زمانی می توان ظرفیت های مردمی را به میدان آورد که نیروهایی با هویت دینی تربیت شده باشند/تولیدات علمی نباید از فضای کاربردی جدا شوند و تفکر غربی پژوهش ها را جهت دهی کند/ارتباط با مردم، اتصال با رهبری و نقشه راهبردی از ویژگی های جریان های عدالتخواهی و تبلیغی است

به گزارش خبرنگار صدای حوزه، نشست دهم از سلسله نشست های هم اندیشی مناسبات حوزه و جامعه با عنوان “حوزه ‌و فن‌آوری‌های اجتماعی ۲، مصادیق و الزامات” به همت مرکز مطالعات راهبردی حوزه و روحانیت و با همکاری پایگاه خبری تحلیلی صدای حوزه با حضور حجج اسلام محمدرضا فلاح شیروانی، امیر جهانی فر و علی مهدیان برگزار شد.

 دبیر علمی این نشست، حجت الاسلام عبدالحسین مشکانی در ابتدا به ارائه گزارشی از خلاصه جلسات گذشته پرداخت و اظهار داشت: راجع به فن آوری های اجتماعی تعاریف مختلفی از جمله، «واسطه هایی که سوژه برای رسیدن به مقصود خود استفاده می کند»، «ابزاری که انسان را به کنشگری جمعی ترغیب و وادار می سازد»، «سازوکار تبدیل اراده آحاد مردم به اراده جمعی و یا چیزی که اراده فردی را به اراده جمعی تبدیل کند» و یا «چیزی که اراده جمعی موجود را قوت بدهد تا آن کنش جمعی قدرت بگیرد» وارد شده است و شاید تعریف به این که «سازوکارها و رابطه هایی که مردم را در مشارکت دخالت می دهد»، به تعریف حوزه مناسب‌تر باشد.

وی اضافه کرد: فن‌آوری آن سازوکاری است که حوزه های علمیه از آن برای مشارکت دادن مردم در دین و دین داری استفاده می کند و با این تعریف، برخی کلید واژه هایی مثل، مشارکت عمومی، نهضت مردمی ، قیام و انقلاب اجتماعی، خیلی نزدیک به تعریف فن آوری هستند که در ادبیات مقام معظم رهبری نیز دیده می شود .

حجت الاسلام مشکانی اظهار داشت از زمانی فن آوری اجتماعی بر سر زبان ها افتاد که رهبر انقلاب از راهیان نور به فن آوری اجتماعی یاد کردند؛ رهبر انقلاب در آن ادبیات از، یدالله مع الجماعه و واعتصموا بحبل الله و… استفاده می کنند؛ لذا با این ادبیات و مبانی دینی که پشت قضیه قرار می گیرد، فن آوری اجتماعی با مشارکت مردم در امر دین و دین داری پیوند وسیعی پیدا می کند.

وی با بیان این که در طول تاریخ از فن آوری سخت با هدف کنترل اراده مردم و از فن آوری نرم جهت هدایت افکار و اندیشه های بشری استفاده شده است، اضافه کرد: طاغوت از فن آوری برای کنترل بشر و جبهه حق از فن آوری در جهت تعالی انسان ها و رهایی آن ها از دست استکبار، استفاده کرده و فن آوری در حوزه های نرم و ادبیات و هنر نیز استفاده شده است و رهبر انقلاب از سرود و هنر برای ایجاد حرکت جمعی استفاده می کنند.

در ادامه این جلسه حجت الاسلام جهانی فر در پاسخ به سوال دبیر نشست مبنی بر این که «فن آوری اجتماعی در درون انقلاب اسلام چگونه می تواند ما را در تولید جامعه اسلامی» کمک کند، گفت: یکی از پیام های اساسی انقلاب اسلامی شکوفا سازی بخش اجتماعی دین است و امامین انقلاب در دیدارهایی که با حوزویان داشته اند، فرامین و برنامه شان این است که فضلای حوزه و متفکرین حوزه به سمت احیای ظرفیت اجتماعی دین حرکت کنند.

وی ادامه داد: پس از انقلاب اسلامی،تعدادی از  فضلای حوزه به سمت شناخت و احیای ظرفیت دین رفتند اما در این مسیر از الگوهای غربی بهره بردند و از روش های اصیل حوزوی غفلت کردند؛ بنابراین باید توجه داشت که نهادهایی که در کشورهای غربی طراحی می شود، نمی تواند ما را به نتیجه مطلوب برساند.

مسئول مؤسسه فرهنگی قرآنی طلوع روزهای خدا اضافه کرد: از بیانات رهبر معظم انقلاب کتابی تحت عنوان مدیریت دانش به چاپ رسیده است. معظم له در این کتاب اشاره دارند که برخی دانشمندان داخلی به قدری از نظریه های غربی دفاع می کنند که انگار وحی مُنزل است و  زمانی که برایشان ثابت می شود که آن نظریه کارآمد نبوده است، با این توجیه که ما از آن نظریه های غربی درست استفاده نکرده ایم، آن نظریه را توجیه می کنند.

