این مسائل مسلط باشند.
عقب افتادگی سینمای ایران از هوش مصنوعی
دبیر هیأت علمی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی به عقب افتادگی سینمای ایران از هوش مصنوعی و صنایع مدرن اشاره کرد و گفت: نباید در استفاده از علم دنیا برای دستیابی به روش‌های استخراج علوم اسلامی غفلت کنیم و این بستر را باید مورد استفاده قرار بدهیم.
مینایی برگزاری دروس خارج هوش مصنوعی، نگاه فلسفی و ارتباط میان هوش مصنوعی با معارف را از لازمه‌های حوزه علمیه عنوان کرد و گفت: ناگزیر هستیم به مسأله هوش مصنوعی بپردازیم، روش‌ها و متدهای جدیدی را باید ایجاد کرد تا بتوانیم از هوش مصنوعی برای بسترها و عرصه‌هایی که به آن نیاز داریم به درستی استفاده کنیم.
وی با اشاره به گسترش هوش مصنوعی مبتنی بر کوانتوم را عامل ایجاد احتمال درک معنوی و هرمنوتیک از مسائل توسط هوش مصنوعی دانست و اظهار کرد: باید فقها و اندیشمندان و صاحب نظران به مسأله هوش مصنوعی بپردازند و به نقد دیدگاهها و رویکردها مشغول شوند، تولید علم در این بستر از سوی حوزه علمیه می‌تواند بسترهای جدیدی برای حوزویان در دانش‌های جدید ایجاد کند و باید حوزه علمیه این موضوع را با جدیت دنبال کند.
