به گزارش صدای حوزه، به نقل از روابط عمومی مرکز خدمات حوزه‌های علمیه، حوزه‌های علمیه با توجه به ضرورت اقامه دین و هدایت جامعه و جهان، متولی تبیین و ترویج مکتب حیات بخش اسلام است. در این مسیر، حمایت از طلاب و روحانیون و تلاش جهت رفع نیازهای اساسی آنان و کاهش موانع ایفای رسالت‌های حوزوی، ضرورتی انکارناپذیر است که عمدتاً بر عهده مرکز خدمات حوزه‌های علمیه قرار داده شده است.
مرکز خدمات برای اجرای مناسب رسالت خود رویکرد هدفمندی خدمات را سرلوحه برنامه‌ها خود قرار داده است و از سال ۱۴۰۰ این طرح به صورت آزمایشی اجرا شد و مقرر شده است در سال جاری خدمات مرکز متناسب با این طرح ارائه شود.
با توجه به سؤالات متعددی که در خصوص این طرح مطرح شده است گفت و گویی با دکتر مهدی علی‌آبادی «مدیرکل بهبود و تحول سازمانی و دبیر شورای هدفمندی خدمات» مرکز خدمات انجام دادیم که مشروح این گفت و گو را در ادامه مشاهده می‌کنید:
ضوابط اجرای طرح هدفمندی خدمات
در چند سال گذشته، رویکرد هدفمندی خدمات به صورت جدی در مرکز خدمات حوزه‌های علمیه مورد توجه قرار گرفته است و بر اساس این رویکرد ارائه خدمات به طلاب باید متناسب با تحقق مأموریت طلاب باشد.
در گذشته خدمات با داشتن شرایط به صورت مساوی اعطا می‌شد، ولی رویکرد هدفمندی که مصوب سال ۹۹ هیئت مدیره مرکز خدمات است مطرح می‌کند که ارائه خدمات متناسب با تحقق این اهداف باشد.
در مقدمه «ضوابط جامع هدفمندی خدمات» مصوب هیئت مدیره مرکز آمده است:
«مرکز با ارتقای مستمر رویکرد خود، به تدریج به سمت «رویکرد رسالت محور» در حرکت بوده و بر پشتیبانی و مانع‌زدایی از تحقق رسالت‌های حوزه و روحانیت، متمرکز شده است تا خدمات خود به جامعه هدف را بر طبق میزان تلاش افراد در زمینه تحقق رسالت‌های روحانیت و اقامه دین مبین اسلام، ارائه نماید.
این تغییر رویکرد در اسناد بالادستی مرکز از قبیل بیانیه مأموریت، چشم انداز و سیاست‌های سند راهبردی نیز قابل مشاهده است. مرکز برای دستیابی به چشم انداز خود با رویکرد هدفمندسازی خدمات می‌کوشد تا نیازهای اساسی طلاب جامعه هدف را به گونه‌ای برآورده سازد که زمینه‌سازِ مانع زدائی به منظور تحقق مأموریت‌های حوزه و حوزویان گردد. ضوابط جامع حاضر متکفل بیان ضوابط و سازوکار کلی هدفمندسازی خدمات است.
بر اساس رویکرد هدفمندی، عموم طلاب و روحانیون مشمول حداقل خدمات ضروری (نظیر بیمه پایه و بیمه مازاد درمان) خواهند بود؛ اما برخورداری بیشتر از خدمات (مانند کمک‌هزیئه‌ی معیشت، برخی وام‌ها و یا برخی خدمات مسکن) شامل کسانی خواهد شد که نقش‌آفرینی و کارآمدی ایشان در پیگیری نیازهای جامعه و نظام اسلامی احراز گردیده و در ایفای شئون حوزوی نقش مؤثری داشته باشند.»
هدف از اجرای طرح هدفمندی خدمات
طبق مصوبه هیئت‌مدیره، هدف اجرای طرح هدفمند خدمات عبارت است از «نظام‌مندی ارائه خدمات به حوزویان بر طبق دورههای تحصیلی و نقش‌آفرینی و همچنین میزان نیاز ایشان در راستای تحقق رسالت‌های حوزه و روحانیت.»
در ارائه خدمات، تحصیل و نقش‌آفرینی مهم است و طلبه بعد از تحصیل باید نقش‌آفرینی کند و نقش‌آفرینی شامل تبلیغ، تدریس و پژوهش می‌باشد.
