انتخابات از منظر امام خمینی (س)

اما امام خمینی (س) با بینش و تجربه سیاسی فوق العاده خود، در روزهایی که هنوز پیروزی انقلاب  اسلامی کامل نشده بود، بارها با این دیدگاه ها برخورد کرده و ضرورت مراجعه به آراء مردم را مورد تأکید قرار می دادند. با مروری بر بیانات گوهربار حضرت امام (س) ابعاد کلی پدیده انتخابات از دیدگاه ایشان را مرور می کنیم: 

اعلام مراجعه به آراء عمومی

از چند ماه پیش از پیروزی انقلاب اسلامی و هنگام اقامت حضرت امام (س) در پاریس یکی از سؤال  های اساسی که به طور مکرر از امام پرسیده می شد این بود که نظام پیشنهادی ایشان در صورت سقوط رژیم شاه چه خواهد بود؟ در پاسخ همان طور که از رهبری فرزانه همچون ایشان انتظار می رفت، امام پیشنهاد خود را «جمهوری اسلامی» نامیدند، ولی تصمیم نهایی را منوط به آرای مردم دانستند.

« راجع به چگونگی دولت و رژیم، پیشنهاد ما جمهوری اسلامی است و چون ملت، ملت مُسْلم است و ما را هم خدمتگزار خود می‏ داند، از این جهت حدس می ‏زنیم به پیشنهاد ما رأی دهد. ما از طریق رفراندم با ملت، یک جمهوری اسلامی تشکیل می‏ دهیم. و اما شخص؛ این تابع آرای مردم است و الآن شخص معینی در نظر نیست.»[۱]

ایشان در پاسخ به خبرنگار مجله عربی زبان المستقبل که سؤال کرده بود که آیا منظور از حکومت اسلامی مد نظر امام، خلافت اسلامی است، فرمودند:

«حکومت جمهوری اسلامی مورد نظر ما از رویه پیامبر اکرم (ص) و امام علی ـ علیه السلام ـ الهام خواهد گرفت و متکی به آرای عمومی ملت خواهد بود و شکل حکومت با مراجعه به آرای ملت تعیین خواهد گردید.»[۲]

از جمله نکات مهم در بیانات امام (س) در این دوره آن است که از نظر ایشان اصولاً مردم، در  صورت وجود شرایط آزاد و مناسب در تعیین سرنوشت خود دچار اشتباه نخواهند شد:

«برنامه ما این است که رجوع کنیم به آرای عمومی، به آرای مردم. قوای انتظامی را کنار بگذاریم؛ خود مردم را، محول کنیم تنظیم انتخابات را به دست خود جوان های مردم… قهراً مردم وقتی آزاد هستند یک نفر صالح را انتخاب می کنند و آرای عمومی نمی شود خطا بکند. یکوقت یکی می خواهد یک کاری بکند اشتباه می کند، یکوقت یک مملکت سی میلیونی نمی شود اشتباه بکند… و قهراً اشتباه در سی میلیون جمعیت نخواهد شد.»[۳]

فراهم کردن شرایط

مسأله بعدی که در بیانات امام (س) مورد تأکید قرار می گرفت ضرورت فراهم کردن شرایط مناسب  برای برگزاری انتخابات آزاد بود چنانکه در پاسخ به این سؤال که برنامه دولت شما چیست؟

فرمودند: «ما در اولین زمان لازم برنامه خود را اعلام خواهیم کرد. ولی مهم ترین وظیفه دولت آینده این است که هر چه سریعتر شرایط انتخابات آزاد را فراهم کند. از قبیل آزادی مطبوعات به معنی واقعی، ذکر تمامی واقعیات و حقایق و آگاه ساختن مردم به همه مسائل و…» [۴]

علاوه بر این ایشان تأکید داشتند که برخلاف انتخابات فرمایشی دوران رژیم پهلوی، جلوی اعمال نوذ افراد و گروه های خاص گرفته شود: 

«یکی از مهم ترین وظایف اولیه جمعی که پس از سقوط شاه مسئولیت امور را به دست می گیرند، فراهم کردن شرایط انتخابات آزاد است که به هیچ وجه اعمال قدرت و نفوذ از هیچ طبقه و گروهی در انتخابات نباشد.»[۵]

آزادی مردم در انتخابات

آزادی مردم در انتخابات یکی از توصیه های مهم و اساسی امام (س) بود که تقریباً در همه انتخابات  مورد تأکید ایشان قرار می گرفت.

