به گزارش خبرنگار صدای حوزه، شورای طرح و برنامه مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام به بررسی برنامه جدید مرکز مدیریت حوزه های علمیه بر اساس کتاب شریف فرائیدالاصول پرداخته است که در شرح آن را در ادامه می خوانیم:
بررسی برنامه جدید مرکز مدیریت براساس کتاب شریف فرائدالاصول
مقدمه:
ایجاد چشم انداز برای هر مجموعه علمی از اولویت های اصلی است و ارائه برنامه ها بر اساس چشم انداز می باشد. بطوریکه برنامه های تحولی غالبا در صدد رفع عیوب موجود بر اساس چشم اندازها و ارائه محتوا یا ساختار جدید برای رسیدن به اهداف هستند. واضح است که در هر برنامه تحولی، حفظ نقاط قوت برنامه¬های سابق و ایجاد بستر برای رسیدن به افق های پیش رو لازم و ضروری است.
نوشتار حاضر به نقاط ضعف برنامه جدید مرکز مدیریت در دو عنصر ساختار و محتوا براساس حذفیات کتاب شریف «فرائد الاصول» اشاره داشته و در جمع بندی، به لزوم بررسی بیشتر و دقت نظر مضاعف برای ارائه برنامه های جدید تاکید می نماید.
اشکالات ساختاری
در این بخش به اشکالات ساختاری (یعنی اشکالاتی که در فرایند اجرای برنامه ها ظهور و بروز پیدا می¬کند) اشاره می گردد.
۱- در برنامه جدید لازم است محدوده های مشخص شده ی کتاب شریف فرائد الاصول در ۳۵۰ ساعت (۵ نوبت ۷۰ ساعته در طول ۳ نیم سال) به پایان رسد و عملا فقط یک سال و نیم برای این کتاب فرصت قرار داده شده است.
در حالی که در برنامه اجرا شده در چند سال اخیر ۷۰۰ ساعت ( ۱۰ نوبت در طول ۴ نیم سال) جهت خواندن کتاب شریف فرائدالاصول فرصت وجود داشت که متاسفانه در برنامه جدید به ۳۵۰ ساعت کاهش پیدا کرده است در حالی که حذفیات کتاب به نصف نرسیده است. لذا عملا مقدار بیشتری از کتاب، نسبت به قبل، ناخوانده و تدریس نشده باقی خواهد ماند.
واضح است برای کتاب اجتهادی و دقیق فرائد الاصول این زمان فرصت ناچیزی است و یکی از مشکلات و نواقص دروس حوزه، عدم اهتمام جدی در فراگیری تمام بخش های این کتاب ذی قیمت می باشد و لازم بود در برنامه تحولی فرصت بیشتری برای آموزش آن اختصاص پیدا کرده و اهتمام بیشتری به خرج داده شود نه آنکه برای لزوم یادگیری در فرصت کم، تقطیع و حذف مطالب آن را سرلوحه قرار داد.
۲- در حالی که در برنامه های سابق حدودا هر۲۶۰-۲۵۰ صفحه از کتاب فرائدالاصول برای یک سال و در دو ترم تعریف شده و در کلاس های درس ارائه می شد و غالبا طلاب و اساتید شکوه داشتند و کثرت محدوده را عامل عدم امکان مباحثه تمامی مطالب می دانستند.
این در حالی بود که در هر نیم سال حداکثر ملزم به خواندن ۱۳۰-۱۲۵صفحه بودند اما ناباورانه در برنامه جدید در بعض دروس مثل اصول فقه ۴ (نیم سال دوم پایه هفتم) طلاب بایستی از ابتدای استصحاب تا ابتدای تعادل و تراجیح را در یک نیم سال بخوانند که اگر حذفیات آن بر اساس برنامه جدید هم محاسبه گردد ۱۷۵ صفحه می شود و بایستی در ۷۰ جلسه ( بدون احتساب تعطیلات احتمالی) خوانده شود و عملا ناممکن است و اگر یکی از سیاست های حذف محدوده ها در برنامه جدید، ایجاد فرصت بیشتر جهت خواندن مباحث مهم کتاب است، با نقض غرض جدی روبرو است.
لازم به ذکر است که بخش هایی مانند قسمت هایی از انسداد ومقداری از مباحث ادله حجیت اقوال در استصحاب هم به محدوده ها اضافه گردیده واین در حالی است که سالیانی مدید این مباحث خوانده نمی شدند.
۳- یکی از مشکلات برنامه سابق عدم در نظر گرفتن پیش فرض های علمی در تعیین محدوده ها بود که لازم می نمود در برنامه تحولی این اشکال مرتفع گردد در حالی که در برنامه جدید و تحولی نه تنها این مطلب به شکل کامل مورد مداقه قرار نگرفته بلکه در برخی محدوده ها اشکالات مضاعفی به وجود آمده است.
