به گزارش خبرنگار صدای حوزه، حجت الاسلام والمسلمین وحدتی، مدیرکل خدمات اجتماعی، پیشگیری و درمان آسیب های اجتماعی حوزه های علمیه، در مصاحبه با صدای حوزه پیرامون مسئله ی جمعیت و نقش حوزه های علمیه در حل و فصل مسائل و مشکلات پیرامون این موضوع گفتگو کرد. مشروح این گفتگو در ادامه تقدیم می گردد.
صدای حوزه- به نظر شما چالش اساسی در موضوع جمعیت، مشکل فرهنگی است یا اقتصادی؟ چه راه حل‌هایی برای این چالش می‌توان پیشنهاد داد؟
یکی از دغدغه های اصلی مقام معظم رهبری (مد ظله العالی) موضوع جمعیت است و ایشان می فرمایند که بحران جمعیت و آسیب‌های پیرامون جمعیت یکی از دغدغه‌های اصلی نظام است. واقعا وقتی نگاه می کنیم چندسال آینده با این حرکتی که ما جلو می رویم کشور ما تبدیل به کشوری پیر و ضعیف خواهد شد که آسیب های اقتصادی و اجتماعی و نظامی را خواهد داشت. متاسفانه سال‌های قبل در این زمینه اتفاق هایی افتاد که کارشناسی نشده بود و چه عامدانه چه غیر عمد در حوزه جمعیت ضربه‌های زیادی به نظام وارد شد.
برخلاف باورهای مردم که می‌گویند بحث اقتصادی یکی از مسائل مهم در جمعیت است، ولی اینگونه نیست و می توان گفت مسائل فرهنگی و سبک زندگی اسلامی دغدغه ی اول در مبحث جمعیت است.
اگر مردم آگاه نباشند که هدف خلقت چیست و به آیات قرآن در بحث جمعیت توجه نشود، آن وقت بحث اقتصادی جایگاه اول را می‌گیرد و این یکی از آسیب هایی است که ما به آن دچار هستیم و باید برطرف شود.
از طرف دیگر سبک زندگی غربی و اروپایی وارد زندگی ما شده و آسیب هایی را وارد کرده است. یعنی ما سبک اصیل اسلامی را فراموش کرده‌ایم. در گذشته خانواده ها دارای پنج یا شش فرزند یا بیشتر بوده اند اما دغدغه‌ی اصلی آنها اقتصاد، معیشت و داشتن پول و خورد و خوراک نبود، زیرا خداوند انسان را در مشقت خلق کرده است یعنی خانواده ها نگران رزق و روزی فرزند نبودند زیرا به آیات قرآن آشنا بودند. در قرآن به صراحت بیان شده که فرزندآوری یکی از اصول اسلامی ماست. در ادامه به روایاتی که دراین باره گفته شده اشاره خواهم کرد.
البته مشکلات اقتصادی در موضوع فرزندآوری هم نباید نادیده گرفته شود، یکی از آسیب های اصلی در مسئله اقتصادی، بحث معیشت و هزینه های سنگین مایحتاح کودک، هزینه های بالای بارداری و تامین معیشت خانواده و امثال این ها باعث شده بعد اقتصادی تاثیرگذار باشد و این مسائل هم بعد از مسائل فرهنگی مهم هستند و باید چاره اندیشی شود.
صدای حوزه- از منظر اسلام جمعیت چه جایگاهی دارد؟ به خصوص در حکومت اسلامی نقش جمعیت و نیروی انسانی در چه درجه‌ای از اهمیت قرار دارد؟
مسائل جمعیت یکی از مسائل مهم در سیاست گذاری های هر جامعه‌ای است. یعنی موضوع جمعیت به حدی از اهمیت برخوردار است که در روایات و آیات قرآن به عنوان پایه های اصلی قدرت حکومت از آن یاد شده است. وقتی جمعیت هر کشوری به آن توازن اصلی برسد، آن کشور در همه ی زمینه ها دارای قدرت خواهد بود. مثال کوچک تر آن این می شود که فرض کنید شما در خانواده ی خود یک فرزند دارید، و با یک فرزند نمی توانید مشکلات خانه را حل کنید اما می بینید خانواده هایی دارای پنج یا شش فرزند هستند، هرکدام از این فرزندها مسئولیت و کاری را برعهده گرفته و مدیریت خانواده ساده تر می شود. در مقیاس بزرگتر یعنی نظام هم اینگونه است یعنی وقتی جمعیت به حد نصاب خود برسد قطعا موفق تر است.