«همان طور که بارها گفته ام، مردم در انتخابات آزادند و احتیاج به قیم ندارند، و هیچ فرد و یا گروه و دسته ای حق تحمیل فرد و یا افرادی را به مردم ندارند. جامعه اسلامی ایران،  که با درایت و رشد سیاسی خود جمهوری اسلامی و ارزش های والای آن و حاکمیت قوانین خدا را پذیرفته اند و به این بیعت و پیمان بزرگ وفادار مانده اند، مسلم قدرت تشخیص و انتخاب کاندیدای اصلح را دارند. البته مشورت در کارها از دستورات اسلامی است. مردم با متعهدین و معتمدین خویش مشورت می نمایند. و افراد و گروه ها و روحانیون در حد تذکرات قبلی در حوزه خود می توانند کاندیدا معرفی نمایند؛ ولی هیچ کس نباید توقع داشته باشد که دیگران اظهار نظر و اظهار وجود نکنند.»[۶]

تکلیف و مشارکت همگانی

 اولین توصیه حضرت امام (س) به مردم در این زمینه آن بود که باور کنند که حضور آنها در صحنه  ضروری است زیرا بر خلاف گذشته این حضور در نتیجه واقعی انتخابات مؤثر است و امری تشریفاتی نیست. بنابراین مشارکت همه اقشار مردم در انتخابات تکلیف الهی محسوب می شود:

«امروز مثل زمان سابق نیست. مثل زمان رژیم سابق نیست. رژیم سابق شما نمی توانستید. قدرت نداشتید، امروز قدرت دارید برای اینکه حفظ کنید حیثیت اسلام را و حفظ کنید مصالح کشور را و حفظ کنید استقلال خودتان را و حفظ کنید آزادی خودتان را…

مسئولیت همه طبقات دارند. مراجع مسئولند. علما مسئولند. ائمه جماعت مسئولند، خطبا مسئولند. تجار مسئولند. بازرگانان مسئولند. دانشگاهی ها مسئولند… همه مسئولند. تمام قشرهای مملکت امروز مسئولند… امروز مثل زمان سابق نیست که بگویید که ما قدرت نداشتیم،  نمی توانستیم. امروز می توانید. امروز همه قدرت دست ملت است.» [۷]

حضرت امام (س) صراحتاً دخالت و مشارکت در امور سیاسی را از تکالیف شرعی می دانستند:

«نگویید که دیگران رأی می دهند. من هم باید رأی بدهم، تو هم باید رأی بدهی، آن روستایی هم که در کنار مزرعه خودش کار می کند باید رأی بدهد؛ تکلیف است. این یک تکلیف الهی است… ما مکلفیم به اینکه در امور دخالت کنیم. ما مکلفیم در امور سیاسی دخالت کنیم؛ مکلیفم شرعاً؛ همان‏طور که پیغمبر می کرد؛ همان طور که حضرت امیر می کرد… این تکلیف آقایان است که راجع به مسائل اسلامی، که پیش می آید، چه وکیل بخواهید تعیین کنید و چه ـ عرض بکنم که ـ رئیس جمهور بخواهید تعیین کنید، باید در صحنه باشید؛ عذری ندارید که بروید کنار بنشینید.»[۸]

لزوم مشارکت زنان

یکی از تحولات مهم عرصه سیاسی جامعه ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مشارکت زنان در کلیه عرصه های مهم سیاسی از جمله انتخابات است. بی تردید تأکیدات حضرت امام (س) ـ پس از  فراهم شدن شرایط و رعایت قوانین اسلامی ـ بر حضور زنان در صحنه از جمله عوامل اساسی این تحول مثبت در جامعه ایران است. به عنوان نمونه ایشان در خصوص لزوم حضور زنان در عرصه انتخابات می فرمایند:

«شما باید در همه صحنه ها و میدان ها آن قدری که اسلام اجازه داده وارد باشید. مثل انتخابات که امروز عملی است که باید انجام بگیرد و صحبت روز است در ایران، خانم ها همان طوری که مردها فعالیت می کنند برای انتخابات، خانم ها هم باید فعالیت بکنند برای اینکه فرقی ما بین شما و دیگران در سرنوشت تان نیست.

