به گزارش پایگاه خبری تحلیلی صدای حوزه، معصومه فاطمی نویسنده و و پژوهشگر مطالعات اسلامی زنان در یادداشتی تحت عنوان آسیب شناسی سرودهای تولید شده با تکیه بر «هویت دخترانه» نوشت: ترسیم الگوی ایرانی و اسلامی برای فرم و محتوای سرود، موجب می شود نهال سرود، غرس بشود و با ریشه‌های بومی و تمدنی پیوند بخورد و فرهنگی متعالی را رقم بزند. در این یادداشت سعی می‌کنیم نکاتی مبتنی بر ساخت الگوی مناسب سرود و آسیب شناسی از سرودهای فعلی را به قلم بیاورم.
در این یادداشت به بررسی سرودهایی می‌پردازیم که دختران در خواندن و تصاویر سرود مشارکت داشته و در وصف موضوعات ملی، مذهبی و هویت دخترانه بوده است.
سرود به دلیل جمع خوانی می‌تواند شور و شعور جمعی را برای مخاطب سرود نمایش دهد و از فردیت و امر شخصی عبوری کند. یکی از علل جذابیت کی پاپ در نوجوانان جمع خوانی است که هر نوجوان جذابیت هایی برای ارائه دارد و آیدل‌ها کانون محوری کار جمعی هستند. کی پاپ هرچند توانسته در برخی از شاخص‌ها کمی از فضای محتوایی موسیقی غرب فاصله بگیرد ولی از جهت محتوایی با الگوی بومی و شاخص فرهنگ شرقی و بومی خود فاصله بسیار دارد.
بنظر می‌رسد به دلیل پیشینه پرافتخار فرهنگی و تمدنی که در ایران وجود دارد، سرود و جمع خوانی می‌تواند زمینه ارتقای فراوانی داشته باشد. به همین دلیل در چند بند مزایا و معایب سرودهای فعلی بحث و بررسی می‌کنیم:
امکان استفاده از شعر فاخر و محتوای غنی یکی از شاخص‌های قوی فرهنگی ایرانی است. اما عدم استفاده از شعر فاخر موجب شده، در برخی از سرودهای موجود، به ترانه‌ای ضعیف و مبتذل تنزل بدهیم علاوه بر این، محو شدن در ادبیات رایج موسیقی، در برخی سرودهای تولیده شد، موجب ایجاد آسیب‌هایی شده است. سرودسازان سعی میکنند با ریتم تند، حرکات موزون با موسیقی، غلبه صدای موسیقی بر مضامین سرود متوسل بشوند.
وقتی موسیقی بر مضمون غلبه کند مضامین در جان مخاطب نمی‌نشیند بلکه به یک موسیقی صرف تبدیل می‌شود که گویا خالی از مضامین است بنابراین از هدف دور شده‌ایم. به طور کلی، در سرود، موسیقی در خدمت مضمون باید باشد و موجب نشود توجه به مضامین شعری در ذیل به فراموشی برود.
رهبر انقلاب برای تولید آثار موسیقی به موسیقی طیب و طاهر اشاره میکنند که بنظر قدمی فراتر از موسیقی حلال است ولازم است سرودسازان برای تاثیرگذاری عمیق به این امر، توجه کنند.
تهییج مخاطب با صرف موسیقی یا حرکات بی‌معنا یا شبه‌رقص، سلبریتی کردن تک خوان سرود، استفاده از تک‌خوان‌های مشهور و حاشیه‌دار، استفاده از جذابیت‌های چهره و حرکات دختران، استفاده از تکخوانی دختران مکلف، سوق دادن دختران به آواز و تکخوانی، گروه‌های سرود مختلط دختران و پسران مکلف یا در مرز تکلیف، استفاده از مربی مرد برای آموزش همخوانی سرود برای دختران مکلف و… بخشی از مسائلی است که در سرودهای فعلی با آن مواجه هستیم که بنظر برای جلوگیری از این آسیب لازم است، فرم بومی برای سرود ایجاد شود.