تربیت نیروهایی با هویت دینی لازمه شکوفایی ظرفیت های اجتماعی

وی با بیان این که برای شکوفاسازی ظرفیت نهادهای اجتماعی باید به حفظ هویت دینی-اسلامی و همچنین شکوفا سازی ظرفیت های فردی بپردازیم، گفت: زمانی می توان ظرفیت های مردمی را به میدان آورد که نیروهایی با هویت دینی تربیت شده باشند؛ در حقیقت امکان تحقق فرامین اسلامی جز از طریق حکومت دینی میسر نیست و علمایی مانند امام خمینی(ره) به این دلیل به دنبال تشکیل حکومت اسلامی بودند که ایشان به طور دقیق از حرکت پیامبر(ص) از مکه به مدینه الگو گرفته بودند.

حجت الاسلام جهانی فر ادامه داد: متاسفانه برخی نگاه ها به ظرفیت اجتماعی دین بعد از انقلاب درست نبود و حتی در حوزه علمیه نظام هایی راه اندازی شد که کاملا غربی و جهت آن، از قبل معین بود؛ با این حال در حال حاضر تعداد زیادی فضلای حوزوی، دغدغه اسلامی سازی این نظام را دارند؛ البته همان گونه که رهبر انقلاب هم بیان کردند، باید شیوه اجتهادی فقاهت برای تولید دانش پای کار بیاید؛ با دقت نظرهای بالای فقاهت می توان به تولید نهادهای شکوفاساز ظرفیت های اجتماعی پرداخت، که ما را از غرب زدگی عبور بدهد.

در ادامه حجت الاسلام فلاح شیروانی با اشاره به اهمیت تعریف دقیق عنوان مرکزی فن آوری اجتماعی و رفع ابهامات در این خصوص، گفت: فن آوری غیر از ساختار به سازوکار و شگردهایی که مقصودی را در محیطی تاب می دهند، اشاره دارد و کسی که این فن آوری را داشته باشد، به راحتی می تواند کارها را به صورت بهینه انجام دهد؛ به عنوان مثال اربعین به عنوان یک فن آوری اجتماعیِ دست ساز اهل بیت و علما، حرکت خود را در رگه های حیات عمومی انسان ها در جریان می اندازد؛ این امر نشان می دهد که می توان از یک فن آوری با عمل به عین آن یا تغییر ساز و کارهایش استقبال کرد.

وی با تصریح بر این که برای راه اندازی و تقویت فن آوری های حوزوی، نیازی به تولید نهاد جدید و تعریف روحانیت در ضمن آن نیست، افزود: در طول تاریخ حوزه علمیه از فن آوری های مختلفی از جمله روش های کلاس داری، منبر، صله رحم، وقف، و … برای پیشبرد مقاصد استفاده شده است که می توان برخی از آن ها را احیاء، بعضی ها را تقویت و برخی فن آوری ها را بر اساس مقتضیات روز تولید کرد؛ با این توضیح فن آوری به شگرد و روش مسئله ای گفته می شود که بخشی از مردم را به همدیگر متصل می کند.

حجت الاسلام مشکانی دبیر جلسه در میانه بحث به اهمیت روشن شدن ادبیات فن آوری اشاره کرد و گفت: برخی در ادبیات علوم اجتماعی از فن آوری به نهاد، روند، فرآیند و سازوکار و… تعبیر کرده اند و در تعریف های گذشته نیز بیان شد که فناوری، واسطه یا سازوکاری است که نهاد دین می تواند از آن در جهت مشارکت دهی و مشارکت جویی مردم در امر دین و دین داری استفاده کند.

وی ادامه داد: بر اساس تعریف استاد فلاح، فن آوری به عنوان شگردها و الگوهای رفتاری یا پدیده ها برای پیشبرد مقاصد از آن استفاده می شود که براساس آن فن آوری رگه ای را در میان جامعه نفوذ می دهد و می تواند سیطره فن آوری را گسترش بدهد.

مشکانی اضافه کرد حجت الاسلام فلاح دو هدف مهم برای ورود به مبحث فن آوری های اجتماعی، غفلت از یک عنصر درون دینی و توسعه حیات صنفی روحانیت را نیز بیان نمود و به مصادیقی مثل اربعین و نذر و وقف و صدقه و صله رحم نیز اشاره کرد.

حجت الاسلام مهدیان نیز در ادامه با بیان این که الگو ها و ابزارهایی که می خواهیم برای فن آوری پیشنهاد دهیم بر اساس چهارچوب های ذهنی ماست، گفت: یکی از اصولی که چهارچوب را درست می کند نسبت دین با جامعه و زندگی است و باید دامنه نفوذ دین درست تعریف بشود تا در محدوده آن دین ورود پیدا کند و با یک پرسش بنیادین که آیا شریعت و دین، معنویت و اخلاق، حاکمیت و روابط اجتماعی است؟ مواجه هستیم و اسلام با ورود خود به جامعه که یک نوع ورود جامع بود، سبک های ادیان دیگر را به چالش کشید و متاسفانه در ذهن برخی نخبگان ما تحلیل های دینی متاثر از یهود که نگاه محفلی و حداقلی و یا مسیحی که دیدگاه قرون وسطایی است، وجود دارد.