برای اینکه رسالت‌های حوزویان محقق شود نیاز فرد نیز باید در نظر قرار گیرد که مهم‌ترین آن بحث عائله‌مندی است.
رعایت تدریج و اجرای مرحله‌ای هدفمندسازی خدمات
یکی از مهم‌ترین سیاست‌های مرکز خدمات این است که هدفمندی خدمات را به‌صورت تدریجی و مرحله‌ای اجرا کند و بسیاری از سؤالاتی که از سوی جامعه هدف مرکز مطرح می‌شود به این موضوع بر می‌گردد.
تحولی که به یکباره همه چیز را تغییر دهد، مدنظر مرکز نیست. موضوع مربوط به معیشت طلاب و خدمات اساسی مرکز است، لذا باید تدریجی عمل شود.
اکنون در گام اول هدفمندسازی خدمات هستیم و در این مرحله ابتدا خدمات محدودی هدفمند می‌شود. همچنین در گام اول، برای موارد کلی امتیاز در نظر گرفته می‌شود و وارد جزئیات که بعضاً اختلاف نظر وجود دارد یا اطلاعات ثبت شده ندارد، نمی‌شویم. درصدد هستیم در گام‌های بعد با گسترش تفاهم با مراکز حوزوی و همچنین دریافت اطلاعات جزئی‌تر، جزئیات بیشتری در امتیازات در نظر گرفته شود.
ضرورت گسترش ارتباط با مراکز حوزوی
«ارتقاء تعامل هم‌افزا با مراکز حوزوی و مجموعه‌های حاکمیتی در توسعه سامانه‌های زیرساختی و ارتباطی» و «گفتمان سازی و اطلاع‌رسانی مناسب و شفاف به جامعه هدف و ارتقاء سامانه‌های مرکز متناسب با رویکرد هدفمندسازی خدمات» دو سیاست دیگر مصوب هیئت مدیره مرکز است.
در موضوع هدفمندی خدمات باید کاملاً در تفاهم با مراکز حوزوی پیش برویم. به همین دلیل جدول هدفمندی را برای مراکز حوزوی ارسال و با آنها وارد تعامل شدیم.
این جداول باید خروجی اطلاعات حوزویان در سامانه‌های حوزوی باشد، لذا نیازمند ارتقای وضعیت سامانه‌ای هم درون مرکز خدمات و هم مراکز حوزوی هستیم تا اطلاعات مورد نیاز به صورت به روز و برخط در سامانه محاسبه شده و در هر لحظه امتیاز فرد قابل مشاهده باشد.
دامنه شمول طرح هدفمندی و میزان پرداخت‌ها
مرکز خدمات دقیقاً مسیری که هیئت مدیره سابق و هیئت مدیره کنونی تصویب کرده است را ادامه می‌دهد. سال گذشته، گام اول طرح هدفمندی خدمات را با عنایت ویژه‌ای که ریاست مرکز داشتند در دو مرحله اجرا کردیم. پس از این مراحل آزمایشی، از ابتدای امسال تمامی پرداختی‌های مرکز در قالب طرح هدفمندی می‌باشد و اولین مورد آن در ماه مبارک رمضان انجام شد که البته به دلیل حمایت هر ساله مرکز در ماه مبارک رمضان، مبلغ آن بالاتر از ماه‌های دیگر بوده است.
در تلاش هستیم که به صورت ماهیانه پرداخت‌هایی را متناسب با بودجه مرکز داشته باشیم، البته تفاوت افراد بر اساس امتیاز هدفمندی خدمات است و مانند برخی بن‌ها که فقط به طلاب متأهل تعلق می‌گرفت نمی‌باشد. بحث هدفمندی تمامی خدمات و افراد جامعه هدف مرکز، اعم از طلاب مجرد و متأهل، خواهر و برادر، شیعه و اهل تسنن و ایرانی و غیرایرانی را شامل می‌شود.
برای هدفمندی یک جدول امتیازی در نظر گرفته شده است که پرداخت‌های گذشته بر اساس جدول آزمایشی بود و پس از اصلاحات انجام شده، پرداخت‌های آتی بر اساس جدول جدید و ضریب ریالی هر امتیاز، در ماه‌های پیش رو ۶۰ هزار ریال خواهد بود.
