به گزارش صدای حوزه، دومین نشست سمینار علمی حکمرانی فضای مجازی در ایران با موضوع «ابعاد حکمرانی – سیاستی طرح حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی» توسط دانشگاه امام صادق، پژوهشگاه فضای مجازی و واحد الکترونیکی دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شد.
در این نشست که با مدیریت محمدصادق نصراللهی عضو هیأت علمی دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق برگزار شد، امیر ناظمی معاون وزیر ارتباطات و رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران، محمدرضا بهمنی رئیس مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی و عزیز نجف پور آقابیگلو دبیر شورای عالی فضای مجازی دانشگاه آزاد اسلامی و سرپرست واحد الکترونیکی این دانشگاه حضور داشتند.
ضرورت حکمرانی فضای مجازی
در ابتدای این جلسه محمدصادق نصراللهی با طرح مساله ضرورت حکمرانی فضای مجازی با توجه به تجربه ۸ سال گذشته کشور در این حوزه، از حاضران در این نشست خواست که به بررسی موضوع طرح صیانت از منظر حکمرانی و مباحث سیاسی و تصمیم سازی حاکمیتی بپردازند و به این سوال پاسخ دهند که آیا حکمرانی را ضروری می‌دانند و یا با توجه به ماهیت فضای مجازی آن را غیرممکن و یا ممتنع تلقی میکنند.
در این جلسه حاضران به نقاط قوت و ضعف طرح حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی از منظر حکمرانی پرداختند و اینکه در صورت اجرای این طرح، چه آینده‌ای را می‌توان برای کشور ترسیم کرد.
بی سوادی در حکمرانی فضای مجازی گریبانگیر طرح صیانت
عزیز نجف پور آقابیگلو رییس مرکز مطالعات فضای مجازی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و دبیر شورای عالی فضای مجازی دانشگاه آزاد اسلامی در این نشست با تاکید بر اینکه در باب موضوعات مربوط به فضای مجازی نیازمند گفتگوهای روشمند ملی هستیم تا به یک مفاهمه جمعی برسیم، گفت: این مفاهمه می‌تواند مقدمه اتفاقات مثبت بعدی باشد. در غیر این‌صورت شاهد بروز حکمرانی فردی خواهیم بود؛ اتفاقی که طی ۸ سال گذشته شاهد آن بودیم.
وی با بیان اینکه مخالفان و موافقان طرح حمایت از کاربران فضای مجازی عموماً از بی سوادی حکمرانی فضای مجازی رنج می‌برند، گفت: ما در حوزه فضای مجازی در طلیعه استعمار هستیم چرا که با آن آشنا نیستیم.
باید ادبیات مربوط به حکمرانی و حاکمیت را از هم متمایز کرد
این پژوهشگر حکمرانی فضای مجازی با تاکید بر اینکه در فضای مجازی شاهد قدرت گرفتن ذی‌نفعان خارج از حاکمیت هستیم، ادامه داد: باید ادبیات مربوط به حکمرانی و حاکمیت را از هم متمایز کرد.
وی با بیان اینکه در ادبیات حکمرانی ملزم نیستیم که به آخرین ویرایش بانک جهانی مبنی بر «حکمرانی خوب» تن دهیم، اضافه کرد: به کار بردن واژه «حکمرانی خوب» نباید ما را به اشتباه بیاندازد. چرا که این واژه بعد از سیاست‌های موسوم به اجماع واشنگتن و تلاش برای کوچک سازی و تضعیف کشورهای در حال توسعه، باب شده است. به همین دلیل نباید از مفهوم حکمرانی به «حکمرانی خوب» سقوط آزاد داشته باشیم.
مشکل یکسان تلقی کردن فضای مجازی با فناوری اطلاعات و ارتباطات
نجف پور ادامه داد: مشکل ما در باب فضای مجازی و فناوری اطلاعات این است که ناخودآگاه کلماتی را به زبان می‌آوریم که عمق مفهومی آن را نشناخته ایم. به دلیل این ناآشنایی است که اغلب، فضای مجازی را با فناوری اطلاعات و ارتباطات یکسان تلقی میکنند.
