به گزارش خبرنگار صدای حوزه، سلسله نشست‌های علمی_ترویجی «از پیشرفت پایه، تا پیشرفت منطقه‌ای» به همت «اندیشکده معنا (مرکز علوم نوین اسلامی)» و «ستاد جامع پیشرفت منطقه ای» وابسته به ستاد فرمان اجرایی حضرت امام (ره) با هدف آشنایی حلقه‌های میانی و فعالین اثرگذار شهری با ایده «پیشرفت منطقه‌ای» در شهرهای مختلف کشور برگزار می‌گردد.
«از پیشرفت پایه، تا پیشرفت منطقه‌ای»
دومین نشست از سلسله نشست‌های علمی_ترویجی «از پیشرفت پایه، تا پیشرفت منطقه‌ای» با همکاری «قطب بنیادهای نظری» دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، روز سه‌شنبه ۲ آذرماه ۱۴۰۰ در شهرستان قم، مرکز همایش‌های غدیر، سالن کنفرانس علامه طباطبائی(ره) برگزار گردید.
در این نشست که با حضور تعدادی از فعالین علمی-فرهنگی و اثرگذاران اجتماعی شهرستان قم برگزار شد، حجت الاسلام علی محمدی مدیر اندیشکده معنا و جناب آقای دکتر حمید ابدی مدیر دفتر پیشرفت اندیشکده معنا، به ارائه بحث پیرامون ایده «پیشرفت اسلامی- ایرانی» پرداختند.
بخش اول ارائه؛
در بخش اول این نشست، حجت الاسلام علی محمدی با بیان سیر تکامل مفهوم «پیشرفت» در اندیشه مقام معظم رهبری، به ضرورت گفتمان‌سازی مسئله «پیشرفت اسلامی- ایرانی» به‌مثابه گفتمان محوری دهه پنجم انقلاب اسلامی اشاره کرد و اندیشه «پیشرفت» را به عنوان مستجمع تمامی اهداف انقلاب اسلامی معرفی نمود.
مدیر اندیشکده معنا افزود: با وجود اینکه گفتمان‌سازی ۱۵ ساله رهبر معظم انقلاب، به تولید ادبیات در حوزه پیشرفت اسلامی ـ ایرانی انجامیده و تا حدودی این ادبیات در فضای نخبگانی و برخی از کارگزاران کشور جای خود را پیدا کرده است اما هنوز تا عمومی شدن فاصله زیادی دارد؛ ضمن اینکه هنوز دلالت‌های عملی آن در عرصه‌های مختلف حکمرانی به تفصیل مشخص نشده است.
ایشان در ادامه نشانه توفیق رهبری در گفتمان‌سازی «پیشرفت» و مرزبندی با گفتمان «توسعه» را تجمیع یکباره اراده جریان‌های سکولار بر روی مفهوم «توسعه» دانست و افزود: راه‌اندازی «پویش توسعه» و «مجله آگاهی نو» که شعار خود را احیا گفتمان توسعه قرار داده‌اند، حاکی از آن است که دوگانه «پیشرفت ـ توسعه» رفته رفته به مبنای جدیدی برای صورتبندی نحله‌های فعال در انقلاب اسلامی تبدیل شده است. اگر در دهه نخست انقلاب اسلامی، دوگانه «چپ ـ راست»، در دهه دوم و سوم دوگانه «اصولگرا ـ اصلاح‌طلب»، در دهه چهارم «مقاومت ـ سازش» مبنای صورتبندی جناح‌های سیاسی بود، در دهه پنجم «پیشرفت ـ توسعه» به مبنایی برای صورتبندی تحوّلات در عرصه‌های مختلف اجتماعی مبدّل شده است.
بخش دوم ارائه؛
در بخش دوم ارائه، جناب آقای دکتر حمید ابدی پس از روایتی تاریخی از دسته بندی های فکری – سیاسی چهار دهه نخست انقلاب، معیار دسته‌بندی دهه پنجم را دوگانه «توسعه و پیشرفت» بیان کرد؛ ایشان با اشاره به اینکه دوگانه “پیشرفت – توسعه” را میتوان از منظرهای مختلفی بررسی کرد، به طور خاص بر چهار رهیافت جهت تبیین تفاوت اندیشه پیشرفت و اندیشه توسعه تاکید کرد:
- رهیافت تاریخی(نگاهی به دوگانه پیشرفت – توسعه در تجربه تحولات ایران معاصر)
- رهیافت اجتماعی(نگاهی به دوگانه پیشرفت – توسعه در مواجهه با آسیب های اجتماعی و چالش های حکمرانی)
- رهیافت انسان شناختی (نگاهی به دوگانه پیشرفت – توسعه در روایت و مواجهه با هویت انسان معاصر ایرانی)
- رهیافت نظری – مفهومی (نگاهی به دوگانه پیشرفت – توسعه از منظر ارکان و مقومات مفهومی و نظری).
