به گزارش صدای حوزه، ماجرا از آنجا آغاز شد که امام جمعه شهر لواسان به یکباره و بدون هیچ توضیحی توسط شورای سیاست گذاری ائمه جمعه برکنار شد و اعتراضات دانشجویی و مردمی زیادی را به همراه داشت و متأسفانه این شورا و اعضای آن نیز خود را قائل به پاسخگویی در برابر افکار عمومی نمی‌دیدند و همین مسئله، باعث عدم اعتماد به این شورا در بین بسیاری از مردم شده است.
مسئله نماز جمعه‌ها و رویکرد و رویه آن در طی سال‌های بعد از انقلاب تا حال حاضر دستخوش تغییرات و تحولات زیادی بوده است که جای نقد و بررسی به صورت ریشه‌ای دارد. به عبارتی با نگاه به نماز جمعه‌های اوایل انقلاب و مقایسه آن با نماز جمعه‌های فعلی کشور و رویه آنان و همچنین مسئله حضور و استقبال مردم، به راحتی در میابیم که ساختار و رویه فعلی نماز جمعه‌های کشور ضعف‌ها و مشکلات فراوانی دارد.
این مسئله زمانی جدی‌تر می‌شود که مسئولین امر در این قضیه یعنی شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه و اعضای آن، رویه حال حاضر نماز جمعه‌ها را مطلوب و درست دانسته و حتی با وجود تعطیلی چندین ماهه نماز جمعه در بیشتر شهر‌ها از جمله تهران و عدم استقبال مردم به آن، این قضایا را نادیده گرفته و با قدرت به رویه و عملکرد نادرست خود ادامه می‌دهند و متأسفانه هیچ موقع پاسخگوی افکار عمومی نبوده‌اند.
از این رو بر آن شدیم که پیرامون این موضوع مهم و حیاتی یعنی رویه نماز جمعه‌ها در ساختار کشور که واکنش‌های زیادی را به همراه داشته است، به گفتگو با فعالین دانشجویی بپردازیم. محمدحسین صبوری، دانشجوی رشته اندیشه سیاسی دانشگاه شهید بهشتی و دبیر سابق اتحادیه جنبش عدالت‌خواه دانشجویی و ارشا نامدار ایوبی، دانشجوی رشته فلسفه علم دانشگاه صنعتی شریف و دبیر تبیین مواضع بسیج دانشجویی دانشگاه‌های تهران در این باره به گفتگو پرداختند.
نماز جمعه؛ یک نماز ویژه یا معمولی؟!
محمدحسین صبوری، دانشجوی رشته اندیشه سیاسی دانشگاه شهید بهشتی و دبیر سابق اتحادیه جنبش عدالت‌خواه دانشجویی در این برنامه بیان کرد: هر پدیده‌ای با توجه به ماهیت و محتوای آن تعریف خواهد شد و صرفاً اسم نیستند. فرائض دینی نیز همین‌گونه هستند و ما چیزی به نام نماز جمعه مطلوب نداریم و این نماز را با توجه به یکسری ویژگی‌ها و شرایطی که دارد، تعریف می‌کنیم. نماز جمعه نمازی است که هم عبادی و هم سیاسی باشد و یک خبطه آن شامل اندرز‌های اخروی و یک خبطه شامل اندرز‌های سیاسی و اجتماعی روز و مسائل جامعه است. اما زمانی که اینگونه نباشد، صرفاً تبدیل به یک نماز معمولی ظهر و عصر با دو رکعت کمتر می‌شود که یک سخنران معمولی هم قبل از نماز‌ها دارد و همین‌طور یک تفاوت شکلی نیز دارد و آن اسلحه دست گرفتن امام جمعه است؛ بنابراین نماز جمعه شامل ویژگی‌هایی است که باید وجود داشته باشد و حتی گفته می‌شود که جایگزین آن دو رکعتی که کم می‌شود، آن دو خطبه‌ای است که خوانده می‌شود و اگر آن دو خطبه، مطلوب نباشد، تفاوت خاصی با نگفتن ندارد.
وی در ادامه با توجه به روند تاریخی نماز جمعه‌ها از ابتدای انقلاب تا به امروز تأکید کرد: درمورد نماز جمعه‌ها نباید مقایسه تاریخی داشته باشیم و بحث اصلی بر روی کیفیت آنان است. چه بسا نماز جمعه‌هایی را داشته باشیم که کیفیت آن از اوایل انقلاب یا دوران خلافت اسلامی در صدر اسلام نیز بهتر باشد و یا برعکس باشد. ما زمانی که نماز جمعه‌های اول انقلاب به امامت آیت‌الله طالقانی را نگاه می‌کنیم، متوجه تفاوت فاحش آن با امروزه می‌شویم. اما ما نماز جمعه‌ای نیز داشتیم که یکه‌تاز مبارزه با ظلم و ویژه‌خواری و احقاق حقوق مردم در آن منطقه باشد و نماز جمعه‌ای نیز در سال ۶۸ داشتیم که خطبه مانور تجمل را در آن خوانده‌اند.
