به گزارش صدای حوزه، یکی از مطالبات ثبت شده در سامانه فارس من موضوع معیشت طلاب، شهریه پایین و مشکلات معیشتی آنهاست.
طبق رسمی که در حوزه‌های علمیه از دیرباز مرسوم است، مراجع مبلغ مختصری را بابت کمک خرج طلاب از محل سهم امام زمان (عج) از وجوهات پرداختی از سوی مقلدان به طلاب پرداخت میکنند که این مبلغ در برخی حوزه‌ها حدود ۲۰ تا ۳۰ هزار تومان و در برخی حوزه‌های علمیه هم بیش‌تر است. اما در مجموع مبلغ چندان قابل توجهی نیست که بتوان برای گذران زندگی روی آن حساب باز کرد؛ بلکه کمک خرجی است برای تحصیل و هزینه‌های آن.
در مطالبه ثبت شده در سامانه فارس من، مشکل طلاب اینگونه بیان شده است:
«ما طلبه‌های برادر و خواهر به خاطر وضعیت اقتصادی و معیشتی پایین، درخواست داریم مسئولین مربوطه به این امر رسیدگی بفرمایند.
امروزه شهریه یک طلبه متأهل، از حداقل دستمزد یک کارگار محترم، بسیار پایین‌تر است و این باعث ایجاد مشکلات در زندگی طلاب شده و از طرفی امکان خدمت به دینداران را در زمینه تخصصی خودشان، از آنها گرفته و حتی آنها را مجبور به کار دوم کرده است. در زمانی که یک شانه تخم مرغ نزدیک به ۴۰۰۰۰ تومان است، برخی مراجع ۳۰۰۰۰ تومان شهریه می‌دهند و این وضعیت اسفبار است»
این مطلب را می‌توانید از اینجا مشاهده کنید.
اما نکات بیان شده در ذیل این مطالبه فارس من در نوع خود جالب است؛ برخی همدردی کرده و خواهان پرداخت شهریه بیش‌تر به طلاب هستند و برخی هم این گونه طلب کردن کمک و شهریه را در شأن یک طلبه نمی‌دانند و می‌گویند این راهی است که طلبه، با اختیار انتخاب کرده و به مشکلات آن از قبل آگاه بوده است.
وضع معیشت طلاب تأسف‌بار است و در عین‌حال جامعه از آنها توقعات زیادی دارد
مخاطبی با حمایت از این مطالبه سامانه فارس من می‌گوید: واقعاً باید برای رسیدگی به وضعیت معیشتی طلبه‌ها چه خواهر و چه برادر فکری بشود. وضعیت آنها از نظر زندگی بسیار جای نگرانی و تأسف دارد آنها خدمتگزار جامعه در مسائل فرهنگی هستند، اما هیچ گونه پایگاه حمایتی ندارند و حتی زندگی آنها در نظر مردم مورد توجه نیست اما توقع جامعه از آنها بسیار بالا است.
جامعه به روحانی نیاز دارد همان‌طور که به پلیس نیاز دارد
مخاطب دیگری می‌گوید: طلاب و روحانیون از جمله اقشاری هستند که وجود آنها برای جامعه لازم است و همان‌طور که جامعه به پلیس نیاز دارد به روحانی و مبلغ هم نیاز دارد. پس باید این قشر هم مانند دیگر گروه‌ها مانند نیروهای انتظامی و نظامی حمایت و تأمین شوند.
طلبگی باید تخصصی شود و مورد حمایت نظام‌مند قرار گیرد
مخاطب دیگری می‌گوید: طلبگی باید تخصصی و مورد حمایت نظام‌مند دولت باشد، حتماً به وضعیت اقتصادی طلاب رسیدگی شود که واقعاً در مضیقه هستند.
مخالفان این مطالبه البته بیش‌تر از موافقان آن هستند.
ما در راه خدا گام نهاده‌ایم و نباید از بنده خدا طلب کنیم
یکی از مخاطبان می‌نویسد: من خودم طلبه هستم و برای گذران زندگی روزه و نماز استیجاری می‌گیرم، اما هیچ‌گاه راضی به طلب کردن پول از بنده خدا نیستم. ما طلبه هستیم، طلبه یعنی طالب، طالبِ چه؟ طالب خدا، ما در راه خدا گام نهاده‌ایم و قطعاً خدا و اهل بیت (ع) زیر دین ما نمی‌مانند و ما را کمک میکنند.
