به گزارش خبرنگار صدای حوزه، نشست نقد کتاب درسی تاریخ اسلام حوزه و دانشگاه» بخوانید”>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه از طرف کرسی آزاداندیشی حوزه علمیه و دفتر تدوین متون درسی حوزه علمیه سه ماه قبل برگزار شد که اصل این اقدام و شروع راه اندازی کرسی های آزاداندیشی بسیار مورد تقدیر و تحسین است ولی نقدهایی به برگزاری جلسه و مهم تر از آن نقد، نقد جدی به نوع انعکاس جلسه به ویژه گزارش روابط عمومی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه وجود دارد.
فایل های صوتی جلسه نقد کتاب:
جلسه اول
جلسه دوم
جلسه سوم
جلسه چهارم
جلسه پنجم
استقبال از کتاب تاریخ اسلام یا ۲۰۰ اشکال بی‌پاسخ؟
البته نقدهای به این گزارش منافاتی با آثار فاخر پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در رشته های مختلف ندارد؛ آنچه در ادامه می آید گزارش مختصر اشکالات مطرح در جلسه است که به تناسب برخی از نقدها به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه ذکر می‌شود.
در این نشست آیت الله حسینی قزوینی در زمان کم جلسه تنها پنج نقد از حدود۲۰۰ نقد خود به کتاب را بیان داشتند. ایشان در ابتدای مناظره تاکید کردند از جوابهایی نظیر ایراد تایپی و ویرایشی و…. پرهیز کنید؛ در ادامه به اختصار سه اشکال مطرح مربوط به ادله ولایت و امامت و شان نزول آیات ولایت و یک اشکال درباره جایگاه و شخصیت حضرت زهرا(سلام الله علیها) که در جلسه توسط ایشان بیان شد ارائه می‌شود:
حدیث ثقلین
درخصوص حدیث ثقلین که متواتر بین شیعه و سنی است و بسیاری از منابع مهم اهل سنت آن را گزارش کرده‌اند در جلد۱ ص۲۳۷ حذف عبارت«عترتی» در چاپ قدیم و اکتفا به «کتاب خدا» و اضافه کردن عبارت«عترتم» در ج۱،ص۲۰۸ چاپ جدید با ارجاع به همان منبع مخدوش چاپ قدیم (کتاب جاحظ) یکی از اشکالات آیت الله حسینی قزوینی بود و در ادامه اشکالات علمای اهل سنت به جاحظ را بیان کردند.
شان نزول آیه ابلاغ
درخصوص بیان شان نزول آیه ابلاغ در عرفه در ج۲ص۳۵و۳۶ چاپ جدید، این استاد مناظره در مباحث امامت گفتند: «اگر شما توانستید در کتب شیعه در کتب سنی مستشرقین یک نفر پیدا کنید، بگوید آیه ابلاغ در عرفه نازل شده، من هر قدر جایزه بخواهید می دهم»
شان نزول آیه اکمال
این تاریخ پژوه مباحث امامت، منبع آدرس داده شده درباره آیه اکمال درج۱،ص۲۳۸ چاپ قدیم و ج۱،ص۲۰۸ چاپ جدید را مخدوش معرفی کرده و بیان کردندکه تاریخ یعقوبی شان نزول آیه اکمال را «یوم النفر»آورده است و از تبعات این مطلب سخن گفتند، در حالیکه در رابطه با آیه اکمال ۷۰ مصدر از منابع شیعه و سنی داریم که آیه اکمال در غدیر نازل شده است.
جایگاه و شخصیت حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها)
در این محور استاد حسینی قزوینی اشکالات را در دو محور ارائه کردند: محور۱ : مطالب ذکر شده در کتاب درباره حضرت محور۲: نقدهای سندی و دلالی به منبع ذکر شده.
محور۱: درباره مطالب مطرح در کتاب درباره شخصیت حضرت زهرا(سلام الله علیها) گفتند: «مطالبی آمده که درحقیقت باورکردنش که در کتاب درسی بیاید عجیب است.» ایشان یک نمونه از مطالب ناصواب ذکر شده درخصوص ازدواج حضرت زهرا(سلام الله علیها) در جلد۱، ص ۱۶۷ چاپ قدیم را بیان کردند.
محور۲:این استاد رجال افزون بر نقد مطلب ذکر شده در کتاب به تحلیل سندی و دلالی آدرس ذکرشده از معجم کبیر طبرانی پرداختند و گفتند درخصوص مطلب ذکر شده از معجم کبیر طبرانی در سند آن فردی کذاب و فرد دیگرشراب خوار وجود دارد و گفتند درهمین منبع، مطالبی درباره شخصیت حضرت زهرا(سلام الله علیها)ذکر شده که اگر یک استادی که تدریس می‌کند و طلبه عزیزی که می‌خواهد به مصدر نگاه کند، تعبیر، تعبیری نیست که برای شیعه قابل تحمل باشد؛ و بیان کردند با وجود این همه منابع دیگر چرا به این منبع آن هم بخش دارای اشکال ارجاع داده شده است و مواردی از این گزارش‌ها را منافی عصمت حضرت زهرا(سلام الله علیها) معرفی کردند.