در دوران کرونا و تعطیلی نماز جمعه‌ها، خلأ سخنرانی‌ها و صحبت‌های مهم نماز جمعه را چقدر احساس می‌کردیم؟
او در ادامه افزود: خود ائمه جمعه باید در هر منطقه بررسی کنند و ببینند که در دوران کرونا، نبود نماز جمعه تأثیر زیادی در جامعه داشته و مردم خلأ جدی‌ای را احساس می‌کردند یا کلاً فراموش شده است. ولی باید گفت در دوران کرونا و تعطیلی نماز جمعه‌ها، خلأ سخنرانی‌ها و صحبت‌های مهم نماز جمعه را چقدر احساس می‌کردیم؟ زمانی که برای چند روز خبرگزاری‌ها خبری نشر ندهند، در جامعه خلأیی احساس خواهد شد، اما نبود نماز جمعه در این حد نیز نبوده است.
نماز جمعه جای تقویم‌خوانی نیست
صبوری در ادامه گفتگو پیرامون نماز جمعه‌ها بیان کرد: یک آماری را خود شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه داده است و گفته که در بیش از ۹۰۰ نقطه در کشور نماز جمعه برگزار می‌شود و هر کدام را اگر حدود یک ساعت حساب کنیم، حدود ۹۰۰ ساعت رسانه رایگان داریم که باید پرسید چقدر از آن توسط ائمه جمعه استفاده مفید شده است. آقای حاج‌علی‌اکبری فرمودند که نماز جمعه مانند خبرگزاری کارش خبررسانی به مردم نیست و آن دوران گذشته است، ولی باید گفت که نماز جمعه جای تقویم‌خوانی نیز نیست و دوران این مسئله نیز گذشته است. به عبارتی خیلی از فعالیت‌های دیگر در بخش‌های دیگر انجام می‌شود و این حرف ایشان، حرف و نگاه درستی نیست و این حرف غیرقابل هضم و عجیبی بود که ائمه جمعه نباید از آن الگو بگیرند. به عبارتی شأن نماز جمعه فراتر از خبرگزاری و بخش‌های دیگر است.
حرف‌های نماز جمعه باید باعث مکدر شدن خاطر کسانی که فساد کردند، شود نه مردم
او در ادامه صحبت‌های خود اظهار کرد: نقطه مثبت عملکرد آقای حاج‌علی‌اکبری این است که حرف و عمل ایشان شبیه هم است و چیزی که در حرف می‌گویند در عمل نیز اجرا می‌کنند. رهبری صریحاً تأکید داشتند که از امثال آقای رحیم‌پور در نماز جمعه‌ها استفاده کنید، اما ایشان در تلوزیون می‌گویند که نماز جمعه جای حرف‌های ساختار شکنانه و خارح از قواعد نیست و آقای رحیم‌پور در این قواعد ما نمی‌گنجد. همچنین ایشان فرمودند که نباید حرف‌هایی در نماز جمعه زده شود تا خاطر مردم مکدر و مشوش شود و این حرف واقعاً تعجب آور است. باید پرسید ذهن مردم مشوش می‌شود یا افرادی که جنگل‌خواری کرده یا باستی‌هیلز ساختند.
شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه، نماز جمعه را اخته کرده‌اند
دبیر سابق اتحادیه جنبش عدالت‌خواه دانشجویی درمورد برکناری امام جمعه لواسان و حواشی آن گفت: حضور حاج آقای لواسانی در نماز جمعه لواسان باعث ایجاد یک شور و حرارتی در بین مردم شده بود و خاطر کسی جز افراد معلوم‌الحال مشوش و مکدر نشده بود. آقای حاج علی اکبری فردی مثل ایشان را برکنار می‌کند و از طرف دیگر از امام جمعه‌ای که انتقادات زیادی به او مطرح است، تقریر می‌کند و بعد از آن نیز می‌گویند که برکناری حاج آقای لواسانی ربطی به عدالت‌خواهی نداشته است و یک روال عادی بوده است و چرا این روال‌های عادی و معمول برای بقیه ائمه جمعه رخ نداده است. به نوعی با این عملکرد و صحبت‌ها، نماز جمعه را اخته و عقیم کرده‌اند. اختلاف ما با آقای حاج‌علی اکبری در مقام نظر است و ایشان برخی مسائل را ساختارشکنانه و خارج از ضابطه می‌بیند و اختلاف نظر جدی و ریشه‌ای بر روی تعریف و هویت نماز جمعه با ایشان داریم. این مسائل پیام دارد و باید منتظر برکناری تعدادی دیگر از ائمه جمعه باشیم و ما از اینگونه صحبت‌های آقای حاج علی اکبری می‌ترسیم.
