به گزارش صدای حوزه، آیت‌الله محمدتقى مصباح یزدى به پرورش طلاب توجه خاصی داشت و در اداره مدرسه حقانى به‌همراه آیت‌الله جنتى، شهید بهشتى و شهید قدوسى فعالیت داشت.
او حدود ۱۰ سال در آنجا فلسفه و علوم قرآنى تدریس کرد. ایشان قبل و بعد از انقلاب شکوهمند اسلامی با حمایت و ترغیب امام خمینى (ره)، چند دانشگاه و مدرسه و مؤسسه راه‌اندازى کرد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌شود به بخش آموزش در مؤسسه «در راه حق»، دفتر همکارى حوزه و دانشگاه و بنیاد فرهنگى باقرالعلوم اشاره کرد.
آیت‌الله مصباح یزدی از زمان تأسیس مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام‌خمینى (ره) در سال ۱۳۷۴ تا پایان حیات، ریاست این مؤسسه را بر عهده داشت. همچنین، او نزدیک به ۲۰۰ عنوان کتاب به زبان‌های فارسی و عربی در زمینه‌هاى فلسفه اسلامى، الهیات، اخلاق و عقاید دارد که انتشارات این مؤسسه منتشر کرده است.
انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام‌خمینی (ره) در حال حاضر، قریب به ۲ هزار عنوان در موضوعات اقتصاد، مدیریت، علوم سیاسی، علوم قرآنی، جامعه‌شناسی، روانشناسی، تاریخ، فلسفه، کلام و عقاید، کودک و نوجوان و… به چاپ رسانده است که به همین دلیل سراغ «حجت‌الاسلام والمسلمین محمد بهمنی»، مدیر انتشارات این مؤسسه رفتیم تا با فعالیت‌های آن بیش‌تر آشنا شویم.
نقش آیت‌الله مصباح یزدی و مؤسسه آموزشی‌پژوهشی امام‌خمینی (ره) در تولید علم را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ایجاد الفت میان حوزه و دانشگاه
این نقش را می‌شود در چند بخش برشمرد. اعتمادآفرینی و ایجاد امکان گفت‌وگوی دو مرکز علمی، یعنی حوزه و دانشگاه، فضای علمی حوزه و دانشگاه تا قبل از انقلاب، بر پایه بدبینی و بی‌اعتمادی این دو رکن دانش و علم به یکدیگر بنا شده بود. در تصور تحمیل‌شده به دانشگاهیان، حوزوی‌ها متحجر و بی‌خبر از دانش و پیشرفت بودند. حوزوی‌ها هم اهالی دانشگاه را به دور از دین و حتی ضددین می‌پنداشتند.
آیت‌الله مصباح هم با سیره علمی و عملی خود قبل از انقلاب و از دهه ۳۰، برای ایجاد الفت میان این دو پایه تولید دانش و پیشرفت می‌کوشید و هم پس از پیروزی انقلاب، با تأسیس دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، مهم‌ترین گام را در ایجاد مفاهمه و آشنایی حوزه و دانشگاه برداشت.
او صد نفر از استادان شناخته‌شده دانشگاهی در پنج شاخه علوم انسانی را از سراسر کشور با استادان حوزوی آشنا به علوم انسانی، در جلسات مستمر علمی و کمیسیون‌های تخصصی کنار هم نشاند.
خدمت به جریان تولید علم در کشور، ایجاد روحیه بررسی مبانی و تفکر نقاد علوم انسانی و دانش ترجمه‌ای
ایشان علاوه بر مطالعه کتب ترجمه شده در علوم انسانی، با فراگیری زبان انگلیسی و فرانسوی، برخی از متون اصلی علوم انسانی را از زبان اصلی فراگرفت و کوشید تا احساس حقارت و کوچکی نهادینه‌شده در برابر نظریات غربی را به شجاعت علمی و قدرت نقادی بدل کند.
تبیین چگونگی تأثیر مبانی اعتقادی و دینی در علوم انسانی
این سؤال همچنان برای برخی بی‌پاسخ است که مبانی اعتقادی و بنیادین اسلامی مگر تأثیری هم در نتایج «علم» دارد؟ از نظر برخی، حتی همین امروز، علم فرادینی است. یا از نظر برخی دیگر همه علم‌ها دینی است. معلوم است که هر دو مبنا را می‌شود نقد کرد. اگر علوم پایه را بتوان در نسبت با مبانی دینی نفیاً و ایجاباً مساوی دانست، یقیناً علوم انسانی، از دسته دانش‌های تجویزی و تفسیری و مبتنی بر مبانی ارزشی است.