 وی با اشاره به لزوم تعریف درست از هویت حوزه و روحانیت افزود: متاسفانه طلاب دچار ابهام در هویت و آینده هستند؛ برخی آن را دانش و علم و برخی تبلیغ دین را هویت حوزه می دانند؛ بر این اساس، لازم است تعریفی دقیق از پیامبری ارائه شود که آیا پیامبری یک شغل است و یا ایشان هم مثل بقیه انسان ها هستند؟ اگر بخواهیم هویت حوزه را با علم معرفی کنیم با این مشکل مواجه هستیم که در روایات بیان شده است که طلب علم برای همه مسلمین واجب است و چگونه می شود این شاخصه فقط برای حوزه تعریف شود و اساسا این سوال مطرح است که هویت علمی روحانیت چه تفاوتی با نهادهایی که تولید علم می کنند دارد؟ اگر هویت حوزه را اجتهاد تعریف کنیم باید عرض شود که در زمان ظهور، این مسئله دیگر کارایی نخواهد داشت واگر تبلیغ باشد که امروز خیلی ها مثل سلبریتی ها و مداحان در این عرصه روش های تبلیغی بهتری نسبت به روحانیت دارند و لذا ضروری است برای ابهام زدایی از ذهن های طلاب و ارائه آینده ای روشن، تعریف دقیقی بر اساس روز از هویت حوزه و روحانیت ارائه شود.

غایت انقلاب اسلامی غرب را به چالش کشیده است

مهدیان با بیان این که برخی ابزار را بر اساس غایت نگاه می کنند، گفت: نگاه غربی ها در قرون وسطایی و کلیسایی این بود که ما باید مردم را در جامعه بکشیم و امروز این نگاه استبدادی سیاستمداران و دانشمندان غربی وجود دارد و لازم است که غایت اسلامی و انقلاب اسلامی تعریف بشود که آیا به دنبال این هستیم که فقط اسامی را عوض کنیم و همان سیاست را دنبال کنیم؟ یا به دنبال طرح امام و امت هستیم؟ در عصر کنونی غرب در کشورهای دیگر به دنبال امت سازی برای حرکت های خود و استعمار و تغییر جامعه است.

وی اضافه کرد: متاسفانه در برخی از آقایان دیدگاهی وجود دارد که ما نمی توانیم هیچ چیزی را تغییر دهیم و این در ذهن طلبه سایه انداخته و او را از پیگیری عدالت و دولت سازی منصرف کرده است و لذا برای خود غایتی نیز تعریف نمی کند؛ در حالی که غایت انقلاب اسلامی غرب را به چالش کشیده است و ما باید تلاش کنیم این جامعه به دست مردم اداره شود.

حجت الاسلام مهدیان اضافه کرد: در ایده پردازی، هویت بسیار مهم و کلیدی است و لذا در نهادهایی که امام خمینی (ره) راه اندازی کردند، مشارکت مردمی و اسلامی سازی به وضوح قابل مشاهده است.

حجت الاسلام جهانی فر در ادامه با پاسخ به سوالی در مورد این که حوزه به عنوان نهادی که می خواهد مردم را در امر دین مشارکت بدهد نقش هادی و مهدی را دارد و این که چگونه طلاب در این راه وارد گردند و پس از تربیت، مبلغ امر دین بشوند، گفت: همه انبیاء و اوصیای آن ها با بینات و دلیل روش آمدند تا زمینه انقلاب افراد و جوامع را شکل بدهند لذا اگر دین را به عنوان سامانه انتخاب افراد و انقلاب جوامع در نظر بگیریم که می تواند شکوفایی صحیح و کارآمدی متناسب را برای افراد و جوامع شکل بدهد، نقش عالمان ربانی را هم می توانیم در آن ترسیم کنیم و بنابر آیات قرآن کریم، عالمان ربانی در مبارزه با ظالمین هیچ گونه ضعف و سستی از خود نشان نداده اند و این حاج آقای مهدیان بیان کردند که برخی از طلبه ها در مورد هویت خودشان سردرگم هستند، اشاره به مدارس علمیه است؛ باید این را از اساتید آن مدرسه پرسید که چه چیزی تدریس می کنند که هنوز طلبه نمی داند هویتش چیست؟

وی ادامه داد: همان گونه که دین برای تربیت انسان کالجبل الراسخ برنامه دارد، برای ساخت اجتماعات کارآمد، مستحکم و تمدن ساز هم برنامه دارد و در این چهل سال انقلاب که فضلای حوزه خواستند به ولی فقیه در حکومت کمک کنند، با یک نظام دولتی و حاکمیتی برگرفته از غرب روبرو شدند و البته در این نظام جناح های سیاسی راست و چپ برای تعالی جامعه تلاش می کردند؛ به نظر ما این نوع نگاه به مدیریت جامعه و ظرفیت های اجتماعی کاملا ناقص است و ما با اندک نظری به زمان رسول خدا، امام علی و امام حسن (علیهم السلام) که حکومت در اختیار داشتند، متوجه نوع مشارکت دادن مردم در امورات اجتماعی می شویم.

