مهارت تصمیم گیری یک توانایی اساسی است که هر فرد در زندگی حرفه‌ای و شخصی خود به آن نیاز دارد. چه بخواهید رهبر خوبی باشید و چه کارمند خوبی، لازم است برای تقویت مهارت تصمیم گیری خود اقدام کنید، تا بتوانید کارمندان خوبی استخدام کنید یا کارمند خوبی باشید. شما باید قادر باشید که بهترین انتخاب ممکن را در کوتاه‌ترین زمان ممکن داشته باشید، همچنین شاید لازم باشد از انتخاب خود دفاع کنید. هرچه شما نقش مهم تری در رابطه با یک موضوع داشته باشید، تصمیم گیری دشوارتر و مهم‌تر خواهد بود. در این مقاله خواهید دانست که مهارت تصمیم گیری چیست و چه ابزار‌هایی لازم دارد.
مهارت تصمیم گیری چیست؟
ما در همه جا مجبور به تصمیم گیری هستیم و تقریبا در تمام مدت زندگی شخصی و حرفهایمان در حال انتخابیم. برخی از این انتخاب‌ها آسان هستند و فرآیند تصمیم گیری کوتاهی دارند و برخی دیگر سخت‌ترین انتخاب‌های زندگیمان هستند. مهارت‌ها و توانایی‌ها برای تصمیم گیری درست و موثر گاهی تبدیل به سخت‌ترین چیز‌ها برای یادگیری می‌شوند. این فرایند یادگیری براساس خطاها، تجربیات و ویژگی‌های شخصی ما در تمام طول زندگی تعریف می‌شود.
اما ابتدا بیایید ببینیم تعریف مهارت تصمیم گیری چیست. مهارت‌های تصمیم گیری توانایی‌هایی هستند که ما برای انتخاب از میان گزینه‌های ممکن استفاده می‌کنیم. ما همواره سعی می‌کنیم تصمیمات خوب و موثری داشته باشیم و از همه دانش و مهارت خود برای عبور از این فرآیند چالش برانگیز و گرفتن بهترین نتیجه استفاده می‌کنیم.
فهرستی از ابزارهای کلیدی مهارت تصمیم گیری
۱. توانایی جمع آوری و انتخاب اطلاعات
چگونه باید اطلاعات را گزینش کرد؟
پاسخ، در نگاه اول، ساده به نظر می‌رسد؛ تنها کافیست اطلاعات را پیدا و انتخاب کنیم. اما در دوران امروزی که منابع اطلاعاتی نامحدودی در اختیار ما قرار دارید، کار یافتن منبع درست دشوار است. شما باید تصمیمات آگاهانه‌ای براساس کانال‌های اطلاعاتی مناسب بگیرید. یافتن، طبقه بندی، انتخاب و استفاده از داده‌های صحیح، مهارت‌های حیاتی تصمیم گیری درست هستند.
ابزا‌های تصمیم گیری خوب از این قرار است:
پاسخ، در نگاه اول، ساده به نظر می‌رسد؛ تنها کافیست اطلاعات را پیدا و انتخاب کنیم. اما در دوران امروزی که منابع اطلاعاتی نامحدودی در اختیار ما قرار دارید، کار یافتن منبع درست دشوار است. شما باید تصمیمات آگاهانه‌ای براساس کانال‌های اطلاعاتی مناسب بگیرید. یافتن، طبقه بندی، انتخاب و استفاده از داده‌های صحیح، مهارت‌های حیاتی تصمیم گیری درست هستند.
ابزا‌های تصمیم گیری خوب از این قرار است:
- تنها از منابع اطلاعاتی ثابت شده برای دریافت اطلاعات استفاده کنید.
- با متخصصان واجد شرایط مشورت کنید.
- به دنبال اطلاعات مرتبط با مسئله باشید.
جمع آوری اطلاعات به شما در یافتن گزینه‌ها و راهکار‌های ممکن کمک می‌کند.
۲. یافتن گزینه‌ها و راهکار‌های ممکن
قبل از انتخاب گزینه درست، باید راه حل‌های ممکن مختلف را پیدا کنید، در نظر بگیرید و بررسی کنید. یکی از ابزار‌ها و تکنیک‌های مفید برای انجام اینکار، فرآیند طوفان فکری است. تمام ایده‌ها و گزینه‌ها را فهرست کنید و برای آنالیز آن‌ها آماده شوید.
۳. مهارت‌های تجزیه و تحلیل
زمانی که لیستی از راه حل‌های ممکن تهیه کردید، این سوال مطرح می‌شود که کدام را انتخاب کنید. شما باید براساس یک تحلیل خوب، انتخاب کنید. یکی از مهارت‌های تصمیم گیری، توانایی تجزیه و تحلیل خوب است. تجزیه و تحلیل به این معناست که مسائل را به زیربخش‌هایی خرد کنید و رابطه، دلایل و عوامل آن‌ها و همچنین مزایا و معایب هر گزینه را بررسی کنید. این کار اساس طرح ریزی و یافتن مناسب‌ترین راه حل است.