سرنوشت ایران، سرنوشت همه است… برای اینکه امور سیاسی مخصوص یک طبقه نیست، همان طوری که علم مخصوص یک طبقه نیست.

همان طوری که مردها باید در امور سیاسی دخالت کنند و جامعه خودشان را حفظ کنند، زن ها هم باید دخالت کننند و جامعه را حفظ کنند. زن ها هم باید در فعالیت های اجتماعی و سیاسی همدوش مردها باشند، البته با حفظ آن چیزی که اسلام فرموده است، که بحمدالله امروز در ایران جاری است».[۹]

رعایت آداب اسلامی

یکی دیگر از توصیه های کلی حضرت امام (س) در باب انتخابات آن بود که در برگزاری انتخابات  احکام و قوانین اسلامی به خوبی رعایت شود:

«من از همه قشرها، از همه ملت می خواهم که آداب اسلامی خودشان را نسبت به همه امور، خصوصاً در انتخابات حفظ کنند. و مبادا خیال کنند که مبارزات انتخاباتی عبارت از این است که به دیگران بد بگویند و کار شکنی بکنند. البته دعوت به انتخاب اشخاص مانع ندارد، لکن توجه داشته باشند که همان طور که در انتخاب رئیس جمهور، به آن سلامت و به آن آرامش و به آن خوبی گذشت ـ که نمونه بود در ایران ـ من امید آن دارم که در این انتخابات هم به همان طور بگذرد. و همه با هم برادروار در یک مقصد باشیم. در یک مقصد باشید و خداوند را شاهد بدانید، و ناظر بدانید، و نهضت را لکه دار نکنید.»[۱۰]

معیارهای انتخاب افراد

جنبه قابل توجه دیگری که در بیانات گرانقدر حضرت امام (س) در باب انتخابات وجود دارد مسأله  معیارهای مورد نیاز برای انتخاب کاندیداها یا نامزدهای شرکت کننده در انتخابات است.

«انتخابات یک محکی هم برای خودتان است که ببینید آیا می خواهید انتخاب اصلح بکنید برای خودتان، یا برای اسلام؟ اگر برای خودتان باشد،  شیطانی است. و اما اگر انتخاب اصلح برای مسلمان هاست، «کی و از کجاست» مطرح نیست، از هر گروهی باشد، حزب باشد یا غیر حزب، نه حزب اسباب این می شود که غیر آن فاسد، و نه صد در صد حزبی بودن باعث صلاح آن هاست. و انتخاب اصلح برای مسلمین یعنی انتخاب فردی که تعهد به اسلام و حیثیت آن داشته باشد؛  و همه چیز را بفهمد، …  اسلام تنها کافی نیست، بلکه باید مسلمانی باشد که احتیاجات مملکت را بشناسد و سیاست را بفهمد و مطلع به مصالح و مفاسد کشور باشد، و ممکن است به شما و گروه شما هم مربوط نباشد. اگر اصلح را انتخاب کردید، کاری اسلامی می کنید.»[۱۱]

تبلیغات انتخاباتی

امروزه در بسیاری از کشورها، تبلیغات انتخاباتی از مهم ترین اولویت های احزاب، گروه ها و سیاستمداران است و هزینه های بسیاری در این باب خرج می شود. در واقع از ماه ها قبل از برگزاری انتخابات، احزاب با کمک وسایل ارتباط جمعی و با استفاده از شیوه های مختلف علمی، برای به دست آوردن آراء مردم تلاش می کنند. امام خمینی (س) رهنمودها در این مورد داده اند که به برخی از این توصیه ها اشاره می شود.