خیلی از آیات و روایات به این موضوع اشاره کرده است. از روش ائمه برداشت می شود که جمعیت بسیار با ارزش و از اساسی ترین موضوعات است. در قرآن سوره ی شورا آیه۱۱، فاطر آیه ۱۱، نور آیه۶ و ۳۳ و امثال این آیات به همین مسئله اشاره دارد.
مثلا سوره اعراف آمده که «اذا کنتم قلیلا» یعنی جمعیت شما کم و قلیل است. در ادامه می گوید که جمعیت کم چه آسیب هایی دارد و باید جمعیت را بیشتر کنید.
در سوره اسراء آیه ۳۱ می فرماید: « لاتقتلوا اولادکم خشیه املاق» یعنی «از بیم تنگدستی فرزندان خود را نکشید چرا که فرزندان شما آرامش بخش زندگی شما هستند» یعنی قدرت و پشتوانه برای خانه شما هستند که این به اهمیت فرزندآوری اشاره می کند.
در چندین سال گذشته دشمن از زمان دولت های قبلی توطئه‌های زیادی چیده است. یعنی حتی به آیات و روایات ما دسترسی پیدا کرده اند. این ها را باز خوانی کرده و متوجه اهمیت جمعیت شده‌اند و در همین مسیر به کشور های اسلامی و دینی ضربه وارد نموده اند که یکی از این کشورها کشور ما ایران است. یعنی می توان گفت که موضوع جمعیت آن قدر مهم است که دشمن در این زمینه هزینه کرده است و بر خلاف آیات و روایات در جامعه ما نفوذ کرده است و آسیب جدی به ما وارد کرده است.
یکی از مصداق های جمعیت در روایات این است که پیامبران ما برای فرزندآوری دعا کرده اند. مثلاً حضرت ابراهیم در زمان کهنسالی از خدا برای فرزند دار شدن درخواست کرده است. یا مثلاً حضرت زکریا در سن کهنسالی از خداوند متعال فرزند خواسته است. مثلاً آیه آمده است که حضرت زکریا از خداوند درخواست می کند که به او فرزندی هبه کند. همه این آیات و روایات از اهمیت فرزند آوری و جمعیت حکایت می کند.
فرزندآوری جزء خواسته های دینی و مذهبی ما است و می توان آن را به عنوان یکی از اصول بیان کرد. در نتیجه خانواده به عنوان مقدس ترین نهاد نباید آسیب ببیند. پس با توجه به آیات و روایات به این نتیجه می رسیم که خانواده با فرزندآوری به قدرت و آرامش خواهد رسید.
در جمهوری اسلامی ایران افزایش جمعیت از برنامه‌های اصلی نظام می باشد اما در سال های اخیر ما از این آیات و روایات غافل شده ایم. کشور ما از این جهت ضربه اساسی خورده و مقام معظم رهبری هم به این موضوع اشاره کردند و ابراز نگرانی داشتند. باید بگویم که یکی از وظایف ما در زمینه امر به معروف و نهی از منکر در موضوع جمعیت است.
صدای حوزه- با توجه به اهمیت افزایش جمعیت، حوزه علمیه چه سیاست‌ها و برنامه‌هایی در رابطه با قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت می‌تواند داشته باشد؟
طرح موضوع افزایش جمعیت یک قدمت طولانی دارد. گاهی با مخالفت سازمان ها و ارگان های مختلف روبرو شده است؛ با مخالفت دولت های قبلی سیاست‌های جمعیتی اجرایی نشد و متوقف ماند و این طرح زمین گیر شد. این طرح دو هدف را دنبال می کند؛ ابتدا رفع موانع اقتصادی دوم موانع نگرشی و فرهنگی. یعنی این دو موضوع بسیار مهم است و در حوزه هم به آن پرداخته شده است.
همانطور که مستحضر هستید آیت الله اعرافی دام عزه، مدیر حوزه های علمیه، عضو ستاد ملی جمعیت می باشند و ایشان دستور تشکیل ستاد راهبری جمعیت در حوزه را صادر کردند. این ستاد چند سال پیش شکل گرفته و اعضای حقوقی و حقیقی دارد و بنده نیز یکی از اعضا این ستاد هستم. حوزه علمیه در این زمینه قدم خوبی برداشته و اهداف مثبتی را مد نظر دارد.