شاخص‌های جدول هدفمندی خدمات
شاخص‌های طرح هدفمندی خدمات به طور کاملاً شفاف تدوین و اطلاع‌رسانی شده و در سامانه هر فرد قابل مشاهده است که در ذیل به آن می‌پردازیم:
تحصیل
یکی از معیارهای اصلی در جدول، بحث تحصیل است. برای میزان تحصیل طلاب محصل و افرادی که تحصیلشان تمام شده امتیاز در نظر گرفته شده است.
روند پیشرفت تحصیل بسیار مهم است و افرادی که رکود تحصیلی دارند، امتیاز این بخش به آنها تعلق نمی‌گیرد.
مصوبه شورای هماهنگی مراکز حوزوی این است که طلبه باید هر سه سال حداقل دو پایه را بگذراند؛ لذا اگر طلبه‌ای نسبت به بدو ورود به حوزه این سرعت رشد را نداشته باشد، امتیاز تحصیل دریافت نمی‌کند. البته در تعامل با مراکز حوزوی هستیم تا بتوانیم در گام‌های بعد هدفمندی، موارد رکود موجه مانند مرخصی تحصیلی را لحاظ کنیم.
مسئله مهم دیگر سقف ۱۸ سال برای تحصیل است. لذا مدت ارائه خدمات در دوران تحصیل حداکثر ۱۸ سال است و پس از این مدت، تمدید پرونده و ارائه خدمات منوط به احراز نقش آفرینی در سایر شئون حوزوی است. پس طلبه ای که ۱۸ سال از حضورش در حوزه گذشته باشد امتیاز تحصیلش صفر می‌شود ولی امتیازش را در بخش دیگری لحاظ می‌کنیم.
سؤالی که مطرح می‌شود این است که بین کسی که سطح دو دارد با کسی که سطح یک دارد در ایفای شئون حوزوی از جمله تبلیغ تفاوتی وجود دارد یا خیر؟ پاسخ این است که در گام‌های بعدی هدفمندی این مورد در ضریب امتیاز لحاظ خواهد شد.
شاید عده‌ای قبل از گذراندن سطح یک وارد شئون حوزوی از جمله تبلیغ شوند ولی از آنجا که انتظار این است حداقل سطح یک را گذرانده باشند. امتیازی برای آنها لحاظ نشده باشد.
تدریس
استادی و تدریس نیاز حوزه است و برای آن امتیاز در نظر گرفته شده است. برای سابقه تدریس نیز امتیاز در نظر گرفته شده و اینکه فرد در چه سطحی تدریس می‌کند امتیازش متفاوت است. محاسبه این تفاوت سطوح منوط به ارائه اطلاعات کامل از سوی مراکز حوزوی است.
پژوهش
بحث مهم بعدی طرح هدفمندی، پژوهش است. طبیعتاً در نظر گرفتن تفاوت کمیت و کیفیت پژوهش‌ها مهم است و باید در نظر گرفته شود؛ اما معیار مرکز خدمات، پژوهشگران معرفی شده مراکز حوزوی هستند؛ به نحوی که مراکز حوزوی پژوهش‌ها را ساماندهی و امتیازبندی کنند و این امتیازات را در سامانه‌های خود درج کنند و به صورت اتصال برخط در اختیار مرکز خدمات قرار دهند.
از آنجا که در حال حاضر در مراکز حوزوی این اطلاعات کامل نیست، در حال حاضر حداقل امتیازی را برای پژوهش‌های ثبت شده در سامانه مرکز خدمات در نظر گرفته شده است و تفاوتی بین پژوهش‌های مختلف وجود ندارد.
تبلیغ
یکی از مهم‌ترین نقش‌آفرینی طلاب در تبلیغ است. در گام اول هدفمندی، اطلاعاتی که داریم از جمله گواهی‌های تبلیغی و داده‌های موجود در سامانه‌ها از جمله سامانه شمع را لحاظ می‌کنیم. با توجه به داده‌های موجود، سوابق تبلیغی در ۲۰ سال اخیر محاسبه می‌شود.
طبق مصوبه هیئت مدیره، حداقل تبلیغ موسمی، ۴۰ روز در سال است. طبیعتاً بین تبلیغ موسمی با روحانی مستقر و ائمه جماعات و … تفاوت وجود دارد. در این خصوص جلساتی را با معاونت‌های تبلیغ مراکز حوزوی و دفتر تبلیغات برگزار کرده‌ایم؛ از جمله «در کمیسیون فرهنگی و تبلیغی شورای هماهنگی نهادهای عالی حوزوی» مقرر شد اعضاء نظرات و ضوابط خود را در اختیار مرکز خدمات قرار دهند تا در امتیاز بندی لحاظ گردد.