دکتر حمید ابدی در ادامه افزود: برای رهیافت نظری به مسئله «توسعه و پیشرفت»، باید ارکان و مقومات مفهومی این دوگانه در سه لایه«اصول و ارزش‌ها»، «نظریه‌ها» و «الگوها، مدل‌ها و تکنیک‌ها» بررسی شود و بازسازی این سه لایه مبتنی بر گفتمان «پیشرفت» در دستور کار نخبگان جامعه قرار بگیرد.
وی با بیان مثالهایی از اختلافات اصولی و ارزشی اندیشه پیشرفت و اندیشه توسعه، سه نحوه روایت انتقادی به توسعه را برشمرد:
- روایت اول: فقدان برخی ارزش‌ها و اصول دینی در توسعه غربی.
- روایت دوم: منزلت تبعی و حاشیه‌ای ارزش‌های دینی در توسعه غربی.
- روایت سوم: تعاریف متفاوت از ارزش‌های دینی در توسعه غربی.
مدیر دفتر پیشرفت اندیشکده معنا در ادامه، امتداد تفاوت دوگانه «توسعه و پیشرفت» را از لایه «اصول و ارزش‌ها» تا لایه «الگوها و مدل‌های عملی» امری اجتناب ناپذیر دانست و لایه «نظریه‌ها» را در سه بخش «پایه‌ای، عرصه‌ای و منطقه‌ای» برشمرد.
ایشان در بخش پایانی ارائه افزود: اگر مفاهیمِ پایه با دقت تعریف شده و مرزبندی آن با ادبیات غربی نیز مشخص شود، تفاوت «توسعه و پیشرفت» در سه رکن «ترسیم وضع مطلوب، توصیف وضع موجود و تجویز برنامه تحول» به خوبی نمایان میشود اما باید توجه داشت که پرداختن به این سه رکن باید در پیوستگی و هماهنگی با هم انجام گیرد. کاری که در اغلب اسناد بالادستی کشور صورت نمی پذیرد و معمولا این سه رکن در گسست از یکدیگر نگاشته می شود. همچنین هماهنگ سازی نظریه های پیشرفت در عرصه های مختلف(اعم از اقتصاد، فرهنگ، سلامت، امنیت، آموزش، …)، مستلزم تدوین نظریه هایی معطوف به کلیت جامعه است. چنین نظریه هایی که با عنوان “نظریه های پایه” از آن نام برده می شود، عبارتند از:
- نظریه تمدن نوین اسلامی
- نظریه هویت ایرانی اسلامی
- نظریه پیشرفت اسلامی ایرانی
بخش سوم ارائه؛
مدیر اندیشکده معنا در بخش سوم این نشست، با بیان ضرورت قرار گرفتن اراده عمومی مردم در کانون مدیریت جامعه از طریق حضور در فرآیندهای «تصمیم سازی، تصمیم گیری، اجرا و نظارت» و همچنین لزوم شکل‌گیری هسته‌های «پیشرفت منطقه‌ای» سه گام مهم و اساسی را برشمرد.
- گام اول: «گفتمان انگیزشی- معرفتی»، «مسئله‌یابی محلی» و «مهارت حل مسئله محلی»
- گام دوم: مسئله‌یابی و حل مسئله ملی در یک عرصه خاص
- گام سوم: مسئله‌یابی و حل مسئله در عرصه کلان و تکامل اجتماعی
حجت الاسلام علی محمدی در ادامه، مشارکت نخبگان در حل مسئله‌های ملی را با تحفظ بر حقوق عامه مردم لازم دانست و در همین راستا با بیان پیشنهاداتی افزود: استنطاق و نظرخواهی از طیف‌های مختلف متخصصان طی فرایندی با مشارکت‌گیری از اندیشمندان، کارشناسان، فعالان و مجریان در سه مرحله «تجمیع»، «تحلیل» و «تنظیم» صورت می‌گیرد.
در مرحله‌ی تجمیع، بر اساس طبقه‌بندی موضوعی موردنظر، تدوین نظام سؤالات مشخص شده و از طُرُق مختلف نظرات جمع‌آوری میشود؛ سپس در مرحله‌ی تحلیل، کلیه‌ی نظرات جمع‌آوری شده، در قالبِ کاربرگ‌های محتوایی تجزیه، نمایه‌زنی و در نرم‌افزار تحلیلی ثبت میشود و در آخر نیز در مرحله‌ی تنظیم، با دسته‌بندیِ محتوایِ کاربرگ‌ها، جمع‌بندی دیدگاههای ارائه شده به دست می‌آید.