رعایت اخلاق و آداب اسلامی

اولین توصیه حضرت امام (س) در این زمینه رعایت اخلاق و آداب اسلامی است، امری که به خودی  خود به معنی کنار گذاردن هرگونه اقدام غیر شرعی در تبلیغات انتخاباتی است:

«از آقایان کاندیداها و دوستان آنان انتظار دارم که اخلاق اسلامی ـ انسانی را در تبلیغ برای کاندیدای خود مراعات؛ و از هر گونه انتقاد از طرف مقابل که موجب اختلاف و هتک حرمت باشد خودداری نمایند، که برای پیشبرد مقصود، ولو اسلامی باشد،  ارتکاب خلاف اخلاق و فرهنگ، مطرود و از انگیزه های غیراسلامی است… من بسیار مایل هستم که گروه هایی که متعهد و معتقد به جمهوری اسلامی و خدمتگزار به اسلام هستند، در مبارزات انتخاباتی کمال آرامش را در تبلیغ کاندیداهاشان رعایت نمایند، و نسبت به یکدیگر تفاهم و صمیمیت و اخوت اسلامی داشته باشند، و از تفرقه و کدورت شدیداً احتراز کنند که تفرقه و تشتت، دوستان را نگران و دشمنان را کامیاب می کند و موجب تبلیغات سوء می شود.»[۱۲]

همچنین در جای دیگر توصیه می نمایند:

«من از همه قشرها، از همه ملت می خواهم که آداب اسلامی خودشان را نسبت به همه امور، خصوصاً در انتخابات حفظ کنند. و مبادا خیال کنند که مبارزات انتخاباتی عبارت از این است که به دیگران بد بگویند و کار شکنی بکنند.»[۱۳]

عدم توهین به افراد

از دیگر توصیه های مهم حضرت امام (س) به افراد و گروه ها در تبلیغات انتخاباتی رعایت حیثیت و  آبروی افراد و عدم توهین و افترا به یکدیگر است که از گناهان بزرگ محسوب می شود:

«لازم است مطلبی را که گاهی شنیده می شود که برای تبلیغات انتخاباتی بعضی از کاندیداها ـ خدای نخواسته ـ بعضی دیگر را تضعیف یا توهین می کنند، در رابطه با آن تذکر دهم که، امروز این نحو مخالفت ها خصوصاً از چنین کاندیداهایی، برای اسلام و جمهوری اسلامی فاجعه آمیز است. اگر فرضاً کسی در دیگری مناقشه دارد، ابراز آن و اظهار در بین مردم هیچ مجوزی ندارد، و حیثیت و آبروی مؤمن در اسلام از بالاترین و والاترین مقام برخوردار است، و هتک مؤمن، چه برسد به مؤمن عالم، از بزرگترین گناهان است و موجب سلب عدالت است. امید است ان شاء الله چنین مطلبی نباشد، و اگر غفلتاً اتفاق افتاده است تکرار نشود.»[۱۴]

ایشان در جای دیگر نیز بر این امر تأکید کرده و می فرمایند:

«هیچ مقامی و حزبی و گروهی و شخصی حق ندارد به دیگران که مخالف نظرشان هستند توهین کنند، یا خدای نخواسته افشاگری نمایند؛ گرچه همه حق تبلیغات صحیح برای خود یا کاندیداهای خود یا دیگران را دارند، و هیچ کس نمی تواند جلوگیری از این حق نماید. و البته لازم است تبلیغات موافق مقررات دولت باشد.»[۱۵]

عدم دخالت شخصی

با توجه به محبوبیت بی سابقه حضرت امام (س) در افکار عمومی و در نزد مردم کشور، بی تردید  ایشان می توانستند در هر یک از انتخابات ها با معرفی افراد یا گروه های خاصی باعث پیروزی آنها در انتخابات شوند، اما حضرت امام (س) همواره از تأیید یا تکذیب مستقیم افراد خودداری کرده و  آزادی انتخاب مردم را محترم می شمردند:

«اینجانب بنا ندارم از کسی تأیید نمایم، چنانکه بنا ندارم کسی را رد کنم. و از تمام احزاب و گروهها و افراد می خواهم از نسبت دادن کاندیدای خود به من که از آن استفاده تأیید و یا تعیین و یا رد شود، خودداری کنند.»[۱۶]