طلبه با علم به سختی‌ها به این عرصه وارد شده و این راه را انتخاب کرده است
مخاطب دیگری می‌گوید: من هم طلبه هستم و ما از ابتدا مشکلات این راه خصوصاً زندگی در شرایط سخت را می‌دانستیم و این راه را انتخاب کردیم. اگر کسی هم نمی‌دانسته یا می‌دانسته و پشیمان شده کسی جلویش را نگرفته است. لطفا ضربه به روحانیت نزنید.
از نکاتی که درباره ثبت این مطالبه و لزوم کمک به طلاب باید به آن اشاره کرد، موضوعی است که خداوند در آیه ۱۷۳ سوره مبارکه بقره به آن اشاره کرده است. در این آیه خداوند می‌فرماید: انفاق برای کسانی است که در فقر هستند، اما به گونه‌ای رفتار میکنند که از چهره و ظاهر آنها فقر قابل تشخیص نیست و دیگران آنها را بی‌نیاز می‌پندارند.
فرق طلبه با دانشجوی نخبه چیست؟
نکته دیگری که در پیام‌های مخاطبان این مطلب بیان شده، مقایسه تحصیل در حوزه علمیه و دانشگاه است. برخی مخاطبان می‌گویند: لطفاً کمی فکر کنید، تفاوت شما با یک دانشجوی دانشگاه دولتی و حتی نخبه چیست؟ چرا به دنبال تبعیض هستید. پرداخت شهریه به طلبه‌ها از ابتدا کاری اشتباه بوده، هم اکنون شما درخواست دارید آن را زیادتر هم کنند؟
طلبه باید پاسخگوی جامعه باشد، اما از دانشجو چنین انتظاری نیست
اما پاسخ به این نکته در چند پیام بیان شده است. یکی از مخاطبان نوشته است: طلبه باید در قبال تحصیلاتش در جامعه پاسخگو باشد و تا حدی به لحاظ علمی رشد کند که بتواند پاسخ سؤالات و شبهات مردم را بدهد. طلبه برای این کار متعهد است و باید در شبانه‌روز ساعت‌ها مطالعه کند؛ در حالی که جامعه از دانشجو چنین انتظاری ندارد.
طلاب هم باید مانند مردم دنبال کار و شغل باشند
مخاطب دیگری می‌نویسد: به نظرم، طلاب هم مثل بقیه مردم باید به دنبال کار و شغل باشند. آیا کسی یا مؤسسه‌ای به دانشجو بابت درس خواندن هزینه‌ای پرداخت می‌کند، چرا باید منتظر و چشم براه مراجع و دولت برای حقوق باشید طلاب هم مثل بقیه افراد جامعه هستند و فرقی نمی‌کنند.
انتقاد از تجمع و تمرکز طلاب و نرفتن به مناطق محروم برای تبلیغ
مخاطب دیگری به حضور نیافتن طلاب در مناطق محروم اشاره کرده و اینکه بسیاری از طلاب که با پول امام زمان (عج) تحصیل کرده‌اند به تبلیغ نمی‌پردازند و در قم مانده‌اند.
این نکته مطرح شده توسط مخاطب، از جمله نکاتی است که جای بررسی فراوان دارد؛ زیرا ده‌ها هزار طلبه فارغ‌التحصیل در قم مانده‌اند و با اشتغال در مشاغل دولتی، کسب و کار، نشر و… امرار معاش میکنند و تمایلی به کار تبلیغی ندارند. این در حالی است که مناطق محروم و روستا‌ها و شهرهای بسیاری هستند که به شدت به مبلّغ نیاز دارند و مردم برای اموری چون نماز جماعت، آموزش صحت قرائت نماز، خواندن خطبه عقد برای جوانان، پاسخ به سؤالات و شبهات و… به روحانی نیاز دارند.
انتقاد آیت‌الله سبحانی از تمرکز طلاب در قم/ مناطق محروم، شدیداً به روحانی نیاز دارند
سال ۱۳۹۵ آیت‌الله جعفر سبحانی، از مراجع عظام تقلید به انتقاد از تمرکز طلاب در قم پرداخت و گفت: مناطق مختلف کشور مخصوصاً در استان‌های محروم و مرزی نیاز شدیدی به حضور روحانیون دارند و باید ساز و کاری اندیشیده شود تا از تمرکز طلاب در قم جلوگیری شود.
آیت‌الله سبحانی ادامه داد: تحقق این هدف نیازمند یک برنامه‌ریزی مناسب است و باید مرکزی ایجاد شود تا طلاب و روحانیون از طریق این مرکز به مناطق مختلف اعزام شوند و کار پرداخت شهریه به این افراد نیز توسط همین مرکز انجام شود.
