به گزارش صدای حوزه، حضور در حوزه‌های علمیه و یادگیری دروس حوزوی همواره با سختی‌ها و مشکلات خاص خودش همراه بوده است، دروسی که یادگیری آن نیازمند همت، تلاش و کوشش فراوان است، از همین رو با حجت‌الاسلام اصغر خلیلیان پژوهشگر و محقق حوزه علمیه قم و مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) از طلاب موفق به گفت‌وگو نشستیم تا از دلایل موفقیت وی در یادگیری این دروس بیشتر بدانیم.
صحبت‌های آیت‌الله علامه طباطبائی عامل ورود من به حوزه‌های علمیه بود
اصغر خلیلیان هستم متولد ۱۳۵۹ شمسی در شهرستان اهر و از سال ۷۶ وارد حوزه علمیه قم شدم، الآن هم که چندین سال است درس خارج فقه و اصول شرکت می‌کنم.
انگیزه ما از ورود به حوزه بیشتر یک جرقه بود، تا آنجا که می‌دانم در فامیل سابقه حوزوی نداشتیم بین فامیل، کسی طلبه نبود، ولی یک‌زمان یک برنامه‌ای بود فکر می‌کنم سالگرد رحلت آیت‌الله طباطبائی بود که مرحوم علامه طباطبائی یک مصاحبه در تلویزیون کردند من چهره نورانی ایشان را دیدم و علاقه‌مند شدم بعد از آن بود که سال ۷۶ وارد حوزه علمیه قم شدیم.
دروس حوزه را به‌صورت سنتی فراگرفتم
من خیلی علاقه‌ای به اشتغال حتی حوزوی به معنای اینکه برخی ممکن است داشته باشند، نداشتم، لذا درس‌ها را به‌صورت سنتی ادامه دادم و همان بحث فقه سنتی و فقه جواهری که است، این‌طوری ادامه دادیم البته این به معنای رد آن عزیزان نیست که در آن رشته‌ها هستند ولی من علاقه نداشتم و خیلی برایم مناسب نمی‌دانستم لذا همین درس‌های حوزوی را به‌صورت سنتی خواندم، الآن هم جایی به آن معنا مشغول نیستیم در حد اینکه درس می‌خوانیم، ایام تبلیغ اگر شرایطش باشد و بتوانیم ان‌شاءالله تبلیغ می‌رویم کمااینکه در سالیان اخیر این وظیفه را انجام دادیم.
من کم‌وبیش از سال‌ها اوایل طلبگی در همایش‌ها و گروه‌های مختلف مقاله می‌دادم، جوایزی هم بحمدالله کسب کردیم منتهی به‌صورت جدی یک تقریری که از ما چاپ شده درس‌های آیت‌الله فاضل لنکرانی است که “رسالتان فقیهتان” است که چاپ دومش هم شده و توفیقی بود که با محبت و توجه استادمان به‌صورت عربی نوشتیم.
بعد هم همان دو رساله را بنده ترجمه کردم و در مجله مرکز فقهی هم چاپ شده. یک کتابی هم نوشتیم یعنی یک قسمتی از درس‌های استادمان آیت‌الله فاضل لنکرانی درباره اسلام و کفر بود.
یکی از مشوق‌های اصلی یک طلبه استاد است
یکی از مشوق‌های اصلی یک طلبه برای اینکه وقتی وارد حوزه شده و با علاقه و امید بیشتری در این عرصه قدم برداشته و ادامه تحصیل بدهد استاد است.
من خودم وقتی وارد حوزه شدم از اوایل طلبگی برخی اساتید داشتیم که واقعاً اساتید فرهیخته، دانشمند، هم از جهت علمی و هم از جهت اخلاقی بودند و روی ما اثرات خوبی گذاشتند و باعث تشویق ما شدند، استادی داشتیم به نام حاج‌آقای موسوی ادبیات عرب و برخی از کتب دیگر را خدمت ایشان خواندیم، از تواضع و علم ایشان تحت تأثیر قرار گرفتیم.
اثر استاد فقط در علم نیست اخلاق هم خیلی مهم است، شما یک‌وقت پیش استادی می‌روید که ممکن است خیلی باسواد باشد ولی ارتباط‌گیری‌اش با شاگرد و اینکه حواسش به شاگردش باشد و بتواند دست شاگرد را بگیرد، در امور مختلف، این‌طور نیست که همه اساتید این‌طوری باشند،
به نظر من یکی از انتقاداتی که شاید نسبت به برخی از امور حوزه است همین بحث ارتباط استاد و شاگرد است، بعضی از اساتید که چهار پنج سال هم درسشان شرکت کنید، فعال هم باشید و شاگرد زرنگی هم باشید، به هر دلیلی دیگر نتوانید کلاسش بروید، مثلاً خدای ناکرده مریض شوید، این استاد یک کلمه سراغ شما را نمی‌گیرد، نمی‌گوید فلانی که چهار سال شاگرد من بود، این‌همه می‌آمد چرا الآن نیست نکند مشکلی برایش پیش‌آمده؟ یک اتفاقی برایش افتاده؟
به نظر من این یکی از ایرادات و معایبی است که برخی در حوزه دارند، همین موضوع است یعنی علاوه بر اینکه طلبه‌ای که پیش استاد تلمذ می‌کند باید شئون شاگردی را رعایت کند به نظر من استاد هم باید حواسش به این مسئله باشد، اگر طلبه‌ای درس می‌آید و بعد از مدتی در گوشه‌ای می‌نشیند و سؤالی نمی‌پرسد، شاداب نیست و نشاط علمی را ندارد استاد باید بداند چرا؟ علتش چیست؟ بررسی کند، بحث این نیست که مسائل خصوصی را بپرسد، ممکن است طلبه بچه‌اش مریض شده، شاید مشکل مالی دارد استاد باید حواسش به شاگردهایش باشد.
تأکید آیت‌الله‌العظمی فاضل لنکرانی (ره) برای ارتباط شاگرد و استاد
یکی از همشهری‌های ما که از روحانیون قم و مسن هم هستند و حدود ۸۰ سال سن دارند خاطره‌ای از مرجع عالی‌قدر حضرت آیت‌الله‌العظمی فاضل لنکرانی (ره) بیان کرد که برایم جالب بود.
وی تعریف می‌کرد که یک مقدار درس ایشان را رفتیم، چون مرحوم آیت‌الله‌العظمی فاضل لنکرانی آن زمانی که کفایه می‌گفتند یکی از اساتید مبرز و مهم در حوزه علمیه بودند و معروف هم بودند، ما که آن زمان نبودیم! ولی معروف است.
این همشهری ما خودش نقل می‌کرد که مرحوم آیت‌الله‌العظمی فاضل لنکرانی در یک کلاسشان یا در یک جایی بیان می‌کردند که پدر من یعنی جدّ استاد ما به من گفته‌اند تا جایی که می‌توانی به طلبه خدمت‌کن، این خیلی مهم است.
ممکن است درس‌خوان هم باشد چون ما در سیره استادمان می‌بینیم، الآن آیت‌الله فاضل لنکرانی که خدا حفظشان کند یک خصوصیتی که دارند این است که اگر کسی پیش ایشان بیاید، یک انتظاراتی دارد که شاید از دست مراجع هم برنیاید، یا مراجعات زیاد است و برخی اوقات آدم نمی‌تواند همه نیازها را برآورده کند ولی درباره طلبه‌ها تا آنجا که من شاهد بودم دست‌خالی برنمی‌گردانند و حواسشان است و در واقع بحث بصیرت و سفارش پدر بزرگوارشان نمایان است.
طلبه‌هایی که درس می‌خوانند و زحمت می‌کشند امید است که در آینده در حوزه اثرگذار باشند از این‌جهت کمک میکنند و توجه میکنند و شکی در این نیست.