جهانی فر بیان داشت: زمانی که غرب از نهادهای حاکمیتی صرف عبور کرده و به شرکت های خصوصی رسیده بود و ما به دنبال ایجاد سازوکارهای حکومتی بودیم و رهبر انقلاب برای پیشبرد جامعه، اصل ۴۴ را ابلاغ کردند و عده ای آن را هم به خصولتی منحرف کردند که امروزه مضرات آن را مشاهده می کنیم.

وی با بیان این که برای تحقق آرمان های اسلامی، تحقق و حاکمیت ولی فقیه، باید به سمت استفاده از ظرفیت مردم و نقش آفرینی آن ها برویم، گفت: حوزه علمیه به عنوان نهادی که دانش الهی دینی را در اختیار دارد و تنها مرکزی است که می تواند تربیت امامان را به عهده بگیرد باید سازو کارهایی را طراحی کند و با آن به جامعه سازی اسلامی بپردازد و این امر با سیستم های غربی ممکن نیست و خروجی سیستم های غربی حجت الاسلام دکترهایی است که نهایت غایتشان حضور در هیئت علمی فلان موسسه و دانشگاه و وصل شدن به برخی مراکز است تا ایده های خود را مورد واکاوی قرار بدهند.

حجت الاسلام جهانی فر با بیان این که طرح مسئله آتش به اختیار از سوی رهبری می تواند در مسئله تولید علم و فن آوری اولویت داشته باشد، افزود: با کنکاش در مورد حوزه های علمیه شیعی در طول تاریخ به این نتیجه می رسیم که یک سامانه قوی و کارآمد در حوزه های علمیه فعال بوده است و حاکمیت باید بعد از انقلاب سراغ آن می رفت نه این که روش های غربی مد نظر قرار داده و نهادها و قطب های علمی و… را بر آن اساس راه بیاندازد.

وی با تصریح بر این که روش کنونی حوزه امام پرور نیست، اضافه کرد: در سازوکار غربی، انسان فراموش می شود و قدرت را به سیستم داده می شود که با چنین روشی امام تربیت نمی شود و امروز در حوزه علمیه پیشروان اصلی امام پروری و آزاد اندیشی مراجع تقلید هستند و پیشتازان در دانشگاه و حوزه هم از عدم اعتنای مدیران میانی و کارشناسان به تولیدات آن ها گله مند هستند.

این استاد حوزه علمیه با بیان این که با انحصار قدرت در چهارچوب نهادهای حکومتی نمی توان ظرفیت های اجتماعی را شکوفا کرد و این امر امکان همکاری را از متفکرین انقلابی در نهاده گرفته است، گفت: وقتی رهبر انقلاب دستوراتی را بیان می کنند، نباید این گونه باشد که حوزوی کنار بکشد و بگوید من مصداق این سخن نیستم و باید برای تحقق فرامین و دستورات ولی فقیه، سازوکارهای کارآمدی را در نظر گرفت؛ لذا می بینیم امروز ولی فقیه همان حرفهایی را می زند که امام علی(ع) در مورد مردمان خود و اطرافیانشان می زد؛ لذا حوزه علمیه در مورد تربیت علمای جامعه، امامان پیشرو که رابطه صمیمی با امت داشته و خود را از مردم بدانند، وظیفه دارد.

وی ادامه داد: تولیدات علمی نباید از فضای کاربردی جدا شوند و تفکر غربی برای سیستم ها سازوکار دهد و پژوهش ها را جهت دهی کند؛ البته معنای این حرف، راه اندازی نهادهای جداگانه نیست؛ بلکه طراحی سیستمی اسلامی برای بارور کردن نهادهای موجود است و این زمانی حاصل می شود که امکانات در اختیار کسانی که تولید می کنند، قرار بگیرد.

حجت الاسلام جهانی فر در پاسخ به سوال دبیر نشست مبنی بر چگونگی سازوکار حرکت حوزه به سمت طلبه کنشگر و اجتماعی گفت: باید دین را بر اساس برداشت قانون گذاران بزرگ اسلامی و انقلاب طراحی کنیم و به سمع و نظر طلاب برسانیم و علاوه بر آن، سازوکارهایی که زمینه تربیت عالمان مجاهد را طراحی می کند، به کار بگیریم. فهم و سلطانیت دانش اگر به طلبه چشانده شود دیگر نیازی به حضور و غیاب نیست؛ ما در حوزه محصولات استکباری را وسط کار کشیدیم که نتیجه نمی دهد و امروز همان گونه که مشاهده می کنیم دروس مراجع تقلید با شور و شوق همراه است؛ باید این طرح را به حوزه هم بیاوریم.