«به اطلاع هموطنان عزیز برسانید که: عکس اینجانب دلیل بر تأیید کسی نبوده؛ چنانچه دلیل بر عدم تأیید هم نمی باشد.»[۱۷]

لزوم انجام کار برای خدا

بالأخره آنکه حضرت امام (س) از همه کاندیداها و طرفداران آنها می خواهند که هدف اصلی از  شرکت در انتخابات و تبلیغات را فراموش نکنند زیرا هدف همه این امور باید رضای خدا باشد:

«آن کسی که می خواهد در انتخابات شرکت کند و کاندیدا می شود، آن کسی که کاندیدا می کند کسی را، آن کسی را که فعالیت انتخاباتی می کند، آن کسی که تبلیغ می کند برای خودش یا برای غیر، این آزمایش اش همانجاست… تویی که فعالیت می کنی و تبلیغ می کنی برای انتخابات، تبلیغ خودت را می کنی یا تبلیغ برای اسلام می کنی؟ اگر برای رسیدن به مجلس است، دلت می خواهد مجلس بروی و می گویی مجلس یک مقامی است، شما تبلیغ برای خودت می کنی که همان تبلیغ برای شیطان است. و اگر تبلیغ می کنی که بروی خدمت بکنی، من چون می توانم خدمت بکنم چرا کنار باشم، بروم خدمت بکنم، این شخص چون لایق است چرا کنار باشد، بیاید خدمت بکند، اگر این طور باشد این برای خداست… باید انسان توجه کند به اینکه آیا من که می خواهم یک کسی را انتخاب کنم، اگر این کس یک نفر دیگری از او بهتر بود لکن ارتباطی با من نداشت، بلکه با من هم دلخوری داشت، آیا او را کاندیدا می کردم، اگر او را هم کاندیدا می کرد معلوم می شود که این برای خدا دارد کار می کند، کار به خودش ندارد. و اگر این طور نشد بداند که مسأله، مسأله شیطانی است نه مسأله خدایی…»[۱۸]

هشدارها و توصیه ها

علاوه بر موارد متعددی که تاکنون به آنها اشاره شد امام خمینی (س) در مواقع حساس با توجه به  شرایط برگزاری انتخابات مختلف در کشور، توصیه ها و هشدارهای مهمی به مردم ایران داده اند که توجه به آنها برای همیشه ضروری است. در اینجا به چند مورد از این هشدارها اشاره می شود.

جلوگیری از نزاع و تفرقه

اولین هشدار مهم حضرت امام (س) آن است که اصولاً احزاب و گروه ها باید محدوده اختلافات و  رقابت های انتخاباتی را درک کرده و مواظب باشند که این گونه رقابت ها منجر به نزاع، تفرقه و برخوردهای قومی و فرقه ای نشود، زیرا این موارد می تواند منافع ملی و اساس نظام را زیر سؤال ببرد:

«مطلب دیگر اینکه پای صندوق ها که می روید این طور نباشد که با هم اختلاف پیدا بکنید. یک مسأله ای است که برای کشور است. هر یک از اینها که ببرند، برای کشور لابد خدمت خواهند کرد. و اگر خدمت نکنند ملت هست و آنها را برکنار خواهد کرد. از این جهت به طور خصمانه با هم رفتار نکنید. برادر باشید با هم. اگر یکی رئیس جمهور شد، شما هم به او اعانت کنید. این طور نباشد که قبل از اینکه رئیس جمهور بشود بریزید به جان هم. فردا پای این صندوق ها بریزید به جان هم. یا بعض از قشرها شرکت نکنند. من از همه قشرهای ملت، چه فارس، چه ترک، و چه کرد و چه بلوچ و چه ترکمن و چه بختیار[ی] و چه سایر قشرهایی که و طوایفی که هستند در ایران، از اینها تقاضا می کنم، عاجزانه تقاضا می کنم که طوری نکنید که در خارج منعکس بشود که شما یک مردمی هستید که تربیت اسلامی ندارید. شما یک مردمی هستید که با هم سر دنیا نزاع می کنید… خیلی در صدد این نباشید که برای خاطر اینکه یکی بیشتر می خواهد رأی ببرد یکی کمتر می خواهد رأی ببرد به هم بریزید و جنگ و نزاع باشد، و اسباب ناراحتی همه را فراهم کنید.»[۱۹]