پرورش نیروی انسانی آشنا به مبانی دینی و آخرین نظریات علوم انسانی غربی
تولید دانش بدون محققِ آشنا به مبانی و روش علمی معتبر، امکان‌پذیر نیست. حتی نیروی انسانی متدینی که علوم انسانی غربی و ترجمه‌ای را به‌خوبی می‌شناسد، اما اصول بنیادین اندیشه اسلامی را فرانگرفته یا در حد اجمال می‌شناسد، قادر به تولید دانش اسلامی نخواهد بود. پرورش بیش از ۴۱۰۰ فارغ‌التحصیل حوزوی که مدارج معتبر دانشگاهی از کارشناسی تا دکترا را در رشته‌های علوم انسانی گرفته‌اند، مؤید این خدمت است.
رهبر معظم انقلاب در بیانیه ارتحال ایشان به همین نکته اشاره کردند که «پرورش شاگردان ممتاز اثرگذار» از برکات این عالم وارسته بود.
مهم‌ترین هدف علامه مصباح در مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، تولید علوم انسانی اسلامی بود
مهم‌ترین هدف ایشان در مؤسسه آموزشی پژوهشی امام‌خمینی (ره) چه بود؟
مهم‌ترین هدف علامه مصباح در این مؤسسه، تولید علوم انسانی اسلامی بود. علوم انسانی تفاوتی بنیادین با سایر دانش‌ها دارد و در پی هدایت و معنابخشی به زندگی انسان از پیش از تولد تا مرگ و حتی پس از مرگ است. علوم انسانی در دنیای مدرن، به‌جای دین نشسته و برنامه زندگی در ابعاد فردی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و… را ترسیم و ارائه کرده است.
ابعاد روحی و روانی انسان در روانشناسی، ابعاد اجتماعی انسان اعم از روابط و حقوق و… در علوم اجتماعی، مباحث مالی در دانش‌های گوناگون اقتصادی و معناداری زندگی در ترکیبی از دانش‌های روانشناسی و اقتصاد و حقوق ترسیم می‌شود.
مؤسسه آموزشی‌پژوهشی امام‌خمینی (ره) در چه حوزه‌هایی دست به تولید علم زده است؟
این مؤسسه در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری و در ۱۵ رشته دانش‌پژوه دارد. از شرایط پذیرش در این مرکز، حداقل داشتن تحصیلات سطح یک حوزه و دادن آزمون است. به‌دلیل استقبال و درخواست مکرر جامعه دانشگاهی و دانشجویی کشور برای آشنایی با مبانی و معارف اسلامی، خصوصاً مباحث مؤثر در علوم انسانی، دانشگاه فرهنگ و معارف اسلامی در هفت رشته در مقطع کارشناسی و هشت رشته در مقطع ارشد، از وزارت علوم مجوز گرفت.
تولید سرفصل‌های آموزشی برای این مقاطع یکی از خدمات علمی این مؤسسه در تولید محتوای علمی و متون آموزشی است و قریب به سه‌هزار دانشجو و فارغ‌التحصیل دارد. به گواهی کارشناسان وزارت علوم، این مرکز جزو سه مرکز مجازی نخست کشور بوده است.
این مؤسسه در تربیت نیروی انسانی متعهد و متخصص چه جایگاهی در کشور دارد؟
شاید زیباترین و کوتاه‌ترین تیتری که در ایام ارتحال علامه مصباح در رسانه‌ها منتشر شد، تیتر خبرگزاری ملکه انگلستان بود. آن‌ها با حقد و کینه دیرینه‌شان از آیت‌الله مصباح نوشتند: ۶۰ سال کادرسازی برای جمهوری اسلامی. این یک اقرار بزرگ است. آیت‌الله مصباح و شهید بهشتی همیشه هدف کینه و توهین جریان ضددینی و ضدانقلاب بودند.
معمولاً با ارتحال یک فرد، از تندی هجمه‌ها کاسته می‌شود؛ اما درباره آیت‌الله مصباح برعکس شد و حتی پس از ارتحال ایشان، این کینه‌ورزی‌ها ادامه پیدا کرد. شاید ریشه این تداوم کینه و دشمنی در تداوم راه و اندیشه و برکات وجودی آن عالم وارسته باشد. به‌قول یکی از منتقدان علامه، متأسفانه راه او همچنان رهرو دارد. شاگردان ممتاز اثرگذار، از امتیازهای درخشان در کارنامه این بزرگوار است.
