به گزارش صدای حوزه، حجت‌الاسلام سید محمدحسین نواب با اشاره به بعضی از برنامه‌های فرهنگستان در خصوص سیاست‌گذاری فقه و هنر و همچنین ارتباط با حوزه‌های علمیه گفت: فراهم‌آوردن فضای گفت‌وگوهای جدّی و رودررو میان عالمان دین و هنرمندان از اولویت‌های فرهنگستان هنر است.
وی در ابتدا گفت: حکومت جمهوری اسلامی، حکومتی است که فقه در آن نقشی پررنگ دارد و حضرت امام خمینی(ره) به‌عنوان یک فقیه بزرگ و مرجع شیعیان، حکومتی بنا نهاد که بایدها و نبایدهای آن را فقه مشخص می‌کند. اصولاً فقه برای تمام شئون انسانی حکم دارد و تمامی آنها در یکی از احکام پنج‌گانه حلال، حرام، مستحب، مکروه و مباح قرار می‌گیرد.
وی افزود: هنر نیز به عنوان یکی از شئون انسانی از این احکام جدا نیست و هر اثر هنری نیز که خلق می‌شود، یکی از این پنج حکم را به خود می‌گیرد. نگاه علما در این حوزه با هم متفاوت است. بعضی عرصه‌ای محدودتر باز کرده‌اند و بحث را راجع به حلال و حرام بودن در هنر می‌دانند و بعضی هم فضای بیشتری گشوده‌اند و معتقدند کفِ هنر، کار مستحب است و خلق اثر هنری، در بسیاری از موارد عبادت محسوب می‌شود و مستحب است.
علت اظهارنظرهای متفاوت در احکام اسلامی
رئیس موسسه آموزش عالی هنر و اندیشه اسلامی چگونگی فهم روایات را، از جمله اینکه چه موسیقی‌ای حلال و چه موسیقی‌ای حرام است، علت وجود اظهارنظرهای متفاوت در احکام اسلامی دانست و گفت: بسیاری از این احکام رابطه با اخلاق دارند؛ یعنی الزاماً کراهتشان کراهتی نیست که در روایات آمده باشد و به این دلیل که از لحاظ اخلاقی خیلی مناسب شأن و جایگاه انسانی نیستند، مکروه شمرده شده‌اند. از طرفی هم بسیاری از هنرها هستند که در پیشبرد اخلاقی انسان مفیدند که طبیعتاً آنها مستحب شمرده می‌شوند.
وی با بیان اینکه فقه و هنر رابطه وسیعی با هم دارند، گفت: تا قبل از دوران قاجار این‌گونه بوده که بسیاری از هنرمندان ما اهل فقه بودند؛ یعنی اهل فقه ما، هنرمند بوده‌اند. خوش‌نویسی در مدارس علمیه رشد پیدا کرده و بسیاری از هنرهای سنتی ما در بستر دین زاییده شده و رشد پیدا کرده‌اند؛ به‌عنوان مثال موسیقی با قرائت قرآن و مداحی‌های اهل بیت (ع) رشد پیدا کرده است، یا تعزیه که ارتباط مستقیم با واقعه عاشورا داشته است. این‌گونه نیست که فقه و هنر متضاد هم باشند، البته جاهایی نقاط اصطکاکی دارند ولی در بسیاری موارد، فقه مجالی گسترده‌تر برای هنر فراهم کرده است.
نواب، فقه هنر را فقط یکی از مباحث نظری حوزه هنر عنوان کرد و گفت: مسئله اسلام و هنر، چهارراهی بسیار وسیع است که باعث به‌وجودآمدن مفهوم (کانسپت) هنر اسلامی شده است. مفهوم هنر اسلامی امروز در دنیا مفهومی پذیرفته شده است و کسی در این اصطلاح تشکیک ندارد. وقتی کلمه «هنر» پسوند «اسلامی» می‌گیرد، هنر با مطالعات اسلامی نیز تقاطع پیدا می‌کند. حوزه‌های علمیه به عنوان ظرفیتی جدّی که اسلام‌شناسی از بطن آنها خارج شده، طبیعتاً می‌توانند در پیشبرد مسائل نظری هنر اسلامی در بخش‌هایی مثل فقه هنر، جامعه‌شناسی و هنر اسلامی، روانشناسی و هنر اسلامی، نقشی بسزا ایفا کنند.