عدم انحصار در انتخابات

یکی دیگر از هشدارهای مهم حضرت امام (س) به همه اقشار ملت آن بود که دخالت در سیاست و  انتخابات در انحصار هیچ دسته و گروهی، حتی مجتهدان، نیست و همه افراد و اقشار ملت باید آزادانه در آن شرکت کنند. این هشدار از آنجا صادر شد که عده ای می خواستند با این ترفند بین اقشار مختلف مردم خصوصاً روحانیون و دانشگاهیان اختلاف بیندازند:

«از اموری که لازم است امروز تذکر بدهم شاید بعد دیر بشود، قضیه انتخابات است. همان طوری که مکرر من عرض کرده ام و سایرین هم گفته اند، انتخابات در انحصار هیچ کس نیست، نه در انحصار روحانیین است، نه در انحصار احزاب است،  نه در انحصار گروه هاست. انتخابات مال همه مردم است. مردم سرنوشت خودشان دست خودشان است. و انتخابات برای تأثیر سرنوشت شما ملت است.

از قراری که من شنیده ام در دانشگاه بعض از اشخاص رفته اند گفته اند که دخالت در انتخابات، دخالت در سیاست است و این حق مجتهدین است. تا حالا می گفتند که مجتهدین در سیاست نباید دخالت بکنند، این منافی با حق مجتهدین است… آنجا شکست خورده اند حالا عکسش را دارند می گویند… هر دویش غلط است… این یک توطئه ای است که می خواهند همان طوری که در صدها سال توطئه شان این بود که باید روحانیون و مذهب از سیاست جدا باشد و استفاده های زیاد کردند و ما ضررهای زیاد از این بردیم… حالا دیدند آن شکست خورد، یک نقشه دیگر کشیدند، و آن این است که انتخابات حق مجتهدین است… دانشگاهی ها بدانند این را که همان طوری که یک مجتهد در سرنوشت خودش باید دخالت کند، یک دانشجوی جوان هم باید در سرنوشت خودش دخالت کند… این یک توطئه ای است برای اینکه شما جوان ها را مأیوس کنند.»[۲۰]

توجه به توطئه های دشمنان

یکی از تذکرات مهم حضرت امام (س) در مورد انتخابات که در آستانه برگزاری انتخابات سومین دوره مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۶۷ ارائه شد آن بود که دشمنان داخلی و خارجی نظام، انواع توطئه ها را برای دور کردن مردم از صحنه ایجاد کرده اند، و ملت ایران همواره و حتی در زیر بمباران های وحشیانه رژیم بعثی نیز باید انتخابات را با شکوه برگزار کند:

«در آستانه انتخابات سومین دوره مجلس شورای اسلامی… با توجه به آگاهی و شعور بالای سیاسی مردم خداجوی ایران، شاید ضرورتی به یادآوری اهمیت شرکت در انتخابات نباشد؛ ولی برای احتیاط در ادای تکلیف شرعی ـ سیاسی خود نکاتی را متذکر می شوم: از آغاز انقلاب تاکنون، یکی از اهداف شوم و پلیدی که همواره مورد توجه استکبار جهانی و نوکران خارجی و داخلی آنها بوده است دور کردن مردم از صحنه های انقلاب و گسستن پیوندهای پولادین آنان با آرمان های اجتماعی ـ  سیاسی اسلام بوده است. که در راه تحقق آن به انواع حیله ها و ترفندهای گوناگون متوسل شده اند؛ که بحمدالله سرشان به سنگ خورده است؛ و ملت پیروز و سرافراز ایران با نمایش قدرت عظیم خود در حوادث گوناگون انقلاب این حقیقت و واقعیت را به اثبات رسانیده و نشان داده اند که از دریای خروشان وحدت و انسجام آنان چیزی کم نشده و نخواهد شد… بعید به نظر نمی رسد که در این روزها یکی از اهداف شرارت های اخیر صدامیان در تهدید و ارعاب و ادامه بمباران ها و موشک باران مناطق مسکونی، علاوه بر سرپوش نهادن برشکست های پیاپی خود در صحنه های نبرد، رسیدن به این هدف باشد که حضور مردم را تحت الشعاع این جنایات قرار دهد… غافل از آنکه امت اسلامی ایران سالهاست نشان داده اند که ازاین هیاهوها نمی ترسند، و مقاوم و استوار در مقابل تمام ابرقدرت ها و قدرت ها می ایستند؛ و به یاری خداوند متعال، ملت شریف ایران با حضور گسترده خود انتخابات را در موعد مقرر و با قدرت و قاطعیت برگزار می کنند؛ و مطمئناً در زیر موشک و بمب هم اگر قرار بگیرند، به پای صندوق ها می روند و به تکلیف شرعی و الهی خود عمل خواهند نمود. و اینجانب تحت هر شرایطی در انتخابات شرکت می کنم…»[۲۱]

