از زندگی پس از زندگی تا فیلم‌های هالیوودی

به گزارش صدای حوزه؛ حجت الاسلام هادی عجمی طی یادداشتی به بررسی پشت پرده های ایدئولوژیک برنامه “زندگی پس از زندگی” و مقایسه آن با تولیدات هالیوودی پرداخته است که در ادامه می خوانیم:

هرچند هالیوود، شهرک بزرگ سینمایی در کالیفرنیای آمریکاست. اما به علت موفقیت و توسعه آن، نماد فرهنگی «صنعت سینما و تلویزیون آمریکا» بلکه سینمای غربی شده است.

بخش مهمی از تولیدات معروف سینمایی هالیوودی، به ماورای طبیعت (ماورایی)، مرگ و آخرالزمان پرداخته است.

نیازی به مثال زدن نیست؛ هرکدام از ما حتی از صداوسیمای کشورمان، چند فیلمی در این موضوع از هالیوود دیده‌ایم.

از طرفی، این سومین سال است که برنامه پرمخاطب و پر چالش و البته موفق «زندگی پس از زندگی» پخش می‌شود. این برنامه نیز هدف خودش را تبیین غیب و ماورای این طبیعت قرار داده است.

حال این مسئله قابل بررسی است که هرچند از هالیوود تا برنامه زندگی پس از زندگی به مسئله غیب پرداخته‌اند اما تفاوتی اساسی بین این دو چیست؟

پاسخ این است که تفاوت اساسی این دو نوع برنامه‌ها بازگشت دارد به دو نگاه دنیایی و آخرتی.

زندگی از نگاه هالیوودی

در فیلم‌های هالیوود، مخاطب خود را جای قهرمان فیلم می‌گذارد. قهرمان‌های این فیلم‌ها زنده هستند و برای زنده‌بودن می‌جنگند. برای زنده ماندن باید با موجودات خیالی و فضایی بجنگند.

یا برای زنده‌بودن قدرت‌های ماورایی به دست بیاورند. یعنی هدف، زنده‌بودن است. در این فیلم‌ها، برخی شخصیت‌ها می‌میرند؛ اما دنیا برای زنده‌هاست و داستان آنها تمام می‌شود. داستان فقط داستان زنده ماندن در دنیاست و هرچه از بین می‌رود، معدوم شده است، زیرا داستان محدود به دنیا و زندگی دنیایی است. اگر ماورای این دنیا نیز هست، برای این است که با قدرت بیشتری بتوان در دنیا زندگی کرد! یا با آن جنگید تا تو را از دنیا خارج نکند!

در نوعی دیگر از این فیلم‌ها، زندگی پس از زندگی در همین دنیاست! در این فیلمها، نوعی از تناسخ ترویج می‌شود. تناسخ تفکری است که از ادیان هندی به آمریکا رفته است. در این تفکر افرد پس از مرگ بر اساس کارهای خوب یا بد، دوباره به صورت آدم‌های خوشبخت پولدار یا فقیر به این دنیا باز می‌گردند. در این نگاه نیز محور دنیاست! انسان هیچ رشدی ورای این دنیا ندارد!

زندگی از نگاه اسلامی

اما ماورای این دنیا و غیب در قرآن و روایات و منابع اسلامی، داستانی دیگر دارد. از نگاه اسلامی، زندگی انسان، محدود به زندگی دنیایی نیست. زندگی دنیایی، یک مرحله از زندگی انسان است. مرحله بعد از آن، زندگی برزخی و پس از آن قیامت و بعد از آن، زندگی جاوید در عالم پس از قیامت است.

هر محله که انسان جلوتر می‌رود، قدرت، فهم و ادراک انسان بیشتر می‌شود. همان‌گونه که زندگی پس از تولد، بسیار پرقدرت‌تر از زندگی دوران رحم مادر است.

در اسلام هیچ جنگی میان انسان و مرگ و پس از این دنیا وجود ندارد. غیب و موجودات غیبی، دشمنان او نیستند؛ بلکه خود انسان نیز متعلق به غیب و پس از این زندگی است.

قرآن در سوره عنکبوت، آیه ۶۴ می‌فرماید:

«وَ ما هذِهِ الْحَیاهُ الدُّنْیا إِلاَّ لَهْوٌ وَ لَعِبٌ وَ إِنَّ الدَّارَ الْآخِرَهَ لَهِیَ الْحَیَوانُ لَوْ کانُوا یَعْلَمُون‏؛ حقیقت این دنیا، یک بازی و مشغول کنندگی (لعب) است؛ اما حیات حقیقی در آخرت است؛ البته اگر انسان‎ها به این حقیقت دقت کنند». زیرا انسان در دنیا چنان انسی با دنیا دارد که تصورش این است که هستی و زنده بودن او در این دنیا معنا دارد و بعد از آن نیستی است.