در عرصه تبلیغ برای تبلیغ موسمی بالاتر از ۴۰ روز در سال، تبلیغ در فضای مجازی، ائمه جمعه و جماعات، روحانیون مستقر و طلاب طرح هجرت امتیاز خاص در نظر شده است.
ایثارگران و خانواده شهدا
به منظور تکریم ایثارگران و خانواده شهدا در این طرح، امتیاز در نظر گرفته شده است. تفاوتی بین ایثارگران دفاع مقدس و مدافعین حرم و … نیست و ملاک تأیید بنیاد شهید و امور ایثارگران می‌باشد.
ضرایب جدول هدفمندی خدمات
عائله‌مندی
عائله‌مندی در جدول جدید امتیازات، به صورت ضریب است. در احراز شئون حوزوی و نقش آفرینی، هر طلبه هر میزان نقش آفرین باشد متناسب با عائله‌مندی، ضریب امتیاز دارد. یعنی هرچه طلبه نقش‌آفرین باشد امتیاز می‌گیرد و برای فردی که نقش‌آفرین نیست دیگر صرف عائله‌مندی بن در نظر گفته نمی‌شود و تنها حداقل خدمات ارائه می‌شود.
در امتیاز نقش‌آفرینی بین طلبه‌ای که تعداد فرزند کمتری دارد با کسی که فرزند بیشتری دارد، از طریق ضریب عائله‌مندی تفاوت قائل شده‌ایم.
در عائله‌مندی تفاوتی بین طلاب خواهر و برادر نیست، تنها تفاوت در تعداد افراد تحت تکفل است. از آنجا که معمولاً طلاب خواهر فردی را تحت تکفل ندارند، از ضریب عائله‌مندی برخوردار نیستند. اما اگر طلبه خواهری (به هر دلیلی مانند فوت یا از کارافتادگی همسر) فرزندانش تحت تکفلش باشند مانند طلبه برادر که عائله‌مند است از ضریب عائله‌مندی برخوردار می‌شود.
به منظور تشویق فرزندآوری ضریب عائله‌مندی برای فرزندان بیشتر را به صورت تصاعدی افزایش داده‌ایم.
محل سکونت
عموم طلاب در دورههای تحصیل در قم و مشهد هستند؛ اما انتظار می‌رود بعد از دوره تحصیل به شهرستان‌های خود برگردند. لذا برای افرادی که به سایر شهرستان‌ها می‌روند ضریب تشویقی در نظر گرفته شده است.
در گام‌های بعد هدفمندی این موضوع بطور کامل تفکیک خواهد شد و برای طلابی که اصالتاً اهل قم و مشهد هستند و همچنین اساتید برتر حوزه که لازم است برای تدریس یا پژوهش در قم و مشهد بمانند امتیازات تفاوت خواهد کرد.
جامعه نخبگانی
به منظور حمایت از جامعه نخبگانی حوزه که جزء وظایف مرکز است در جدول امتیازات، ضریب در نظر گرفته شده است. لذا صرف نخبگی امتیاز ندارد بلکه ضریب امتیاز است و متناسب با امتیازات نخبگان در ایفای شئون، این ضریب موجب افزایش امتیاز می گردد.
بر اساس مصوبه هیئت‌مدیره مرکز خدمات، معیار اطلاعاتی است از که مرکز نخبگان حوزه در اختیار مرکز خدمات قرار می‌گیرد و در این خصوص بین نخبگان حوزه علمیه خواهران و برادران تفاوتی وجود ندارد.
هدفمندی شهریه
موضوع هدفمندی خدمات با هدفمندی شهریه که مربوط به پرداخت شهریه طلاب است تفاوت دارد. شهریه هدفمند که به طلاب پرداخت می‌شود مربوط به دفاتر مراجع است و ارتباطی با مرکز خدمات و جدول هدفمندی خدمات مرکز ندارد و مرکز خدمات در این خصوص پاسخگو نیست و طلاب باید به دفتر شهریه مراجع و مراکز حوزوی مراجعه نمایند.
در ادامه مسیر به منظور انجام هر چه بهتر گام‌های بعدی هدفمندی خدمات، از نظرات ارزنده طلاب محترم و مراکز حوزوی استفاده خواهیم کرد.