دبیر شورای عالی فضای مجازی دانشگاه آزاد اسلامی با تاکید بر اینکه مدل مفهومی فضای مجازی را نباید فقط به شکل مهندسی دید، افزود: فضای مجازی در ساده‌ترین مفهوم یک جامعه و عرصه دوم زندگی محسوب می‌شود و هر نظام سیاسی با هر مدل حاکمیتی، بر اساس بدیهیات عقلی ناچار است که به سمت حکمرانی این فضا حرکت کند.
کشور با بیماری «فناوری شیفتگی» و «حکمرانی هراسی» مواجه است
وی گفت: متأسفانه در کشور علاوه بر بی سوادی در خصوص موضوع حکمرانی، با بیماری «فناوری شیفتگی» هم مواجه هستیم. «فناوری هراسی» و «فناوری شیفتگی» هر دو دو روی سکه فناوری ناشناختگی هستند.
نجف پور ادامه داد: بیماری بعدی که کشور با آن مواجه است مربوط به «حکمرانی هراسی» است و فکر می‌کنیم هر گونه اعمال حاکمیت نگران کننده است و باید از آن عبور کرد.
وی گفت: برای حل بسیاری از چالش‌ها و تنش‌های موجود در طرح حمایت از کاربران فضای مجازی، ابتدا بهتر است به چند سوال جدی پاسخ دهیم و آن را اثبات کنیم؛ مبنی بر اینکه آیا در جامعه ایرانی نیازمند حکمرانی در فضای مجازی و یا حکمرانی با و از طریق فضای مجازی هستیم یا خیر؟ و اینکه آیا لازم به ورود کشور با رویکرد سیاستی در این عرصه هستیم یا خیر؟
در عرصه فضای مجازی متأسفانه کشور با چند افسانه مواجه شده است
رییس مرکز مطالعات فضای مجازی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به اینکه در عرصه فضای مجازی متأسفانه کشور با چند افسانه مواجه شده است، خاطرنشان کرد: آزاد و دموکراتیک بودن اینترنت افسانه‌ای بیش نیست؛ تمام کسانی که از الگوریتم، پلتفرم و حکمرانی صحبت میکنند نیز به این نکته اذعان دارند که بی طرفی در این فضا یک افسانه است؛ کما اینکه شاهد هستیم که پلتفرمی مانند اینستاگرام به خود اجازه می‌دهد که انتشار محتوای کاربران ایرانی را با رویکرد خود تنظیم و رگولاتوری کند. پس باید قبول کنیم که نبود حکمرانی در فضای مجازی افسانه است و تا زمانی که این موضوعات شفاف نشود نمی‌توان از مشکلات عبور کرد.
سوق دادن مردم به سمت پلتفرم خارجی و عدم هشدار درباره آن، اشتباهی کلان
وی اضافه کرد: در این فضا شاهد هستیم که حکمرانان خارجی (پلتفرم‌های خارجی) خارج از چارچوب کشور روی کاربران اعمال حکمرانی میکنند.
نجف پور گفت: باید پذیرفت که بدون صیانت از منافع ملی، مردم را به سمت پلتفرم‌های خارجی سوق می‌دهیم. وظیفه حاکمیت این است که امکان تحقق آزادی مردم را فراهم کند اما تحقق دموکراسی شرایط دارد.
وی با اشاره به اینکه سوق دادن مردم به سمت پلتفرم خارجی و عدم هشدار درباره آن، اشتباهی کلان است، تصریح کرد: کسانی که از پلتفرم بومی و تحقق حکمرانی فضای مجازی حرف می‌زنند به دنبال ایجاد ساختاری روشمند هستند تا حقوق اقشار جامعه در آن محفوظ شود.