محمد حسین صبوری در پایان صحبت‌های خود اظهار کرد: واقعیت اینکه ما نماز جمعه‌های ضدفساد و ضداشرافی‌گری و مطالبه‌گر از مسئولین را داشته و دیده‌ایم و متأسفانه به این وضعیت امروز نماز جمعه‌ها رسیده‌ایم، باعث حسرت ما است و فرصت خوبی است که ما رها کرده و از این تریبون و مخاطب آماده استفاده نمی‌کنیم.
لزوم تبیین نسبت نماز جمعه با سایر فرائض دینی
ارشا نامدار ایوبی، دانشجوی رشته فلسفه علم دانشگاه صنعتی شریف و دبیر تبیین مواضع بسیج‌های دانشجویی دانشگاه‌های تهران در این گفتگو بیان کرد: ما در فهم هر یک از مناسک و اجزای دینی، کاری که باید انجام دهیم، این است که باید آن‌ها را با دیگر عناصر شریعت نسبت‌سنجی کنیم. باید دید نماز جمعه چه امتیاز و برتری‌ای نسبت به سایر مناسک دین دارد. خداوند در سوره جمعه نیز می‌فرماید که همه مؤمنین باید داد و ستد را واگذارند و در یک نقطه جمع شوند و ما در سایر فعالیت‌های دینی کمتر جایی را می‌بینیم که خداوند می‌گوید همه باید جمع شوند و به نوعی نماز جمعه تریبون رسمی متصدیان امر دین است و در قرآن به آن تأکید شده است؛ بنابراین باید این نماز جمعه یک نسبتی با سایر فرائض دین داشته باشد و اگر قرار بود صرفاً یک نمازی بخوانیم و برویم، دیگر این جمع شدن لازم نبود.
دست به اسلحه بودن در نماز جمعه به معنای آمادگی برای جهاد در عرصه‌های مختلف است
او در ادامه افزود: ما نماز جمعه طراز و غیرطراز نداریم. نماز جمعه جایی است که باید در آن موضوعات کلان و اصیل جامعه اسلامی را داشته باشیم و این مسائل ممکن است زمانی اعتقادی، اقتصادی، سیاسی یا نظامی باشد. دست به اسلحه بودن در نماز جمعه به معنای آمادگی برای جهاد در عرصه‌های مختلف است و جهاد نیز صرفاً در عرصه نظامی نیست. در طول سالیان بعد از انقلاب تا به امروز، ارتباط نمازگزاران با امام جمعه کمتر شده است و امام جمعه بیشتر در خلأ صحبت می‌کند و نمازگزاران کمتر برای پاسخ دادن به مسائل خود به آنجا می‌روند.
نماز جمعه در حال حاضر علاج‌جویانه نیست
ارشا نامدار ایوبی با تأکید بر ویژگی‌های نماز جمعه گفت: نماز جمعه قرار بوده که نسخه جامعه را بگیرد تا ببینیم برای اصلاح و درمان آن باید چه کار‌هایی انجام دهیم و این هم کمتر شده و تقریباً نماز جمعه تبدیل به یک رسم و عادت شده است و فقط عده‌ای خاص که همیشه در آن شرکت می‌کردند، همچنان حضور دارند. به نوعی نماز جمعه حال حاضر علاج‌جویانه نیست. در ابتدای انقلاب و نماز جمعه‌ها به صراحت یک رفت و برگشتی بین مردم و امام جمعه در مورد مسائل جامعه مانند قانون اساسی یا ولایت فقیه یا امثالهم وجود دارد. به عبارتی به مسائل جامعه در نماز جمعه باید پاسخی داده شود، اما متأسفانه این روند تا به امروز سیر نزولی داشته است.