مهارت‌های تحلیلی ترکیبی از مهارت‌هایی مانند مهارت حل مسئله، مهارت مدیریت، مهارت‌های میان فردی، تعیین اهداف و … هستند. اگر می‌خواهید یک مدیر خوب باشید، یا اگر می‌خواهید تصمیمات درستی برای کسب و کار خود بگیرید، باید با تمام این ابزار‌ها و کیفیات آشنا باشید، آن‌ها را یاد بگیرید و استفاده کنید. همچنین تکنیک‌ها و روش‌های خوب زیادی برای بررسی مزایا و معایب گزینه‌ها وجود دارد؛ برای مثال جدول سوات SWOT، یا تجزیه تحلیل PEST.
مهارت‌های تحلیلی ترکیبی از مهارت‌هایی مانند مهارت حل مسئله، مهارت مدیریت، مهارت‌های میان فردی، تعیین اهداف و … هستند. اگر می‌خواهید یک مدیر خوب باشید، یا اگر می‌خواهید تصمیمات درستی برای کسب و کار خود بگیرید، باید با تمام این ابزار‌ها و کیفیات آشنا باشید، آن‌ها را یاد بگیرید و استفاده کنید. همچنین تکنیک‌ها و روش‌های خوب زیادی برای بررسی مزایا و معایب گزینه‌ها وجود دارد؛ برای مثال جدول سوات SWOT، یا تجزیه تحلیل PEST.
۴. انتخاب بهترین گزینه
این مهم‌ترین توانایی از لیست ابزار مهارت تصمیم گیری است. برای تصمیم گیری موثر، باید بهترین راه حل را پیدا کنید. اگر تحلیل را به درستی انجام داده باشید، این کار دشوار نخواهد بود و می‌توانید بهترین گزینه را از میان راه حل‌های ممکن انتخاب کنید.
۵. توانایی ارزیابی طرح
قبل از اینکه تصمیم خود را به اجرا بگذارید، باید نگاهی به نتیجه‌ی نهایی ممکن آن بیاندازید. این یکی از بهترین ابزار‌ها و تکنیک هاییست که مهارت تصمیم گیری شما را بهبود می‌بخشد. توانایی ارزیابی برنامه به شما این امکان را می‌دهد که اشتباهات و فرصت‌های از قلم افتاده را ببینید.
به طور کلی برای اتخاذ یک تصمیم سخت باید مراحل زیر را بگذرانید:
- مرحله ۱: شناسایی مشکل، فرصت یا چالش
- مرحله ۲: ایجاد مجموعه‌ای از پاسخ‌های بالقوه یا راه حل‌های مناسب
- مرحله ۳: ارزیابی مزایا و معایب مرتبط با اجرای هر راه حل
- مرحله ۴: انتخاب مناسب‌ترین راه حل یا پاسخ برای حل مسئله
- مرحله ۵: اجرای تصمیم
- مرحله ۶: بررسی تأثیر تصمیم و اصلاح اقدامات مورد نیاز
انواع تصمیم گیری
به طور کلی سه روش وجود دارد که می‌توانید بر اساس آن تصمیم گیری کنید:
۱. استفاده از شهود
شهود به معنای این است که شما احساسی درونی و غریزی نسبت به چیزی دارید. این نوع تصمیم گیری زمانی مفید است که شما باید به سرعت تصمیم بگیرید یا میزان قابل توجهی تجربه دارید که به شما این امکان را می‌دهد که به سادگی تصمیم بگیرید.
۲. استفاده از منطق
در مقایسه با تصمیم گیری شهودی، تصمیم گیری منطقی نیاز به این دارد که فرد براساس حقایق و اطلاعات موجود تصمیم سازی کنید. پیش از تصمیم گیری فرد باید اطلاعات زیادی را در رابطه با مسئله جمع آوری کند و سپس گزینه‌های مختلف را بررسی و ارزیابی نماید. توانایی استفاده از استدلال منطقی به خصوص در شغل‌هایی مانند بخش‌های حقوقی یا مشاوره مفید است.
۳. سوگیری شناختی
تعصب‌های شناختی می‌تواند روند تصمیم گیری را مختل و منحرف کند. رایج‌ترین تعصبات شناختی که در تصمیم گیری تاثیرگذارند عبارتند از:
- تایید، زمانی است که تصمیم گیرنده تنها به دنبال مدارکی است که باورهایش را تایید کند. درحالیکه مدارکی که نتایج دیگر را حمایت می‌کنند را در نظر نمی‌گیرد.
- لنگر انداختن اشاره دارد به اتکای بیش از حد بر بخشی از شواهد یا تجربیات، به این منظور که تصمیم گیرنده به نتیجه‌ی خاصی برسد.
اثر هاله ای، یک حس کلی از یک شرکت، فرد، برند یا محصول است که تاثیر مستقیمی بر احساسات و افکار فرد تصمیم گیرنده دارد. - اعتماد به نفس بیش از حد نیز زمانی است که فرد بیش از اندازه و بی دلیل بر قضاوت‌ها و تصمیماتش اطمینان دارد و لذا می‌تواند به تصمیمات نادرست منجر شود.