حجت الاسلام فلاح نیز در ادامه در پاسخ به سوال دبیر نشست مبنی بر این که  اگر بخواهیم حوزه را یک نهاد فن آوری اجتماعی کنیم، کدام الگو را پیشنهاد می دهید؟ گفت: برای شکوفا کردن استعداد های جامعه توسط حوزه عزم وجود دارد اما چون سازوکارهای مناسبی طرح نمی شود کار پیش نمی رود و گاهی موجب یاس افراد می شود و اگر این سازوکار و فن آوری خوب بیاید وسط، آن مقاصد مسیر درست را طی می کند؛ در سخنان رهبری یک سری کلیدهایی برای این امر وجود دارد که مورد توجه قرار نمی گیرد و معظم له حتی آن را به جزئیات تبدیل کرده و به جامعه ارائه می دهد و در تولید فن اوری باید اهداف مشخص شود و دوباره کاری صورت نگیرد و افراد در جهت تکمیل و تقویت نهاد و سازوکار قبلی حرکت کنند.

وی ادامه داد: بحث آزاد اندیشی و نظریه پردازی از جمله مسائلی است که در حوزه علمیه هنوز سازوکار و تعریف درستی از آن ارائه نشده است و لذا ابهامات آن موجب سردرگمی می شود؛ همچنین نشریاتی که برای راه اندازی آن باید از نهادهای مختلف مجوز اخذ کنند، به دلیل تبدیل شدن آن ها به یک سیستم اداری و بروکراتیک از اثرگذاری باز می مانند؛ باید طلاب به گونه ای تربیت شوند با کمترین هزینه مردم را درک کنند و امروز با این روند اگر به کار سرعت ندهیم در تمدن غرب هضم خواهیم شد و باید برای آن سازوکار جدی در نظر بگیریم.

فلاح به ضرورت تحلیل سازوکارها و فن آوری های موجود در حوزه اشاره کرد و بیان داشت: باید فن آوری های حوزه با روش های فقاهتی و اجتهادی مورد تحلیل و ارزیابی قرار بگیرند و تبدیل به یک ارزش شوند و برخی از فن آوری ها را نوسازی، بعضی ها را تقویت و عده ای را احیا و خلق کنیم؛ ما باید بجای تقلید از فن آوری های غربی به تحلیل و تولید و تقویت سازوکار های اسلامی و اصیل حوزوی روی بیاوریم.

وی با بیان این که برخی فن آوری های اصیل حوزوی به فراموشی سپرده شده اند، گفت: برخی سازوکارهای مشارکت مردمی مثل اردوهای جهادی، راهیان نور، جشن عاطفه ها، جشن نیکوکاری، صندوق صدقات، جشن تکلیف و… با ذوق مؤمنانه طراحی شد و اثرگذار هم بوده است.

حجت الاسلام فلاح در جواب به سوالی مبنی بر این که در تاریخ زندگی علما کدام سازوکار و فن آوری ها برای درک مردم طراحی شده است، گفت: تبلیغ های منبری و رفتن به منازل مردم در ایام تبلیغ و اطلاع از وضع مادی و معنوی آن ها یکی از فن آوری هایی بود که مردم را به مشارکت در دین داری دعوت می کرد و ما اگر نتوانیم تحلیل فن آوری را تبدیل به یک پدیده فربه کنیم، با خطر جدی مواجه خواهیم شد.

وی در تبیین معنای فن آوری حوزوی، اضافه کرد: باید تعریف دین و نسبت آن با عقل و جامعه مورد بررسی قرار بگیرد و اگر خودانگاری صحیح از حوزه درک شود فن آوری تولید خواهد شد؛ یکی از راهکارهایی که به ستون حوزه ها ضربه زد، مدرک گرایی بود که در این امر حوزه خود را تحقیر کرد و بنده معتقد هستم که هر آن چه در باطن حوزه وجود دارد در آینده به ظاهر جامعه هم کشانده خواهد شد.

در ادامه حجت الاسلام مهدیان با تاکید بر لزوم توجه به صورت های فن آوری گفت:  باید تعریف درستی از دین و وظیفه عالم بیان شود و در تولید علم به هویت تولید کننده دقت شود. از اول انقلاب حوزه در مواجه با مقوله بروکراتیک حکومتی یا نفی مطلق داشته و یا این که عده ای وارد یک سیستم و ساختار می شدند و همان را پیش می بردند و عملا به پیشبرد آن کمک می کردند؛ مدل سوم هم این بود که این ساختار غلط است و باید از بیخ تغییر پیدا کند و دلیلش نیز غربی بودن کامل ساختار است که در سیستم اسلامی پذیرفته نیست؛ دقیقا انحلال ارتش نیز بر اساس این دیدگاه بود که حضرت امام با هوشیاری آن سیستم را به نفع اسلام تغییر داد.

وی با بیان این که در عصر کنونی نظام سرمایه داری برای به دست آوردن پول و قدرت به دنبال طراحی سیستم هایی است که بتواند با سوق دادن مردم بدان، آن ها را کنترل کرده و سود کلان به جیب بزند، افزود: امروز در مواجه با فضای مجازی که غرب آن را طراحی کرده است ما یا باید آن را با همان سیستم قبول کنیم و یا باید آن را با تربیت نیروهای مؤمن تسخیر کنیم و یا فن آوری جدیدی را تولید کنیم که جلوی نفوذ آن را بگیرد.