در سرودهای دخترانه، دختران به هویت دخترانگی و عفیف بودن دعوت می‌شوند اما سرودسازان و تدوین‌گران رسانه‌ای، جذابیت‌های دخترانه را نقطه مرکزی قرار می‌دهند و برای پررونق کردن سرود، مضامین در فرم‌های رسانه‌ای ذبح میکنند. برای مثال مواردی مثل دختری که روسریش افتاده یا در آستانه کشف حجاب است، دختری که به طور ناخودآگاه بیشترین حرکات و رفتارهای موزون با سرود را انجام میدهد، در نقطه مرکزی تصویر است. و اگر دختری سعی کند سرود را بخواند و در مقابل ریتم موسیقیایی حیامدارانه رفتار کند مورد توجه رسانه قرار نمی‌گیرد و باید برای دیده شدن جلوه‌گری بیشتری صورت بگیرد.
این موضوع در سرودهای مختلط دختر و پسر بیشتر نمایان می‌شود زیرا پسرها کمتر از زبان بدن استفاده میکنند و دخترها بیشترین استفاده را دارند، که این امر موجب می‌شود، دختران نقطه مرکزی تدوین سرودها واقع شوند.
معمولا چند پاسخ به این اشکالات مطرح می‌شود، برخی می‌گویند دختران حاضر در این سرودها، عموما مکلف نیستند ( یا به تعبیری هنوز چند روزی تا مکلف شدن مانده است)، فرای اینکه برخی مکلفند، و الان سرود در مکلفین هم زیاد شده است، باید سرودخوانی در رسانه را از امر فردی مکلف تمیز داد. رسانه در نقش فرهنگ‌ساز، در تغییر مرزهای عفاف دختران مهم است و علاوه بر مضامین سرود، کنش‌های رفتاری و نوع موسیقی سرود می‌تواند موثر باشد و حتی تعریف عفاف‌مندی را رفتارها بیش از مضامین مشخص می‌کند.
پاسخ دیگری که به این اشکالات طرح می‌شود این است که استفاده از این رویه برای جذب مخاطب خاکستری است که هرچند بسیار مهم است اما پاسخی ناقص است. زیرا سرود، زمانی که همه‌گیر می‌شود مخاطب مذهبی را با خود همراه می‌کند جذابیت تصویر و موسیقی موجب می‌شود دختران با درونمایه مذهبی به سرود کشش پیدا کنند و با آسیب‌هایی که بیان شد، معیارهای هویتی دختر و مفهوم عفاف را دچار تغییر و تحول کند و در واقع دخترهای مذهبی را خاکستری کند.
در واقع در اینگونه سرودسازی، دختران خاکستری، مذهبی نمی‌شوند. بلکه دختران مذهبی خاکستری می‌شوند. کما اینکه در این مدت برخی دختران با این سوال روبه‌رو شده‌اند که بروز رفتارهای متبرجانه امری مشروع و پسندیده است که رسانه‌های مذهبی بر آن مهر تایید می‌زنند؟ آیا تکخوانی دختران امری مشروع است که ترویج می‌شود؟
این موضوع نشان میدهد سرود رسانه ای شده که امکان سلیقه‌سازی و ذائقه‌سازی را دارد. ولی آیا این ذاِئقه‌سازی و تعیین مرزهای هویتی نباید در راستای دختر تراز انقلاب اسلامی باشد یا اینکه صرف محصول رسانه‌ای که چهره‌ای آزاد و آوازه‌خوان از دختر ایرانی نشان بدهد کفایت می‌کند.
چهار ملاک مفید بودن سرود
علاوه بر موسیقی و عناصر رسانه‌ای و تصویری سرود، برای ارزشیابی سرود سودمند و قاعده‌مند، شاید تعیین چهار ملاک ذیل مفید باشد: « ایجاد انگیزه، تعیین ملاک، تعیین تکالیف و طرح الگو»
استفاده از ظرفیت سرود برای تعریف هویت دخترانه و کنش موثر دخترانه در قالب سرود ممکن است و بنظرم یکی از سرودهایی که توانست شاخص‌های چندگانه «ایجاد انگیزه، تعیین ملاک ، تعیین تکالیف و طرح الگو»را همزمان تعریف کند، سرود « اینجا ایرانه» است، که موسیقی وزین و جذاب را دارا بود.