درباره آثار منتشرشده و منتشرنشده استاد مصباح رضوان الله علیه، به نظرم می‌رسد که همه جبهه فرهنگی انقلاب مسئولیت دارند.
هم از باب اینکه ایشان همتی جز نشر معارف قرآن و اهل‌بیت و حمایت از جبهه انقلاب نداشتند، هم از این جهت که در گام دوم انقلاب، راهی که می‌تواند چشمه جوشان اندیشه‌های ناب و راه‌گشا باشد، آثار و اندیشه‌های ایشان است. اینکه رهبر انقلاب نسل جوان را به مراجعه به اندیشه‌های آیت‌الله مصباح به‌عنوان جبران‌کننده علامه طباطبایی و شهید مطهری دعوت میکنند، بی‌دلیل نیست.
شخص آیت‌الله مصباح در حوزه تولید کتاب بسیار فعال بوده‌اند. ایشان چند اثر نگاشتند؟
آثار منتشرشده ایشان در حال حاضر بیش از ۱۸۰ جلد و ۱۲۲ عنوان است. آثار منتشرنشده بسیاری در نوبت آمادهسازی و نشر است که سعادت نشر این آثار نورانی در زمان حیات این بزرگمرد از ما گرفته شد. تاکنون ۱۰۹ کتاب ترجمه به ۱۱ زبان از آثار ایشان شناسایی شده است.
برنامه‌ای برای انتشار آثاری به‌منظور بزرگداشت حضرت آیت‌الله مصباح ندارید؟
چند اثر در نوبت چاپ و آمادهسازی داریم که برخی مشکلات از سمت ما و همچنین کسالت استاد، فرصت تکمیل را در زمان حیات مبارکشان نداد و اکنون در مراحل پایانی آمادهسازی قرار دارد.
مباحث اخلاقی، تفسیر موضوعی دست‌نوشت ایشان و سلسله‌کتاب‌های جوان، کارهایی است که توفیق انتشار در زمان حضور ایشان را نیافت.
در پایان، با توجه به ارتباط‌تان با حضرت آیت‌الله، خاطره‌ای از ایشان برایمان بگویید
رهبر معظم انقلاب در بیانیه ارتحال علامه تعبیر عجیبی دارند: «توفیق سلوک معرفت توحیدی.» این تعبیر به نظر این شاگرد کوچک شاگردان استاد، تعبیر بلندی است؛ یعنی یک عمر بر مدار توحید و خدا راه رفتن و نایستادن! سفارش همیشگی ایشان هم کار برای خدا و توجه به حضرت ولی‌عصر ارواحنا فداه بود.
بنده برای قبول مسئولیت انتشارات خدمتشان رسیدم. فرمودند: «ما اهل علم در قیامت به‌خاطر کم چیز خواستن از حضرت معصومه (س) مؤاخذه می‌شویم.» این فرمایش خیلی عجیب و نگران‌کننده است. نفرمودند حسرت می‌خوریم؛ بلکه مؤاخذه می‌شویم!
یک بار هم به‌خاطر فشار کار انتشارات و البته گزارش کار و برخی پیشنهادها خدمت ایشان رسیدم. با خودم سیر گزارشی آماده کرده بودم که بتوانم مختصر و مفید ارائه کنم؛
مثلاً مشکلات، راهکارها، ارتباطات و …. قبل از اینکه بنده شروع کنم، با محبتی بی‌مثال و پدرانه و لبخندی که همیشه در یاد هر ملاقات‌کننده‌ای می‌ماند، فرمودند: «اینکه بگوییم فکر من و برنامه من و دوستان من و این‌ها، راه به جایی نمی‌برد. باید برویم حرم حضرت معصومه (س) گدایی کنیم تا خودشان راه را نشانمان بدهند.»
با این تذکر، بنده دیگر چیزی نگفتم و مستقیم رفتم حرم حضرت معصومه (س) و عرض کردم که امروز آمدنم با روزهای دیگر فرق می‌کند. امروز معرف دارم. درست همان روز، بعد از بازگشت به انتشارات، برنامه‌ها و کارها و ارتباطاتی پیش آمد که بسیاری از مشکلاتی که به‌خاطرش می‌خواستم خدمت علامه مصباح گله کنم، برطرف شد.
هنوز همه دوستان انتشارات هر روز با سلام محضر حضرت معصومه (س) کار را شروع میکنند و حضرت را صاحب انتشارات می‌دانند.