مهدیان ادامه داد: انقلاب اسلامی دو عنصر هویت و نیز غایت (جهت) را در مردم زنده کرد و این امر زمانی حاصل می شود که اراده یک فرم را به دست بگیری و اجازه دخالت بیگانه را به آن ندهی؛ امام راس ارتش را تغییر داده و اتصال بین امت و امامت را شکل دادند و هر اندازه فن آوری ها به هویت انقلابی نزدیک شوند موتور حرکت مردم راه می افتد.

وی بیان کرد که یکی از راه های تاثیرگذاری با فن آوری غربی این است که افراد در دل آن ساختار را به نفع اسلام و انقلاب تغییر دهیم و افراد انقلابی را بر آن بگذاریم و با اصرار بر هویت، آن را به امام و امت متصل کنیم و نیروهای بدنه آن را ارتقا و رشد فکری داده و در مقابل ساختار غلط قرار دهیم. یکی از خطوط قرمز فضای مجازی این است که حاکمیتش در دست ما باشد؛ ما اسیر فن آوری های غربی هستیم و باید تکلیف خود را و چگونگی ورودمان را با آن مشخص نمائیم و ضمن حفظ هویت، آن ها را متحول کنیم و جریان هایی که در دل آن ها وجود دارند را ویرایش و در ساختار درست به کار بگیریم.

حجت الاسلام مهدیان با بیان این که رهبر انقلاب در سخنرانی اخیر خودشان در هفته وحدت، عدالتخواهی، صبر و اخلاق را از خصوصیات بارز پیامبر اکرم(ص) عنوان کردند، گفت: باید نخبگان هم با داشتن این اوصاف ارتقا پیدا کرده و اتصال به مردم پیدا کنند. یکی از راه های تغیر فرم، اتصال به امام است. نهادهای انقلابی که بعد از انقلاب به وجود آمدند اتصال به امام از ویژگی های آن هاست که خود را در دوران دفاع مقدس و این چهل سال به خوبی نشان داده است و باید اهل علم و پیشروان و امامان جامعه در اتصال امت به امام نقش خود را به خوبی ایفا کنند.

وی افزود: جنس کارهای خیریه و جهادی ما در کشور با آن طرف دنیا فرق می کند؛ چرا که خدمت ما برای این است که محروم بلند شده و به امام متصل بشود و با این امر جامعه اسلامی صورت می گیرد. خیلی از نهادهایی که امام ساخت یک جنس خاص و هویت واحدی دارند که طعم های مختلف در آن ها وجود دارد و هر اندازه در این نهادها شناخت حاصل شود بهتر می توان بقیه نهادها را مورد نقد و بررسی قرار داد.

این محقق حوزوی خاطرنشان کرد: ارتباط با مردم، اتصال با رهبری و نقشه راهبردی از ویژگی اردوهای جهادی، جریان های عدالتخواهی و تبلیغی و … است و برای تعامل با مردم باید با شناخت کامل قدم برداشت و  اتصال بین امت و امامت را شکل داد.

وی بیان داشت، این که اهل علم در معرض یک استکبار خفی هستند و این خود را در ارتباط مردمی نشان می دهد و برای از بین بردن آن باید فکر کرد. اتصال امت به امام، کمک به رهبری و ولی فقیه و تواضع با مردم به عنوان یک اخلاق راهبردی باید به طلاب یاد داده شود و این امر کمک می کند تا فن اوری غربی را در جهت کمک به جامعه سازی اسلامی به کار بگیریم.

در ادامه جلسه حجت الاسلام فلاح، اظهار داشت: نگاه ما به اسلام باید مشخص بشود که از کدام جهت است. عده ای آمدند داعیه دار مدیریت مجموعه عظیم حوزوی شدند و چون نگاه های کارشناسی شان کوتاه مدت بود، آن قدرت حرکت عظیم حوزه را گرفتند و اگر حرکتی در  فضلای کارآمد و عظیم حوزوی وجود دارد به خاطر شکل طراحی شده حوزه نیست بلکه به خاطر اطاعت از ولی فقیه است که در جامعه به حرکت درآمده اند؛ اگر این مرکزی که داعیه دار کنترل، جهت بخشی، ساماندهی و مدیریت است، نتواند خود را چابک کرده و بلندای حرکتش را بر اساس رهبری و مراجع انقلابی تطبیق کند، خودش عقب خواهد ماند؛ حوزه های علمیه چون با دانش دین که عظمت بخش است سر و کار دارند دارای قدرت هستند. کسانی که با دین سر و کار دارند و دین خالق و برنامه های خالق را برای شکوفا سازی خود به کار می گیرد نوع نگاه، رفتار و کردارشان خیلی متفاوت است.