عدم پیشبرد اهداف شورای عالی فضای مجازی به دلیل منافع حزبی
نجف پور با بیان اینکه ما در سربالایی مدرنیته قرار داریم و نباید به عقب بازگردیم و نه تن به تمدن دنیای غرب دهیم، ادامه داد: خوشبختانه با تدبیر رهبری، نطفه اولیه مشارکت ذی‌نفعان در مدیریت اینترنت پایه گذاری شد و شورای عالی فضای مجازی در راستای این تدبیر شکل گرفت. اما متأسفانه در ۸ سال گذشته این حکمرانی شورایی در ابعاد مختلف تبدیل به حکومت تک بعدی و پیشبرد منویات دولت شد.
وی گفت: شورای عالی فضای مجازی به درستی تشکیل نشد و روال مناسبی را طی نکرد و دستگاه‌ها نیز مصوبات شورا را اجرا نکردند. دلیل آن نیز باز می‌گردد به اینکه عده‌ای منافع ملی را فدای منافع حزبی و گروهی کرده اند. عده‌ای به دنبال این بودند که به دور از دسترسی نظارت و کنترل دستگاه‌های نظارتی، فضای سیاسی مطلوب خود را پیش ببرند.
علت حضور سیاسیون در شبکه های اجتماعی فیلتر شده
نجف پور با بیان اینکه به دلیل این نگرش بود که تلگرام در کشور فیلتر شد اما پس از آن تلاشی برای جلوگیری از فروش ابزارهای فیلترشکن صورت نگرفت، ادامه داد: به دلیل این نگرش است که وزرا و مجلسیان در توئیتری حضور دارند که فیلتر است.
وی تاکید کرد: به طور کل اولویت منافع حزبی بر منافع ملی ریشه اصلی عدم پیشبرد اهداف شورای عالی فضای مجازی بوده است.
دبیر شورای عالی فضای مجازی دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به اینکه سیاستگذاری کلان، سیاستگذاری تقنینی و سیاستگذاری اجرایی باید از هم تفکیک شوند، خاطرنشان کرد: در طرح صیانت، مجلس سعی کرده در سیاستگذاری تقنینی ورود کند و این اقدام قابل دفاع است.
نیازمند کمیسیون تخصصی فضای مجازی در مجلس هستیم
رییس مرکز مطالعات فضای مجازی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: ما از ابتدای آغاز به کار مجلس یازدهم گفته ایم که جای خالی کمیسیون تخصصی فضای مجازی که نگاه کلان به معماری فضای مجازی داشته باشد و در راستای مصوبات شورای عالی فضای مجازی اقدام به قانونگذاری و سیاستگذاری تقنینی کند احساس می‌شود اما متأسفانه این اتفاق نیافتاد.
نجف پور تصریح کرد: طرح صیانت توسط برخی رسانه‌های روشنفکر به معنای قطع اینترنت مطرح و بازنمایی شد و به همین دلیل توده مردم که حتی یک بند از طرح را ندیده اند فکر کردند که اینترنت قرار است قطع شود. به همین علت است که معتقدم توده جامعه ما در بعد حکمرانانه فضای مجازی، سواد کافی وجود ندارد. حتی این کم سوادی و ضعف در معلومات حکمرانی در میان مسئولان دولتی و مجلسیان هم دیده می‌شود.
وی با اشاره به اینکه صحبت از بی اعتمادی مردم به خدمات بومی مانند پیام رسان های داخلی تنها یک پروپاگاندا است، گفت: پس از فیلتر شدن تلگرام یک نظرسنجی توسط مرکز پژوهش‌های مجلس انجام شد که در آن تنها یک نهم از مخاطبان برای استفاده از پیام رسان های بومی نگران امنیت بودند و مابقی به دنبال سرویس خوب بودند که به پیام رسان های خارجی مراجعه می‌کردند.
نجف پور خاطرنشان کرد: ما با دنیا قهر نیستیم؛ بلکه به دنبال داشتن هویت اصیل ایرانی در فضای مجازی هستیم.