این مرجع تقلید، این کار را خالی کردن میدان دانست و گفت: جمع شدن طلاب و روحانیون در یک شهر مانند این است که سربازان به جای جهاد، در یک شهر جمع شوند و دشمن دور آنها را گرفته باشد.
نکاتی درباره مشکلات طلبگی و تبلیغ در کشور
ثبت این مطالبه و بررسی نظرات مردم موضوعات دیگری را هم به وجود می‌آورند که در کنار معیشت طلاب باید به آنها توجه شود که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.
۱. موضوع تبلیغ دین آن هم به صورت حرفه‌ای و با استفاده از ابزار روز یکی از نیاز‌های امروز جامعه است و باید در این زمینه در حوزه‌های علمیه اتفاقات ریشه‌ای صورت گیرد، زیرا کار‌کرد حوزه‌های علمیه پاسخگوی نیاز امروز جامعه نیست و ریشه و شالوده کار حوزه‌های علمیه هنوز سنتی است. البته برخی اقدامات در فضای مجازی و دیگر حوزه‌های روز رخ داده، اما این کار‌ها پاسخگوی نیاز جامعه نیست.
۲. طلاب با علم به مشکلات وارد راه طلبگی شده‌اند و باید خودشان از ابتدا برای امرار معاش و کسب درآمد در کنار تحصیل برنامه‌ریزی کنند، زیرا توان مراجع برای پرداخت شهریه بیش از این نیست.
۳. حوزه‌های علمیه باید در کنار آموختن علوم دینی برنامه‌هایی هم برای مهارت‌آموزی طلاب داشته باشند تا از این رهگذر، بخشی از مشکلات طلاب حل شود.
۴. از جمله موضوعاتی که این روز‌ها به شدت نیازمند پیگیری خصوصاً از سوی مراجع است، این است که باید تمرکز‌زدایی طلاب و روحانیون از قم انجام شده و این افراد با حضور در مناطق محروم به تبلیغ بپردازند.
۵. استفاده از موضوع وقف و جذب خیّر برای معیشت طلاب هم از دیگر مضوعاتی است که می‌تواند تا حدی مشکلات را حل کند. این کار نه فقط در موضوع کمک مالی بلکه در ایجاد اشتغال برای طلاب می‌تواند مؤثر باشد.
در روز‌های آینده این موضع را از ابعاد دیگری هم بررسی می‌کنیم.
اولا: کسانیکه طلبه را با دانشجو مقایسه می کنند دچار اشتباه محض هستن، دانشجو بعد ۴ سال درس خواندن می ره دنبال کار و جایی مشغول کار میشه با حقوق و مزایای بالا ولی طلبه بعد ۲۰ سال هنوز باید درس بخونه بدون کمترین درآمد و در خود حوزه علمیه هم چیزی به حساب نیاد و کاری بهش ندن. خودش دندش نرم مه اومده حوزه ولی زن و بچه ش چه گناهی کردن که باید با فقر زندگی کنن و در تامین مایحتاج اولیه هم بمانند.
ثانیا: مراجع بزرگوار و عزبزانیکه بحث تبلیغ در مناطق محروم را پیش می کشن آیا حاضرن طلبه را تأمین کنن تا طلبه در مناطق محروم و دور افتاده به تبلیغ بپردازه یا طلبه هم مثل سایر روستاییان چوپانی و کشاورزی کنه تا بتونه امرار معاش کنه. اگر اینجورریه چرا خود مراجع بزرگوار به اون مناطق نمیرن یا چرا طلبه رو ساپورت نمی کنن تا بتونه به تبلیغ بپردازه؟
ثالثا: بنده سال گذشته اقدام به رفتن به تبلیغ در مناطق محروم کردم هم معاونت تبلیغ حوزه قم و هم قرارگاه پیشرفت و آبادانی سپاه به دلایل واهی بنده رو رد کردن و اجازه رفتن به تبلیغ رو ندادن، اونم بعد ۱۵ سال تبلیغ کوتاه مدت در مناطق محروم که ناچارا از ماه مبارک رمضان امسال مجبور شدم با ۴۱ سال سن برم شاگرد مغازه بشم تا بتونم خرج اجاره و قسط و زن بچه رو بدم که پیش صاحبخونه و زن و بچم شرمنده نباشم. و دیگر هیچ وقتی هم ندارم تا بتونم به درس و بحث فکر کنم و هرچه در این ۲۱ سال خوندم رو بوسیدم و کنار گذاشتم. (بعد از ۲۱ سال به این نتیجه رسیدم که ورودم به حوزه اشتباه محض بوده)