امام جمعه کتاب صوتی توضیح عقاید نیست
وی در ادامه تأکید کرد: من در مناطق مختلف این اضطرار را در افراد جامعه ندیدم که بگویند‌ای کاش نماز جمعه تعطیل نبود تا مسائل و مشکلات ما در آنجا حل می‌شد و این حالتی بوده است که ما نیاز داریم و باید برای آن تدبیری اندیشده شود. حتی می‌توانستیم در دوران کرونا، امام جمعه‌ها به شبکه‌های استانی روند و سخنرانی داشته و پاسخگوی نیاز‌های مردم باشند، اما همین مطالبه به صورت مُسِکن نیز نبوده است و ائمه جمعه نیز تدبیری برای این قضیه نداشته‌اند. امام جمعه باید برای مسائل جامعه، پاسخ‌های به روز از منظر اجتهاد خود داشته باشد نه اینکه یکسری صحبت‌ها و پاسخ‌های از پیش داده شده را همیشه در خطبه‌های خود مطرح کند. امام جمعه کتاب صوتی توضیح عقاید نیست، اما متأسفانه این امروزه دیده می‌شود؛ بنابراین باید گفت برای چه یک ستادی نماز جمعه‌ای تشکیل شده و وظایفی به آن داده شده است. این ساختار در ذیل ولایت فقیه، قرار بوده است که پاسخگوی نیاز‌های ما باشد و در تلاش برای قانع کردن جامعه باشد و نباید خطبه‌ها از بالا به پایین و دستوری باشد.
عملکرد شخص آقای حاج علی اکبری ضعیف است و پای کار مسائل جامعه نیست
دبیر شورای تبیین مواضع بسیج‌های دانشجویی دانشگاه‌های تهران گفت: ما در چند مرحله، خواسته‌ها و صحبت‌هایمان با آقای حاج‌علی‌اکبری متأسفانه تنزل پیدا کرده است. ابتدایی که ایشان آمدند، نرده‌های صفوف نماز جمعه را برداشتند و امید‌هایی زنده شد، اما به مرور ثابت شد که همان فعالیت‌های عادی گذشته در نماز جمعه ادامه دارد. باید گفت که عملکرد شخص آقای حاج علی اکبری نسبت به سایر ائمه جمعه ضعیف است و نیرو‌های ایشان شامل ائمه جمعه‌ای می‌شود که عملکرد نامناسبی دارند و به نوعی سن آنان گذشته و بعضاً محافظه‌کار و غیرانقلابی هستند. باید پرسید ایشان نسبت به تمامی اتفاقات مختلفی که در شهر تهران می‌افتد، کجا هستند و چه واکنشی دارند و ایشان را در میدان ندیدیم و پای کار مسائل جامعه نیستند. از طرف دیگر نیز از ائمه جمعه خوبی که ارتباط درستی با مردم و مسائل جامعه داشتند، نیز تقدیر نداشتند و برعکس آنان را برکنار می‌کردند.
نماز جمعه‌ای که آقای حاج‌علی‌اکبری ترسیم می‌کنند مخصوص یک طبقه خاصی از جامعه است
ارشا نامدار در پایان صحبت‌های خود در این گفتگو بیان کرد: شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه امام جمعه لواسان را برکنار می‌کنند و علت آن را نیز یک مسئله دیگری مطرح می‌کنند. در صورتی که عیار نماز جمعه‌های کشور مشخص است و چیز پنهانی‌ای نیست و ما نمی‌دانیم چرا دیگر ائمه جمعه برکنار نمی‌شوند. نماز جمعه‌ای که در نظر آقای حاج علی اکبری است، یک نماز جماعتی است که تفاوتی با نماز جماعت مساجد یا حتی نماز جمعه‌های زمان قاجار و پهلوی نیز ندارد.
در صورتی که نماز جمعه یک تفاوت هویتی با نماز جماعت دارد و خداوند یک کاری با این جماعت در روز چمعه دارد. نماز جمعه‌ای که ایشان ترسیم می‌کنند مخصوص یک طبقه خاصی از جامعه است که وضعیت جامعه را مطلوب و خوب و بدون مشکلی می‌دانند. ایشان باید در یکسری جلسات دانشجویی و طلاب بیایند و درمورد این مسائل پاسخگو باشند. رهبری پاسخگویی را وظیفه سران قوا می‌بیند و آقای حاج‌علی اکبری نیز وظیفه سنگین‌تر از آنان ندارد. باید ساعت‌ها مباحثه علمی صورت بگیرد تا ببینیم نماز جمعه ایشان چقدر درست یا غلط است.
نماز جمعه باید برخواسته از نیاز‌ها و مطالبات جامعه باشد، اما این چیزی که ایشان از نماز جمعه تعریف می‌کند، می‌تواند بدین نحو باشد که شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه ذیل وزرات گردشگری و میراث فرهنگی رود و خیلی مشکلی پیش نمی‌آید؛ لذا اختلاف نظر فاحشی در باب هویت نماز جمعه با ایشان داریم. امروزه ما ائمه جمعه خوبی نیز داریم و باید این‌ها و فعالیت‌هایشان الگو شوند و همچنین از عملکرد مسئولین ارزیابی درستی صورت گیرد تا به نقطه مطلوبی برسیم.