وی با بیان این که نوع واکنش مثبت و منفی مردم به روحانیت به دلیل قدرت آن ها است که مردم تنها مسیر تغییر را در حوزه ها می بینند، اضافه کرد: اگر یک فاضل گمنام حوزه مورد بی احترامی قرار می گیرد فورا واکنش های منفی و نفرت اجتماعی شروع می شود؛ چون این نهاد پرقدرت پیش عموم مردم جایگاه فوق العاده دارد و برخی مدیران در حوزه و کارشناسان غربی نمی توانند آن را از حوزه بگیرند؛ درون حوزه عالمانی هستند که در بدترین شرائط به تولید دانش دین و تربیت مومنین مجاهد می پردازند و افرادی مثل حججی پای تربیت شدگان حوزه نشستند و تغییر ایجاد کردند.

فلاح افزود: آن ظرفیتی که انقلاب اسلامی در اختیار حوزه قرار داده برای شکوفاسازی ظرفیت جامعه به کار گرفته نشده است و می شود با این نشست ها توجه نگاه های فاضل انقلابی در حوزه را جلب کرد و ظرفیت ها را شناخت و سازوکارهای شکوفاسازی این ظرفیت ها را احصا کرد و در تحقق این ظرفیت ها قدم برداشت؛ اگر امروز قرار است از اسلام ناب و انقلاب اسلامی دفاع کنیم باید تمام تلاش خود را برای تحقق آن به کار بگیریم. باید نشست ها را به سمت کارامد کردن سازوکارها و فن آوری های اجتماعی برای شکوفاسازی ظرفیت اسلام پیش ببریم و قدرت مردم را به وسط میدان آوریم.

وی در پاسخ به این سوال که ظرفیت های فردی و اجتماعی که این قابلیت را دارند که آن ها را در مسیر قرار داد، چیست؟ گفت: وقتی که از واژه ها استفاده می کنیم، سازوکارها و برنامه هایی که تکلیف مردم را مشخص و استعدادهای اجتماعی مردم را شکوفا می کند، بیان کنیم. بحث از مشارکت های مردمی و استفاده از آن ها، به نوعی بوی سازوکارهای لیبرال دموکراسی غربی و یا یک سازوکار بازاری و تجاری سرمایه داری غربی را وسط می کشد! امامان یک تکالیف و مردم تکلیف دیگری دارند و مردم باید بیایند وسط و امامان جامعه با استفاده از سازوکارهای دینی استعدادها و ظرفیت های مردمی را شکوفا سازی کنند.

حجت الاسلام فلاح اضافه کرد: در نظر اسلام شکوفا سازی ظرفیت، مبتنی بر استعدادها است بر خلاف غربی ها که بر اساس نیازها  طراحی می کنند؛ در فن آوری تولیدی غرب قوانین را به نفع رفع نیازها و به نفع متخلفین به کار می گیرند نه افراد مستعد؛ نمونه آن را می توان در اعطای مجوزها و بروکراتیک اداری مشاهده کرد. انسان هایی بر اساس باندبازی می آیند وسط کار و همین افراد براساس نیازهای خود، سیستم را طراحی می کنند و امروز جوانان و استعدادهای زیادی در این کشور وجود دارد اما چون با سیستم غربی به آن نگاه می کنیم امکان شکوفاسازی و بکار گیری این استعدادها وجود ندارد. حاکمیت باید زمینه شکوفایی را فراهم کند نه این که دم به دم به این و آن اجازه بدهد یا ندهد.

وی در ادامه به بخش مشارکت دولت در شکوفاسازی ظرفیت های مردمی اشاره کرد و گفت: دولت باید به شکوفاسازی استعداد ها و ظرفیت های مردمی کمک کند نه این که طرفدار مشارکت حاکمیتی مردم باشد که هر کسی خواست حرفی بزند، یا نظریه ای بدهد باید از دولت مجوز بگیرد. اگر در حوزه ها برای نظریه پردازی ها مجوز لازم باشد به طریق اولی در وزارت خانه ها هم با اعطای مجوز، اجازه استفاده از ثروت ها را برای مردم می دهند و لذا باید نوع نگاه به ظرفیت های اجتماعی نوع کار آمد اصیل حوزوی باشد

در ادامه این جلسه حجت الاسلام مشکانی با اشاره به سخنان آقای مهدیان مبنی بر این که عده ای از واژه مشارکت به جای کنترل استفاده می کنند اظهار داشت: در تعابیر امامین انقلاب پای کار آمدن مردم مدنظر است و امروز یکی از دلیل هایی که برای گروه های جهادی در حوزه دبیرخانه تاسیس شده این است که افرد سودجود کمتر بتوانند از آن استفاده کنند.

وی افزود: امام خمینی (ره) تعبیری دارند که همه مردم نمی توانند اشتباه کنند اما امروزه با توجه به تاثیرگذاری شبکه های اجتماعی که مردم را مسحور خود کرده اند و به هر سمت بخواهند سوق می دهند؛ آیا این سخن امام باز هم می تواند ملاک باشد یا نه و چه سازوکاری وجود دارد که هم کار را به مردم بسپاریم و خطا ها به حداقل برسد و هم مردم زیاد در سیستم بروکراتیک معطل نمانند؟

سازوکار به حداقل رسیدن خطاها

حجت الاسلام فلاح بیان داشت: در قیام لله ظرفیت اجتماعی مقدم است و اگر ظرفیت های غربی کنار بروند، سازوکار های مردمی می آید و اگر سازوکار های غربی را حتی در گروه های جهادی پیاده کنیم نمی توانیم از ظرفیت مردمی استفاده کنیم؛ عده ای که در اتاق ها نشسته اند و پول پاشی می کنند، بجای این که به حفظ اعتماد مردم کمک کنند، قوانینی را تصویب می کنند که مشارکت های مردمی را کاهش می دهد.