رئیس شورای راهبری جمعیت حوزه جناب حجت الاسلام و المسلمین دکتر سقای بی ریا و دبیر این شورا نیز حجت الاسلام ساکی هستند که شبانه روز در این موضوع وقت گذاشته اند. از دیگر اعضایی که حضور دارند: حوزه علمیه خواهران و حوزه علمیه برادران در چند بخش(معاونت تبلیغ، دفتر سیاسی اجتماعی و رسانه و فضای مجازی) حضور دارند. دفتر تبلیغات اسلامی، مرکز خدمات، جامعه المصطفی، مرکز زن و خانواده، آقای صالح قاسمی عضو ستاد ملی جمعیت، خانم دکتر اردبیلی و… عضو هستند. این ستاد خوبی است که شکل گرفته است و حتی یک هفته هم جلسه آن لغو نشده است. ما برای اساسنامه این ستاد دو شبانه روز وقت گذاشتیم؛ در خصوص برنامه پنج ساله آن بنده به همراه چند نفر وقت گذاشتیم. ستاد راهبری جمعیت حوزه نقش ستادی دارد نه صفی، یعنی از زیرمجموعه های خود برنامه هایشان را می خواهد.
از طرف دیگر آقای بانکی پور با توجه به اینکه در مجلس فعال هستند، ارتباط خوبی با حوزه علمیه گرفته و تعاملات خیلی خوبی بین آقای بانکی پور از طرف مجلس و حوزه و مدیر جمعیت تهران برقرار شد.
صدای حوزه- با توجه به اینکه مدیر حوزه علمیه عضو ستاد ملی جمعیت است، چگونه می‌توان از این ظرفیت و فرصت برای انتقال نگاه اساتید و کارشناسان حوزه علمیه به این ستاد استفاده کرد؟
امیدواریم که هر چه زودتر این طرحی که از طرف رئیس جمهور مطرح شد در شورای نگهبان عملیاتی شود. موضوع جمعیت موضوعی نیست که ما بخواهیم در آن تأمل کنیم زیرا در این زمینه دچار بحران هستیم و حتی به نظر من باید کوچه به کوچه و خانه به خانه رفت و تبیین کرد و مردم را نسبت به این موضوع آگاه نمود تا به اهمیت موضوع جمعیت پی ببرند.
حوزه علمیه می تواند در چند زمینه ورود داشته باشد. الان ما در دفتر اجتماعی سیاسی با توجه به عنایت حجت الاسلام و المسلمین دکتر زمانی در خود قم در شهرک پردیسان، شهرک مهدیه و مدارس علمیه در زمینه جمعیت دوره هایی گذشته ایم. در این دوره ها تربیت مربی و مشاور داریم. اینها جزء کارهایی است که در حوزه انجام می‌شود.
در خصوص شهر تهران با توجه به دغدغه مقام معظم رهبری مد ظله العالی که می فرمایند اگر در کشور می خواهید سه روز وقت بگذارید یک روز آن را در تهران وقت بگذارید، ما تهران را پایلوت قرار داده ایم. حداقل در موضوع روحانیت ورود پیدا کرده ایم و آن ها را به این سمت کشاندیم که در موضوع جمعیت و تمام آسیب ها وارد عمل شوند.
همچین دوره هایی در خصوص حمایت از هزینه های دوران بارداری در ستاد راهبری دیده شده، استاد و مشاوره پیرامون راهبری برنامه داریم؛ اعزام استاد به استانها و مراکز بهداشتی داریم.
علاوه بر این برای طلبه های خود نیز دوره داریم و پیشنهاد داده ایم یک سری نوشته ها و عکس ها با توجه به آیات و روایات در موضوع جمعیت کار شود.
همچنین از آقایان روحانی مبلغ خواهش کردیم که جدای از منبر ها و مسائلی که در زمینه مسائل روزمره بیان می کنند موضوع جمعیت را نیز مطرح کنند تا مردم آشنا شوند. زیرا مردم ما نیاز به روشنگری و آگاهی در این زمینه ها دارند. نقش صدا و سیما در موضوع جمعیت بسیار مهم می باشد و به اندازه کافی ورود پیدا نکرده است.
در جواب سوال تان باید بگویم که آیت الله اعرافی دام عزه سال گذشته یک ستاد راهبری تشکیل دادند که نمایندگان روسای نهاد عالی حوزه به صورت حقوقی و حقیقی عضو این ستاد هستند. بیش از ۷۰ درصد نقشه راه نهایی شده است و چشم انداز پنج ساله ای دارد. بخش دوم این ستاد راهبری، استفاده از ظرفیت مجموعه حوزوی می باشد که بیش از ۹۰ درصد نهایی شده است و در مرحله اجرایی می‌باشد.