تقریرنویسی یکی از اصول اصلی پیشرفت علمی در حوزه‌های علمیه است
مطلب دوم درباره مسائل غیر معیشتی یعنی تحصیلی است؛ یکی از مشکلات ما طلبه‌ها البته الآن این‌طوری شده و اینها هم جزء انتقاداتی است که باید بزرگان حوزه و کسانی که در حوزه تصمیم‌گیر هستند توجه داشته باشند، بحث تقریر دروس است که خیلی کم‌رنگ شده، شما می‌بینید یک استادی می‌آید صدها شاگرد دارد و خودش هم خیلی استاد خوبی است ولی همه مطالبش شسته‌رفته و آماده است و طلبه هم می‌گوید همه چیز روی سایت است! خیلی از علما و بزرگان بودند که تقریراتشان در کتابخانه‌هایشان و خانه‌هایشان بوده و بعدها احیا شده، یعنی اینکه طلبه آنچه وظیفه دارد باید انجام بدهد، تقریر درس استاد خیلی مهم است خصوصاً به زبان عربی، حالا اگر کسی غلط هم داشته باشد عیبی ندارد و طبیعی است ولی وقتی این را بنویسد بعد از مدتی هم خودش قوی می‌شود و هم اینکه نشان می‌دهد این درسی که خوانده بدون ثمر نبوده، نمی‌گویم آنهایی که تقریر نمی‌نویسند فایده ندارد، خیلی‌ها هستند که از جهت علمی جزء اساتید هستند ولی یک تقریر عربی از درس‌هایشان ندارند، روی این اساس سنت علمای گذشته ما همین بوده که درس‌های اساتیدشان را تقریر می‌کردند به زبان عربی و به استاد ارائه می‌دادند.
آیت‌الله‌العظمی وحید خراسانی حفظه‌الله یک زمانی درسشان می‌رفتیم، ایشان خیلی سرشان شلوغ است و وقت نمی‌کنند، شما حتی ۵۰ جلد کتاب خوب هم بنویسید ببرید آنجا معلوم نیست وقت کنند ببینند، ولی وقتی درسشان می‌رفتیم یک زمانی یک تقریری از درس ایشان کردم، اولش گفتم بگذارید تکمیل بشود، شما به‌عنوان سنت علمای سلف ما که تقریر شاگردانشان را قبول می‌کردند دیدم ایشان قبول کردند و بعد از یک مدت آوردند و حتی به من جایزه هم دادند، درحالی‌که آیت‌الله وحید خراسانی از جهت وقت‌گذاشتن برای من یک درسی بود که یک استادی با این سن و با این مشغله، یک شاگرد سال اول دوم حضورم در درس ایشان بود تقریر من را ببیند، بعد هم یک راهنمایی‌ها و توصیه‌هایی هم کردند.
یکی از خصوصیات استاد فاضل لنکرانی همین است که شما اگر درسشان را بنویسید و ارائه بدهید، علاوه بر اینکه تشویق میکنند و موردتوجه قرار می‌دهند، اگر در حدّی باشد که بشود چاپ کرد حمایت میکنند برای چاپش، این خیلی مطلب مهمی است که از این اساتید ان‌شاءالله خداوند متعال به همه توفیق بدهد که زیاد بشوند و از شاگرد حمایت کنند.
بعد از انقلاب حمایت‌ها حوزه‌های علمیه بهتر شده است
بعد از انقلاب الحمدلله با عنایت‌های مقام معظم رهبری حوزه علمیه نسبت به قدیم و خصوصاً قبل از انقلاب خیلی بهتر شده، الآن در بحث حمایت‌هایی که از طلبه‌ها می‌شود، بحث بیمه، امکانات مدارس، حمایت از خانواده طلاب، نکات مهمی است که آدم نباید ناشکر باشد.
ضرورت به‌کارگیری طلاب در ادارات و سازمان‌ها
به نظر من اگر حوزه علمیه از حالا هم یک برنامه‌ریزی کند خیلی بهتر است و در این ۴۰ سال هم کم‌کاری کرده، در ادارات مختلف در کل کشور رایزنی کند و طلابی که تمایلی به ادامه تحصیل ندارند یا احساس میکنند که در جاهای دیگر مفید هستند را جذب کنند هم باعث می‌شود این طلبه‌های انقلابی و طلابی که می‌توانند برای نظام مفید باشند، وجودشان در آنجا مفید باشد.