وصیت به حضور در صحنه

بالأخره باید توجه داشت که امام خمینی (س) در وصیت نامه سیاسی ـ الهی خود نیز مسأله انتخابات  را فراموش نکرده و مردم را به حضور در همه صحنه ها فرا خواندند:

«وصیت من به ملت شریف آن است که در تمام انتخاب، چه انتخابات رئیس جمهور و چه نمایندگان مجلس شورای اسلامی و چه انتخابات خبرگان … در صحنه باشند و اشخاصی که انتخاب می کنند روی ضوابطی باشد که اعتبار می شود، … مراجع و علمای بزرگ تا طبقه بازاری و کشاورز و کارگر و کارمند، همه و همه مسئول سرنوشت کشور و اسلام می باشند؛ چه در نسل حاضر و چه در نسل های آتیه؛ و چه بسا که در بعض مقاطع، عدم حضور و مسامحه، گناهی باشد که در رأس گناهان کبیره است.»[۲۲]

منبع: اهمیت انتخابات از دیدگاه امام خمینی (س)؛ ناشر ستاد مرکزی بزرگذاشت امام خمینی (س)، ۱۳۸۶. 

[۱]. صحیفه امام؛ ج ۴، ص۳۳۲.

[۲]. همان؛ ص ۳۳۴.

[۳]. همان؛ ج ۵، ص ۳۲۳ ـ ۳۲۲.

[۴]. همان؛ ص ۳۳۳.

[۵]. همان؛ ص ۳۸۲.

[۶]. همان؛ ‌ج ۲۱، ص ۱۰.

[۷]. همان؛ ج ۱۲، صص ۱۸۴ ـ ۱۸۲.

[۸]. همان؛ ج ۱۵، صص ۱۸ ـ ۱۵.

[۹]. همان؛ ج ۱۸، صص ۴۰۴ ـ ۴۰۳.

[۱۰]. همان؛ ج ۱۲، ص ۱۵۲ ـ ۱۵۱.

[۱۱]. همان؛ ج ۱۸، صص ۱۹۷ ـ ۱۹۶.

[۱۲]. همان؛ ج ۱۲، ص ۱۲.

[۱۳]. همان؛ ص ۱۵۲ ـ ۱۵۱.

[۱۴]. همان؛ ج ۱۷، صص ۱۳۴ ـ ۱۳۳.

[۱۵]. همان؛ ج ۱۸، ص ۳۳۷.

[۱۶]. همان؛ ج ۱۲، ص ۱۲.

[۱۷]. همان؛ ص ۱۱۸.

[۱۸]. همان؛ ج ۱۸، صص ۳۱۱ ـ ۳۱۰.

[۱۹]. همان؛ ج ۱۲، ص ۱۲۷.

[۲۰]. همان؛ ج ۱۸، صص ۳۶۸ ـ ۳۶۷.

[۲۱]. همان؛ ج ۲۱، صص ۱۰ ـ ۹.

[۲۲]. همان؛ صص ۴۲۲ ـ ۴۲۱.