برای پیش‌برد بحث چهار ملاک «ایجاد انگیزه، تعیین ملاک، تعیین تکالیف و طرح الگو» را تعریف می‌کنیم:
۱٫ایجاد انگیزه: حول مفاهیم و مضامین سرود ایجاد انگیزه و ایجاد شور بکند
۲٫تعیین ملاک: ملاک‌های مطلوبیت مطابق با موضوع را طرح کند، اگر موضوع عفاف و حجاب دختر است لازم است، ملاک‌های عفاف و حجاب را طرح کند. و در اجرای سرود هم به آن ملتزم باشد، ( مواردی موجود است که افتخار به چادر می کند ولی چادر بر سر ندارد)
۳٫ تعیین تکالیف: تکالیفی که مورد انتظار، مضمون اصلی است طرح بشود به طور مثال اگر موضوع هویت دخترانه است، چند نمونه از تکالیف دختر مطلوب را در میان مضامین می‌گنجاند مثل پوشش حجاب
۴٫ طرح الگو: الگوهای ناب مطابق با مضمون طرح بشود.
در ادامه با توجه به سرودهای منتشر شده ملاک‌ها را تبیین می کنیم. بدیهی است عدم توجه به شاخص‌های چهارگانه از کیفیت سرود می‌کاهد.
سرود اینجا ایرانه و سرود هدیه اسباب بازی حول یک برنامه عمل که جشن تکلیف بود شکل گرفته بود. سرود سلام فرمانده یک، پس از ایجاد شور و انگیزه، به عهد با امام منتهی می‌شد که شور و شعور و تکلیف را در یک راستا قرار می‌داد.
در این سرودها الگوهایی مثل حضرت زهرا، حاج قاسم ترسیم شده و تکلیف‌هایی مثل چادرپوشیدن مثل حضرت زهرا و… ذکر شده بود. ملاک‌های سرباز امام زمان یا دختر مطلوب در دو سرود سلام فرمانده و اینجا ایرانه به چشم می‌خورد.
یکی دیگر از عوامل موفقیت سرود اینجا ایرانه تکثیر آن در طی پویش و جشن و… بود که موجب شنیده شدن این اثر شده بود و امید است بتوانیم با تولید سرود و محصولات متنوع شبکه‌ای همراه با سرود، به اثرگذاری سرود و در واقع اثرگذاری بر فکر و کنش نوجوانان کمک کنیم.
هدف از تولید سرود تاثیرگذاری موقت و گذرا نیست، پس تولید محتوای معرفتی نیاز است، به نحوی که جهان‌بینی سازنده سرود در شعر مشخص باشد و صرف احساسات و شور نباشد. رهبری، در مورد سرود می‌فرمایند مضامین قوی و اسلامی باید در شعر باشد، یا در مورد سرودی که مرتبط با امام زمان است می‌فرمایند باید عدل امام زمان، وضعیتی که بشر به آن گرفتار است، نیاز عالم به امام زمان، مسیر زندگی بشر و امید و انتظار و آرزو در آن جای داده باشد یا اینکه برای پیشرفت‌های علمی کشور سرود خوانده بشود، برای ارزش‌های انقلاب سرود تولید بشود.
این عبارات نشان میدهد به سرود و لوازم همراه سرود باید توجه جدی‌تری کرد. و در عرصه هویت دخترانه به عنوان یکی از عرصه‌های پیشرو، با دقت و ظرافت بیشتری سرود تولید شود، تا بتوان با حفظ ویژگی‌های دختران ایران زمین به تقویت آنها پرداخت. برای تولید سرودها به خصوص سرودهای دخترانه از کارشناسان مرتبط باید استفاده کرد. تا موفقیت بیشتری واصل شود.