در گزارش منعکس شده بدون اشاره به موضوع، صرفا بیان شده استاد حسینی قزوینی از بیان مطلبی در چاپ قدیم و اصلاح آن در چاپ جدید خبر دادند درحالیکه ایشان در جلسه تذکر دادند این کتاب به همین شکل در چند دانشگاه تدریس می شود و جای این اشکال هست و پاسخی در جلسه به این اشکال داده نشد.
لزوم ابتنای کتاب درسی بر محکمات نه متشابهات
ناقد دیگر استاد محرمی بودند که گفتند:کتاب درسی باید مبتنی بر محکمات باشد نه متشابهات و نمونه هایی از متشابهات ذکر شده در این گزارش را بیان کردند که یک نمونه آن بیان با تردید معجزات حضرات معصومین(علیهم السلام) نظیر بیان نکردن شکافته شدن خانه کعبه در هنگام ولادت امیرالمومنین(علیه السلام) در چاپ قدیم ص۱۶ و ذکر باتردید آن در چاپ جدید ص۱۵و۱۶بود.
ترسیم نامناسب از ادامه مسیر امام حسین(علیه السلام) بعد از شهادت مسلم
یکی دیگر از اشکالات مطرح توسط این تاریخ پژوه درخصوص علت ادامه مسیر توسط امام حسین(علیه السلام) بعد از شهادت مسلم بود؛ در کتاب چاپ قدیم، ج۲،ص۱۲۸و چاپ جدید جلد۲، ص۱۶۱مشورت با اصحاب مبنی بر تغییر اوضاع با ورود ایشان به کوفه و ارزیابی موفقیت امام با رفتن به کوفه بیش از دو شهر مکه و مدینه علت ادامه مسیر به کوفه معرفی شده است و در چاپ قدیم، افزون بر این، اصرار انتقام توسط برادران حضرت مسلم نیز از علتهای ادامه مسیر امام معرفی شده است.
آنچه در گزارش از اشکالات ایشان منعکس شده اشکالات شکلی است و باید پرسید با وجود چنین اشکالات مهمی آیا می‌توان اشکالات منعکس شده را صرفا شکلی گزارش کرد؟
بعد از بیان سخن ناقدان و مولفان، داور اول آقای دکتر عبدالمحمدی ضمن تشکر از ناقدان و مولفان، اشکالات مطرح شده را خیلی خیلی جزئی اعلام کردند و کتاب را در مستوای عالی معرفی کردند و باید پرسید با این همه اشکال مبنایی و اشکالات مطرح شده در جلسه درباره ولایت چه طور می توان این اشکالات را خیلی خیلی جزئی دانست و کتاب را دارای مستوای عالی دانست؟
یک نمونه نقد دیگر برگزارش ارائه شده توسط پژوهشگاه این است که بیان شده مدیر حوزه های علمیه از اثر تشکر کردند ولی در جلسه مواردی از قبیل اینکه مدیر حوزه‌های علمیه گفتند در مناظره شرکت کنید و یا انتقادات به اثر بیان شد؛ باتوجه به محدودیت مجال این گزارش، برای اطلاع بیشتر از موارد مطرح توسط مولفان، ناقدان و داوران به صوتهای جلسه موجود در گروه‌های مجازی مراجعه کنید.
در پایان باید گفت هرچند این گزارش به دلیل اعتراضات، مدتی بعد از انتشار، ازسایت پژوهشگاه حوزه و دانشگاه حذف شد اما در چند خبرگزاری و فضای مجازی باز نشر داده شد و بعد از گذشت بیش از دو ماه از این نشست، انتظار می رفت گزارش متقنی از این جلسه توسط پژوهشگاه حوزه و دانشگاه ارائه می‌شد، گزارشی که کاستی‌ها و بی‌دقتی‌های گزارش ارائه شده را نداشته باشد.
و کلام آخر آنکه با وجود این اشکالات کلیدی وصریح و شبهه زا نظارت بر چاپ کتاب و مهم‌تر از آن، انتخاب یک کتاب به عنوان کتاب درسی اهتمام و دقت و تدبیر بیشتری لازم است و باید پرسید چگونه می توان با این سبک روایت‌گری از یک جلسه ضبط شده، مطالب تاریخی نگاشته شده با این رویکرد را به عنوان کتاب درسی قبول کرد؟
تصاویر اشکالات از کتاب