بنابراین، زندگی حقیقی پس از این زندگی دنیایی است؛ اما این زندگی دنیایی، مزرعه و تجارت خانه ای است که هرچه می‌توان باید از آن توشه گرفت برای زندگی دائمی. امیر مؤمنان دنیا را تجارتخانه اولیای الهی می‌نامند (مَتْجَرُ أَوْلِیَاءِ اللَّه) و می‌فرمایند: ‏

«همانا دنیا سراى راستى براى راست‌گویان، و خانه تندرستى براى دنیا شناسان، و خانه بی نیازى براى توشه گیران، و خانه پند، براى پندآموزان است. دنیا سجده ‏گاه دوستان خدا، نمازگاه فرشتگان الهى، فرودگاه وحى خدا، و جایگاه تجارت دوستان خداست، که در آن رحمت خدا را به دست آوردند، و بهشت را سود بردند».[۱]

درنتیجه در فرهنگ اسلامی، میان دنیا و پس از آن و میان دنیا و آخرت جنگی نیست. هدف، سعادت در خانه ابدی، یعنی آخرت است؛ اما راه رسیدن به سعادت همیشگی، خوب زندگی کردن و تجارتی معنوی با خدا در دنیاست.

البته باید بدانیم که سوره نساء، آیه ۱۳۴ تأکید می‌کند که «مَنْ کانَ یُریدُ ثَوابَ الدُّنْیا فَعِنْدَ اللَّهِ ثَوابُ الدُّنْیا وَ الْآخِرَهِ وَ کانَ اللَّهُ سَمیعاً بَصیرا؛ هر کسی که ثواب و خوبی دنیا را بخواهد، باید بداند که نزد خداوند هم ثواب دنیا و هم ثواب و خوبی آخرت است. درنتیجه قهرمان اسلامی داستان دنیا و آخرت، برای بیشتر زنده ماندن با آخرت و ماورا نمی‌جنگند؛ بلکه دنیا را پلی برای آخرت می‌داند.

نکته دیگر اینکه مؤمنان از یادآوری آخرت ناراحت نمی‌شوند؛ زیرا آن را یک مرحله دیگر از زندگی می‌دانند و دوست دارند درباره آن اطلاعات داشته باشند. مانند همه انسان‌هایی که اگر قرار است محل زندگی خود را تغییر دهند، حتماً پیش از انتقال زندگی، درباره آنجا تحقیق و بررسی می‌کنند؛ تا آماده‌تر در آنجا حضور پیدا کنند.

اما در فرهنگ غربی، بهشت و جهنم انسان در دنیا ترسیم می‌شود. جهنم او هنگام سختی‌های زندگی است و خوشی‌های دنیا، بهشت اوست. درنتیجه تمام تلاش او این است که از ساعات جهنمی زندگی خودش کم کند و به لذت‌های آن افزون کند؛ به هر قیمتی! مگر قوانین جامعه و احساس‌های ناراحت‌کننده درونی مانع او شوند.

برنامه زندگی پس از زندگی، یک تلاش مؤمنانه است برای خبردار شدن از ماورای این دنیا؛ تا بتواند به پرسش‌های خود درباره زندگی پس از این دنیا برسد؛ به همین دلیل مجری کارشناس برنامه، جناب آقای موزون، هدف برنامه را تقویت اعتقاد به غیب در افراد اعلام می‌کند.

میهمانان این برنامه، قهرمانان داستان‌هایی هستند که از ماورا، علوم غیب و قدرت‌های غیبی سخن می‌گویند؛ اما سرجنگ با غیب و مرگ ندارند؛ بلکه حتی به آن سو علاقه‌مندتر از زندگی دنیا هستند. زیرا درک کرده‌اند که به تعبیر قرآنی، زندگی، لذت و قدرت و حیاط واقعی، پس از این دنیا وجود دارد.

همه این میهمانان، هشدار می‌دهند که مانع لذت بردن انسان از زندگی پس از این زندگی، اعمال آن‌هاست، نه خداوند و نه غیبت و نه مرگ! درست به خلاف ترسیم رایج هالیوودی از مرگ و غیب.

البته برخی فیلم‌ها در هالیوود نزدیک به نگاه اسلامی ساخته‌شده است؛ مانند انیمیشن روح (Soul) که یک پویانمایی است که توسط والت دیزنی پیکچرز ساخته شده است. اما نگاه رایج فیلم‌های هالیوودی به غیب و ماورای، آن است که بیان شد.

برنامه زندگی پس از زندگی، گفتمان غیب و ایمان به غیب را در جامعه تقویت کرده است؛ اما امید است آخرین برنامه قوی نباشد، عرصه‌های فیلم، پویانمایی، بازی و … نیز باید به کمک ایمان و اعتقاد صحیح و غیر ترسناک از غیب باشند.

۱- شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه (للصبحی صالح) – قم، چاپ: اول، ۱۴۱۴ ق. ص۴۹۳٫

بیشتر بخوانید:

سیزده نکته انتقادی درباره برنامه تلویزیونی” زندگی پس از زندگی”