واشنگتن و ریاض؛ از روابط استراتژیک تا شراکت اجباری

رابطه ایالات متحده و عربستان سعودی از بدو انعقاد، دائر مدار محوری به نام نفت بوده و سران دو کشور دهه ها پیش توافق نمودند که به ازای تامین نفت ایالات متحده از سوی سعودی و تضمین فروش آن صرفا به دلار، واشنگتن متعهد خواهد شد امنیت عربستان و ادامه سیستم پادشاهی در این کشور را محافظت کند و این توافق، شراکتی استراتژیک را در طول ۸۰ سال گذشته رقم زد که اکنون پایه های آن متزلزل شده و دو طرف در موراد متعددی تلاش کرده اند از ارکان این توافق به عنوان سلاحی ویرانگر علیه طرف دیگر استفاده کنند.

سعودی در روزهای گذشته از زبان عبدالعزیز بن سلمان وزیر انرژی خود تهدید کرد به کشورهایی که بر عرضه نفت این کشور سقف قیمت تعیین کنند نفت نخواهد فروخت. به باور تحلیل گران این پیام تهدید آمیز سعودی اشاره به مطرح شدن مجدد “نوپک” در محافل ایالات متحده و به خصوص گنگره این کشور و احتمال وضع سقف قیمتی بر نفت اوپک دارد. همچنانکه بیانگر اهدافی بیش از حفظ ائتلاف اوپک پلاس به صورت یکپارچه از سوی سعودی است.

عبدالعزیز بن سلمان پس از مطرح کردن این موضوع از احتمال نگران کننده دیگری نیز سخن گفت و آن امکان کاهش تولید از سوی این بزگترین عرضه کننده نفت در جهان بود. وزیر سعودی افزود، در آن صورت تعجب نخواهیم کرد که اگر کشورهای دیگر نیز همین مسیر ما را دنبال کنند.

در توجیه این موضع گیری ریاض، برخی تحلیلگران معتقدند، مسولین سعودی نگرانند در صورتی که سازوکار وضع سقف قیمت که اکنون غرب بر عرضه نفت روسیه اعمال می کند، با موفقیت به سرانجام برسد، آمریکا و دیگر وارد کنندگان نفت به استفاده از این ابزار برعلیه نفت ریاض و دیگر کشورهای صادر کننده اوپک پلاس ترغیب شوند.

این واکنش سعودی پس از آن صورت گرفت که گروهی از سناتورهای آمریکایی از هر دو حزب دموکرات و جمهوری‌خواه در اوایل ماه جاری اعلام کردند که لایحه “NOPEC” یا قانون “نه به کارتل‌های تولید و صادرات نفت” را به کمیته قضایی کنگره ارائه کرده‌اند. این لایحه در صورت تصویب و امضا از سوی بایدن، به مقامات آمریکایی اجازه می دهد از شرکت های نفتی متعلق به اعضای اوپک پلاس به اتهام دستکاری در قیمت نفت شکایت کرده و مطالبه خسارت کنند.

با توجه به پیچیدگی‌های ژئوپلیتیک بین‌المللی و شرایطی که روابط سعودی و ایالات متحده در آن قرار دارد که از آن به مرحله ارزیابی مجدد نیز یاد می کنند کارشناسان بعید می دانند واشنگتن به اتخاذ تصمیمی غیرضروری از این نوع متوسل شود زیرا تلاش‌ها برای بازگرداندن اعتماد میان دو کشور را تحت الشعاع قرار داده و ریاض را از واشنگتن دورتر کرده و به سوی سایر متحدان بین المللی مانند چین و روسیه می‌راند.

با این وجود و با وجود شانس پایین تصویب لایحه “NOPEC”، ریاض همواره ناخوشنودی خود از احتمال تصویب چنین مقرراتی را تند و با قاطعیت به واشنگتن منتقل کرده که آخرین آن اظهارات وزیر انرژی سعودی بود. پیش از این نیز سعودی با مطرح کردن احتمالاتی دردناک برای ایالات متحده مانند تهدید به فروش نفت به یوان چین به جای دلار شدت خشم خود را از تلاش ایالات متحده برای خلع سلاح ریاض در بازار نفت نشان داده بود.

اقدام سعودی در عرضه نفت به یوان و یورو در حالیکه روسیه نفت خود به هند را به درهم و به چین به یوان می فروشد و ایران و ونزوئلا نیز عمده نفت خود را به ارزهای دیگر عرضه می کنند و چین و اتحادیه اروپا برای متنوع کردن تجارت جهانی از چنین اقدامی استقبال می کنند، ضربه مهلکی به دلار خواهد بود و کاهش نفوذ واشنگتن در تجارت بین الملل توان این کشور را در اعمال تحریم بر کشورهای دیگر تضعیف می کند و به نظر می رسد ریاض از کارکرد این سلاح به خوبی آگاهی داشته و در مواقع ضرورت به تهدید به استفاده از آن نیز نموده است.

ریاض در تلاش است با بالا بردن میزان تولید نفت و رساندن آن به اندکی بیش از ۱۳ میلیون بشکه در روز به عنوان سقف دائمی تولید تا سال ۲۰۲۷ به تاثیرگذارترین فروشنده بازار در تعیین و تصویب قیمت نفت تبدیل شود. استقبال سعودی از تشکیل ائتلاف گسترده‌تری از عرضه کنندگان نفت با مشارکت روسیه و مقاومت کم سابقه این کشور در برابر فشار ایالات متحده برای افزایش عرضه نفت پس از حمله مسکو به اوکراین همه نشان دهنده تلاش برای تثیبت این نقش محوری در بازار جهانی انرژی و دور نگه داشتن اساسی‌ترین منبع درآمدی عربستان از اعمال فشار غربی هاست.

ایالات متحده و سعودی به خوبی می دانند دوران روابط استراتژیک آنها به پایان رسیده و همانگونه که امریکا نفت عراق را جایگزین نفت سعودی نموده، سعودی نیز برای تامین امنیت خود به راهکارهایی دیگر نظیر حرکت به سمت قدرت های نوظهوری همچون چین و روسیه و کاهش تنش با همسایگان روی آورده است. افزون بر این تقابل روز افزون میان ایالات متحده با محور چین و روسیه و همگرایی بیش از پیش سعودی با این محور، به طور طبیعی تضاد منافع میان محور سابق ریاض-واشنگتن را افزایش خواهد داد.

اما به هر حال به دلیل نفوذ عمیق و گسترده صنایع آمریکایی در عربستان و نیاز فنی و تخصصی عربستان به این کشور در بسیاری از حوزه ها از یک سو و وابستگی قدرت تجارت بین المللی ایالات متحده به فروش دلاری نفت از سوی سعودی شراکت اجباری این دو کشور فعلا در این سطح ادامه خواهد داشت.