ما از ظرفیت های بیرونی نیز استفاده کردیم؛ مثلاً کمیته‌ای در دفتر اجتماعی سیاسی راه اندازی شده است به عنوان کمیته پیشگیری از آسیب های جامعه که آنجا چندین کارگروه شکل گرفته است. یکی از کارگروه ها کارگروه جمعیت می باشد و در این زمینه برنامه‌های اجرایی دارند. همچنین ما در مراسمات مناسبتی مانند ایام فاطمیه و غیره برنامه های خوبی در موضوع جمعیت داشتیم.
صدای حوزه- به نظر شما معاونت‌های مختلف حوزه هر کدام در رابطه با افزایش جمعیت چه وظایفی دارند؟ در عرصه آموزش، پژوهش و تبلیغ حوزه چه پیشنهاداتی دارید؟
حوزه علمیه چندین معاونت دارد که هر کدام شرح وظایف خاص خود را دارند. مثلاً در موضوع جمعیت معاونت پژوهش کارهای خوبی می تواند انجام دهد زیرا که این معاونت متشکل از افراد صاحب فکر و اندیشه است و کتاب و جزواتی دارندکه در این زمینه راه گشاست. معاونت های دیگر نیز به همین شکل هرکدام در موضوع جمعیت فعالیت هایی انجام می دهند.
صدای حوزه- تعامل، همکاری و همگرایی حوزه با نهادهای حاکمیتی در رابطه با افزایش جمعیت، چه میزان می‌تواند موثر باشد؟
در دولت فعلی نیروهای انقلابی به این موضوع ورود پیدا کرده اند و قدم هایی برداشته شده است. حوزه علمیه با توجه به ارتباط هایی که با تمام ارگان ها دارد، در زمینه های مختلف کارهایی انجام داده است. آیت الله اعرافی با اکثر وزارتخانه‌ها تفاهم‌نامه‌ای نوشته اند که جای بسیار خرسندی دارد و در این تفاهم نامه ها نوع همکاری اشاره شده است. خیلی از قسمت ها اگر در موضوع جمعیت نگاه کنیم در آن تفاهم نامه ها به آن اشاره شده و در این زمینه کار می شود.
برای مثال با آقای بانکی پور که در مجلس در زمینه موضوع جمعیت کار می کند یا اداره کل جمعیت کشور که آقای دکتر برکاتی هستند تفاهم‌نامه‌ای داریم. آن ها در جلسات ما شرکت میکنند و همکاری داریم. دفتر اجتماعی سیاسی خوشبختانه چندین قدم برداشته است؛ یک قدم این بود که در کمیته ای که راه اندازی کردیم چندین عضو پیرامون جمعیت شرکت می کنند که یکی از آن ها کمیته جمعیت استان می باشد، نماینده آقای بانکی پور در این جلسه شرکت می‌کند. رئیس کمیته بانوان و خانواده شورای شهر در این جلسات هستند.
در انتها نظر بنده این است که هرجا حوزه علمیه در بین مردم و مسئولین رفته است و ارتباط برقرار کرده است، قدم‌های خوبی برداشته شده است. نمونه بارز آن شخص آیت الله اعرافی دام عزه است که انصافا این بزرگوار با تمامی وزارت خانه ها و نهاد ها تفاهم نامه امضا کرد و انتظارش از ما این است که اقدام کنیم. این دغدغه بسیاری است که معتقدند روحانیت باید در بدنه جامعه بیاید و هرجا روحانیت با مردم ارتباط گرفته است بسیاری از مشکلات ما حل شده است.
هرگاه ما از مردم فاصله گرفتیم مردم پناه می‌برند به فضای مجازی و بیگانه که دشمن مردم است. مثلاً الان برخی از مادران ما در زمینه فرزند آوری به حرف غرب و بیگانه گوش می دهد و حیوانات و سگ ها جای فرزند را برای آن ها گرفته است. این مسائلی است که در فضای مجازی تبلیغ می‌شود. اینجا نقش صدا و سیما چقدر مهم است؟ متاسفانه برخی از خانواده ها الان فرزندآوری را بی کلاسی می دانند؛ فرزند داشتن را برای خود ننگ می دانند. بنابراین ما باید از مردم و صدا و سیما فاصله نگیریم؛ باید برنامه و ایده بدهیم.
از خداوند متعال می‌خواهیم که به برکت خون شهدا و زحمت هایی که علمای ما کشیدند به ما کمک کند که قدمی برای نظام برداریم و دغدغه‌های مقام معظم رهبری را کم کنیم.
مطالب مرتبط:
