به گزارش صدای حوزه، حجت الاسلام والمسلمین محمدعلی لیالی، استاد و پژوهشگر حوزه و دانشگاه و عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، طی یادداشتی به برخی اظهارنظرها در روزهای اخیر در خصوص مسئله سکولاریسم در حوزه، پرداخته است که در ادامه مطالعه می نمایید:
با توجه به برخی اظهارنظرها در روزهای اخیر، این پرسش مطرح است که آیا حوزه علمیه قم گرفتار سکولاریسم شده و این که آیا جریان سکولار در این حوزه، جریان غالبی است؟!
پیش از پاسخ به این سوال لازم است که به مناسبت هفته پژوهش و هفته وحدت حوزه و دانشگاه، چند نکته ای را اجمالاً بیان کنیم، از جمله تأکید بر ضرورت تقویت وحدت حوزه و دانشگاه که این مهم در اندیشه و تفکر امام(ره) و رهبری نیز جایگاه ویژه ای دارد.
به هر حال حوزه و دانشگاه در عرصه خدمت به تفکر، معرفت و اندیشه انقلاب اسلامی، دو بال مهم به شمار می روند که به خصوص انتظار می رود در عرصه تولید و انتشار گفتمان انقلاب اسلامی همچنان نقش آفرین باشند و همان طور که در شکل گیری و پیروزی انقلاب اسلامی دخیل و مؤثر بوده اند، می بایست در حراست و تقویت آن نیز نقش مؤثر خویش را به درستی ایفا نمایند.
حوزه و دانشگاه دو بال اندیشه و تفکر
حوزه و دانشگاه حقیقتاً دو بال اندیشه و تفکر هستند که برای احیای تمدن نوین اسلامی باید بر تلاش های خویش بیفزایند تا در نهایت نقش مهمی در رشد و تعالی جامعه و نظام اسلامی داشته باشند.
در راستای وحدت حوزه و دانشگاه و نیز عنایت به مقوله پژوهش می بایست به رهبران و پیشگامان وحدت حوزه و دانشگاه عنایت داشت که بعد از امامین انقلاب، ما با شخصیت های بزرگواری چون شهید مطهری، شهید مفتح، شهید باهنر و شهید بهشتی مواجه هستیم که این عزیزان با خون مطهر خویش درخت تنومند حوزه و دانشگاه را در مسیر اهداف اسلام و انقلاب آبیاری کرده و این میراث بزرگ و ارزشمند را به دست ما رسانده اند.
بر این اساس ما به دنبال حوزه و دانشگاهی هستیم که در تراز گفتمان انقلاب اسلامی و تمدن نوین اسلامی باشد.
حوزه و دانشگاه در واقع مجموعه ای متشکل از نخبگان و استعدادهای برتر در عرصه های علمی و پژوهشی هستند که البته نیازمند استمرار مجاهدت علمی در مسیر گفتمان انقلاب اسلامی و حرکت برای رسیدن به تراز انقلاب اسلامی هستند و بر این اساس، ایده ها و نوآوری های آن ها باید در خدمت موضوعات و نیازهای جامعه و حکومت اسلامی باشد و لذا معتقدیم که خروجی طرح ها، ایده ها ، پایان نامه ها، مقالات و آثار پژوهشی باید در این راستا کاربردی و عملیاتی باشد.
یکی از عرصه های ناظر به موضوعات و مسایلی که نظام و جامعه اسلامی با آن مواجه است، بحث توجه به کرسی های آزاداندیشی و نقد و نظریه پردازی است که در مسیر دولت سازی، جامعه سازی، تمدن سازی و رشد و تعالی جامعه اسلامی امری بسیار ضروری است و امیدواریم که حوزه و دانشگاه در این راستا گام های جدی تری در آینده بردارد.
نکته حائز اهمیت دیگر این که برخی از چهره های موجهی که انصافاً انقلابی بوده و هستند و در بحث حوزه و دانشگاه به مناسبت های مختلف، مباحثی را مطرح می کنند، گاهی احساس می شود که برخی از این مباحث ممکن است هزینه هایی برای جبهه انقلاب در بر داشته باشد که در همین خصوص لازم می دانم خطاب به این افراد که از دوستان خود ما هستند، نکاتی چند را متذکر شوم؛
نخست آن که اگر صحبت از ضرورت اصلاح حوزه و نظام آموزشی و پژوهشی آن به میان می آید که سخن درستی است، این کار اساتید حوزه است و این که در مباحث علمی اگر نکاتی گفته می شود، باید همزمان به نقاط قوت و ضعف توجه نمود.
از سوی دیگر آنچه تاکنون مرسوم بوده و هست، توجه به فقه سنتی و به تعبیر امام راحل، فقه جواهری است و لذا هر گونه سخن از اصلاح و تحول در حوزه بدون توجه به فقه جواهری راه به جایی نمی برد ، کما این که چه بسا این اصلاح –یعنی اصلاح بدون توجه به فقه سنتی- خود گرفتار التقاط شود.
بنابر این مسلم است که اصلاح و تحول در حوزه باید در راستای ساختارهای فقه سنتی و جواهری با نگاه به نیازها و مسئله ها و موضوعات مورد نیاز جامعه و نظام اسلامی باشد.
شاید هیچ کس به اندازه امام خمینی(ره) در عرصه اصلاح حوزه و بسط اندیشه معرفتی دغدغه نداشته، اما خود ایشان به طور جد، معتقد به فقه جواهری بوده که باید آن را در راستای مقتضیات زمان و مکان مورد توجه و عنایت قرار داد.
بر این اساس می گوییم که خروجی این اصلاح باید حرکت در جهت تراز گفتمان انقلاب اسلامی و تراز تمدن نوین اسلامی با توجه به تراث غنی حوزه های علمی شیعی در طول تاریخ اندیشه حوزه های علمیه باشد.
به لطف الهی دست حوزه های علمیه از جمله حوزه علمیه قم از تراث اندیشه ای و تفکر ناب بسیار پُر است، کما اینکه آثاری که از آغاز عصر غیبت امام عصر(عج) از دوران شیخ صدوق مرحوم کلینی، شیخ مفید، علامه حلی و … تا به امروز و دوران مراجع عصر ما وجود دارد، مؤید این حقیقت است.
حوزه در جهت فقه سنتی و جواهری با توجه به حل معضلات جامعه و نظام اسلامی فعالیت داشته است.
جریان سکولاریسم در حوزه در حال رشد و قوت است؛ صحیح یا غلط؟
گاهی اوقات در برخی سخنرانی ها مطرح می شود که جریان سکولاریسم در حوزه در حال رشد و قوت است یا این که به عنوان گفتمانی در حال غالب شدن در حوزه می باشد که به نظر می رسد، این سخنان ریشه در قضاوتی تند و نادرست داشته باشد.
برخی دوستان، از دور فضای حوزه و گفتمان های حوزه را می بینند و قضاوت می کنند و شاید هم تا حدودی از این فضا فاصله گرفته اند و شناخت دقیقی ندارد و گرنه چنانچه نگاه درونی و واقع بینانه داشته باشند این گونه قضاوت نخواهند کرد که بگویند جریان سکولاریسم در حوزه فعال است یا بر حوزه غالب شده یا در حال غالب شدن است.
البته جریان های مختلفی از دیرباز در حوزه حضور داشته و دارد و حتی نمی توان نسبت به جریان نفوذ در حوزه حتی در برخی بیوتات و مراکز تصمیم ساز غافل شد، اما گفتمان غالب حوزه های علمیه، همچنان گفتمان امام(ره) و رهبری و انقلاب اسلامی است و به صراحت اعلام می کنیم که حوزه علمیه انصافاً حوزه انقلابی است و بر این مدار حرکت می کند.
جریان سکولاریسم در حوزه علمیه قم فعال نبوده و نیست، اما ممکن است رگه هایی از آن وجود داشته باشد و لذا معتقدیم که برخی دوستان در قضاوت خود نسبت به حوزه باید تجدید نظر کرده و با تدبر و دقت بیشتری به ارایه نظر بپردازند، کما این که باید مراقب هزینه سازی برای گفتمان انقلاب اسلامی و حوزه و روحانیت باشیم.
روال فعالیت مدیریت حوزه های علمیه و مدیران و معاونان آن، همچنین تصمیم سازان و تصمیم گیران ریشه در گفتمان انقلاب اسلامی دارد، کما این که نهاد جامعه مدرسین، مجمع عمومی آن، تشکل اساتید، بسیج اساتید و … نیز در این راستا به ایفای نقش می پردازند و به لطف الهی امروزه چندین نهاد و تشکل انقلابی در حوزه وجود دارد که در این راستا حرکت می کنند و منشأ اثر هستند.
در شرایط کنونی به خصوص درس های بسیاری در حوزه وجود دارد که نگاهشان به انقلاب اسلامی و نیازها و مسایل آن است و این طور نیست که ما بگوییم حوزه به این قبیل مباحث بی توجه است و نشانه های بارز آن را در عرصه هایی از فقه سیاسی، فلسفه سیاسی، اندیشه سیاسی، حقوق اساسی، علوم اجتماعی، مباحث فرهنگی و … با نگاهی به نیازهای جامعه و نظام اسلامی و حاکمیت و حکومت اسلامی مشاهده می کنیم.
برخی از اساتید بزرگوار حوزه امروز متولی کرسی های فقه اجتماعی، فقه سیاسی، فقه اقتصادی و … هستند و انصافاً کارهای بزرگی در خدمت نظام و انقلاب انجام می دهند، ضمن آن که جا دارد در همین جا از تلاش های نهاد عالی مرجعیت، مراجع بزرگوار و فقهای گرانقدر، اساتید فاضل و جریان های انقلابی تقدیر و تشکر داشته باشیم.
نکته واپسین هم این که قطعاً جریان های لیبرال و سکولار در حوزه علمیه قم موفق نبوده و نخواهند بود و لذا از کسانی که در عرصه مباحث فکری و معرفتی به بیان سخنانی می پردازند، انتظار می رود که با تدبیر و تدبر بیشتری به قضاوت بنشینند، چرا که آن چه در حوزه وجود دارد با آن چه این دوستان در برخی جلسات و نشست ها مطرح می کنند، تفاوت دارد.