مثلا در پایه هفتم طلاب بایستی در ابتدای سال از ابتدای قطع و ظن را در یک کلاس و از ابتدای شبهه موضوعیه تحریمیه را در کلاس دیگر شرکت کنند و این از عجایب است که شخضی که قرار است در اوائل ترم دوم مباحث مرتبط با شبهه تحریمه لاجل فقدان نص را بخواند و ادله آن را بررسی کند، از ابتدای همان سال شبهه موضوعیه آن را مورد بررسی قرار دهد!( البته اینمشکل با تذکرات جدی، گویا در حال رفع است)
اشکالات محتوایی
یکی از مسائل مهم و قابل بررسی، اشکالات محتوایی است که به جهت حذف صفحاتی از لابلای محدوده های درسی اتفاق افتاده؛ نوشتار حاضر بدون پیش داوری سعی در بررسی این موارد در کتاب شریف فرائد الاصول داشته است.
مقدمتا سه اشکال کلی به این طرح وارد می دانیم:
۱- در بخشی از برنامه مقداری از کتاب الفائق (از ابتدا تا قاعده لوکان لبان) عدل بخش تعادل و تراجیح کتاب فرائد الاصول قرار گرفته است؛ ضمن قدردانی از گروه تالیف کتاب الفائق به جهت زحماتی که بر دوش کشیده اند اما هیچ توضیحی ارائه نگردیده که محتوای این دو کتاب چه شباهتی به هم دارد که می¬توانند عدل یکدگر قرار گیرند و اساسا بدیل قرار دادن برای مبحث تعادل وتراجیح فرائد الاصول چه معنایی دارد درحالی که بهترین و قوی ترین متن در این بحث در دوران سطوح عالی مربوط به فرائد الاصول است
[فرستاده شده از محمدرضا رفیعی]
و ضروری است که فضلای حوزه با آن آشنا بوده و بدان تسلط پیداکنند.
۲- یکی از نگرانی های جدی در تقطیع مطالب و حذفیات، تنزل سطح علمی تراث نزد طلاب است و ممکن است در سالیان بعدی، بدون ارائه کُتبی با سطح غنای بالاتر، کتب ذی قیمتی همچون فرائدالاصول و مکاسب شیخ اعظم انصاری به طور کامل حذف گردند.
۳- روش ارائه بخش نامه جدید مرکز مدیریت نیز مورد انتقاد است زیرا در بخش نامه اعلامی هیچ دلیلی برای حذف محدوده ها از سوی شورای عالی ارائه نگردیده و عملا سیاست اصلی برای حذف و تطبیق آن در محذوفات تبیین نگردیده است.
بررسی موارد حذف شده
مجموعا در کتاب شریف فرائد الاصول ۱۰۳ مورد از محدوده حذف شده که حذف ۵۰ مورد دارای اشکالات جدی محتوایی است که در ادامه مورد بررسی قرار می گیرد.
شایان ذکر است که اشکالات مطرح شده صرفا جنبه علمی دارد و ذکر ایرادات انگیزشی و روانی ( متاثر از حذف یک یا چند صفحه از مسیر علمی کتاب) که حدود ۲۰ مورد می باشد، مقتضی زمان و بیان دیگری است.
در نتیجه می توان گفت حذف ۷۰ مورد از حذفیات مورد اشکال- اعم از علمی یا انگیزشی- است.
بررسی اشکالات علمی
در یک نگاه کلی حذف محدوده های کتاب شریف «فرائد الاصول» اشکالات علمی ذیل را به وجود آورده است.
۱- *حذف مطالب دخیل در فهم کلام مرحوم شیخ اعظم در مساله*
۲- *تقطیع استدلال های مرحوم شیخ اعظم در مساله*
۳- *خدشه در آشنایی با روش مرحوم شیخ اعظم در فرائد الاصول*
۴- *حذف تطبیقات موثر و قرائن مرتبط با محتوای مساله*
۵- *حذف فروعات یا بخش های مهم یک مساله*
۶- *حذف کلی برخی مسائل مهم در منطق استنباظ( مانند انقلاب نسبت)*
۷- *حذف نقطه اتصال میان مباحث علم اصول*
۸- *حذف برخی مبانی که مورد ارجاع شیخ در مباحث آینده است* .
۹- *حذف مباحث کثیرالانتفاع و قلیل البیان.*
در ادامه این نامه به صورت جزئی موارد اشکال بر حذفیات کتاب رسائل تطبیق شده است که به مدیر محترم حوزه های علمیه ، حضرت آیت الله اعرافی ارسال شد.
جمع بندی
در پایان به نظر می رسد لازم است برنامه جدید مورد مداقه بیشتر قرار گرفته و سعی بر غنای علمی بیشتر آن گردد و از طرفی لازم است سیاست های حذف محدوده های احتمالی و تطبیق آن بر موارد ذکر شده در برنامه های آینده ارائه گردد تا مسیر نقد و بررسی آن و ارائه پیشنهادات برای غنای مضاعف آن هموارتر گردد.
والسلام علی من اتبع الهدی