حجت الاسلام مهدیان نیز در ادامه با بیان این که غایت، حرکت دادن مردم به سمت کمال است گفت: در رویکرد غربی مردم وسیله هستند و رویکرد و جهتی برای آن ها وجود ندارد اما در رویکرد دینی هم مردم هستند و هم جهت وجود دارد. در آزاد اندیشی غربی هر مسئله ای طرح می شود باید با مبانی غربی سازگار باشد وگرنه طرد می شود. در مقوله امامت و حاکمیت باید جهت طرح شود و نسبت هویت با جهت مشخص باشد.

وی با بیان این که در مقوله امامت و حاکمیت، جهت معلوم است افزود هر چه در این مسیر قدم برداریم به هویت نزدیک تر می شویم اما غرب به دنبال پراکنده کردن مردم و استعمار است. این که سیستمی طراحی بشود که خطاها را به حداقل برساند لازم و ضروری است اما این معنایش حذف کردن مشارکت مردمی و مدیریت آن توسط یک قشر خاص نیست.

مهدیان تصریح کرد: کسی که می خواهد فن آوری را درست کند، حوزه است. برخی نگاه صفر و صدی به حوزه دارند و عده ای آن را کلا نفی می کنند و و کسانی که هوشمندانه در حوزه هستند این را نفی می کنند و رشد جدی حوزه را به عینه خصوصا بعد از انقلاب می بینند. نقش علما و فضلا باید توضیح داده بشود. این باید تبیین شود که حوزه چه باید باشد و نیست؟ زمانی رهبر انقلاب برای حوزه سخنرانی کردند و از پیشرفت های خوب آن گفتند و البته فرمودند هیچ وقت به این اندازه حوزه از مردم عقب نبوده است؛ حرکت انقلاب اسلامی را باید حوزه تئوریزه کند و حوزه از همه مسئول تر است. باید این نهاد عظیم دینی نسبت به حرکت جامعه در جایگاه خودش قرار بگیرد. حوزه نسبت به حرکت جامعه موظف است و اگر سرعت کم و کاستی دارد باید آن کمبود را پیدا کنیم. لازمه هویتی حوزه، علم و اخلاق و تهذیبی است که رهبر انقلاب هم بدان تاکید دارند و باید واکاوی شود.

وی با بیان این که جریان های اجتماعی که می خواهیم شکل بدهیم باید هویت حوزوی و انقلابی داشته باشد، گفت: اساسا فرایند تولید دانش کشور توسط همین جریان ها که هویت علمی دارند صورت می گیرد و حوزه برای ایجاد حلقه های میانی چه کار باید بکند؟ به لحاظ دوره ای که در آن قرار گرفته ایم، دوره فن آوری خاصی است و دوران دولت اسلامی فن آوری ایجاد جریان های میانی را لازم دارد. اینکه حوزه جایگاهش در این بافت اسلامی چیست باید بررسی و بحث شود.

حجت الاسلام مهدیان خاطرنشان کرد: جریان های جهادی به بلوغی رسیده اند؛ در دیدار رهبری با دوستان جهادی در سال ۹۷، سخن معظم له این بود که این بلوغ را در این جلسه می بینم و یک مجموعه ای که فقط خود را تربیت کنند و صرفا به ساخت دستشویی و… باشد،  نیستند  بلکه می توانند جریان دولت اسلامی را تئوریزه کنند و پیش ببرند و باید این را توسعه دهید.

وی فکر کردن به جریان های آتی، توسعه جریان های جهادی حوزوی اصیل، گفتمان سازی دینی و انقلابی را لازمه حرکت انقلاب دانست و بیان داشت: جوشش حرکت های انقلابی را می بینیم که در خیلی از جریان ها انقلاب را حرکت می دهد و حرکت ها و حضور اجتماعی طلاب در بحران های سال اخیر مثل سیل و زلزله و کرونا بسیار متفاوت بود و این اتفاقی که در جریان و در حال توسعه است، نباید حوزه از آن باز بماند.

مهدیان در پایان با بیان این که حوزه باید امام فرزانگان تربیت کند، گفت: در جریان های جهادی، مطالبه گری، اندیشه ورزی و تربیت نیرو در بین نخبگان صورت می گیرد؛ باید محل تربیت نخبگان ما مشخص شود و قدرت مقدس یعنی ایمان و حرکت اجتماعی مردم؛ برای این حرکت نیاز به برنامه ریزی داریم و امامان جامعه در مقابل این مسئله وظیفه دارند.