ضرورت بازنگری فقهی به مسائل هنر
وی در خصوص ظرفیت پژوهشی حوزه‌های علمیه گفت: تصور بنده این است که ظرفیت فعلی که در علوم انسانی در قم به وجود آمده، تقاطعی مهم با هنر دارد. از ظرفیت پژوهشی حوزه‌های علمیه می‌توان استفاده کرد و بسیاری از مسائل نظریِ هنر را در قم و در حوزه‌های علمیه به بحث گذاشت. اصولاً مباحث نظریِ هنر در دانشکده‌های علوم انسانی در دانشگاه‌ها بررسی می‌شود و اکنون نیز حوزه علمیه قم یکی از مراکز مهم علوم انسانی به‌شمار می‌آید و ظرفیت بسیاری دارد.
نواب ادامه داد: به طور مشخص راجع به فقه هنر، در قم کارهای بزرگی شده و باید از این تجربیات استفاده کرد و دوباره راه را از ابتدا نرفت. حدود شش سال قبل، مقام معظم رهبری خواسته‌ای جدّی برای بازنگری فقهی به مسائل هنر داشتند که مقدمات این کار انجام شده، ولی اصل کار چون بازنگری است، هنوز انجام نشده است. ظرفیت بزرگی مثل دفتر تبلیغات در حوزه هست که می‌تواند این کار را انجام دهد.
این محقق و پژوهشگر، فرهنگستان هنر را مهم‌ترین مرکز هنری کشور دانست و گفت: فرهنگستان این امکان را می‌تواند فراهم کند که گفت‌وگوهایی خطیر میان عالمان دین و هنرشناسان و هنرمندان شکل گیرد. این گفت‌وگوها بسیاری از اوقات گفت‌وگوهای جدی نبوده و به تعارفات اولیه گذشته است ولی اگر فرهنگستان این فضا را فراهم کند، می‌توان مرکز گفت‌وگوی مهمی نه‌تنها برای ایران، بلکه برای دنیا بین عالمان دین و هنرمندان ایجاد کرد و بنده هم، به‌عنوان مشاور رئیس فرهنگستان هنر، یکی از برنامه‌هایم این است که این فضای گفت‌وگویی را ایجاد کنم که هنرمندان و عالمان دین روبه‌روی هم بنشینند و شفاف و بی تعارفات، بر سر اصل مطالب به نتیجه برسند.
وی درباره اقدامات جدید فرهنگستان در حوزه سیاست‌گذاری هنر کشور گفت: به این علت که بخشی از سیاست‌گذاری‌ها تابعی از فقه هنر است، در نظر داریم با روشی متفاوت، سیاست‌گذاری‌های قبل و بعد از انقلاب و همچنین دیگر کشورهای دنیا را مطالعه کنیم تا فرهنگستان بتواند گام‌هایی تازه بردارد و مشاوری جدّی برای نهادهای سیاست‌گذار هنری از جمله شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجلس شورای اسلامی باشد.
ماه گذشته بهمن نامور مطلق رئیس فرهنگستان هنر طی حکمی سید محمدحسین نواب را به عنوان مشاور منصوب کرد. در این حکم ضمن تأکید بر اهداف و وظایف اساسنامه‌ای فرهنگستان هنر، ابراز امیدواری شده است این فرهنگستان بیش از پیش بتواند در تعامل و ارتباط مستمر با دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها و تشکل‌های هنری و جامعه استادان و علمای فاضل و عالی‌قدر، از ظرفیت پژوهشی و هنری آنان، در پیشبرد برنامه‌ها و اهداف عالی بهره‌مند شود.
