به گزارش صدای حوزه، آموزش و پرورش کودکان و نوجوان که در سراسر جهان از طریق نهاد آموزشی مدرسه انجام می‌شود یکی از مهمترین ساختارهای اجتماعی در جامعه بشری بود که با پیدایش کرونا از دسامبر ۲۰۱۹ با اختلال مواجه شد.
این نهاد که به باور کارشناسان اجتماعی و روانشناختی، علاوه بر تعلیم دروس آموزشی به عنوان نخستین محیط اجتماعی پس از خانواده، مهارت‌های ارتباطی، شاخص‌های رشدی و تعامل با محیط پیرامونی را به دانش‌آموزان می‌آموزد، با تکیه بر آموزش مجازی و حذف کلاس‌های حضوری تحت تاثیر قرار گرفته و تضعیف شد.
کاهش در ارتباطات اجتماعی، فراگیری مهارت‌های زندگی، کسب هویت دانش‌آموزی، دستیابی به استقلال، افزایش تعهد و مسئولیت‌پذیری از جمله آثار و نتایج اجتماعی و روانی حذف آموزش حضوری در مدارس بود که در کنار افت تحصیلی، میزان یادگیری، تضعیف مهارت خواندن و نوشتن، حل مساله و درک مطلب نیز به عنوان تبعات مخرب حیطه آموزش اتفاق افتاده است.
این تاثیرات برای کودکان مقطع اول و دوم ابتدایی که پذیرش در مدرسه و آغاز دوران تحصیل مصادف با پیدایی کرونا بود، بدون شک بیش از دیگر دانش‌آموزان قابل لمس بود. این گروه محیط واقعی مدرسه و ارتباط چهره با چهره با معلم را تجربه نکرد. از درک احساس شیرین اولین روز مدرسه محروم شده و نتوانست ارتباط فیزیکی با دوستان و همسالان را در محیط واقعی کلاس درس تجربه کند.
روندی که به اعتقاد مشاوران، رشد شناختی، تکاملی، تعاملی، اجتماعی و رشد زبانی – بیانی کودکان و نوجوانان را هم در این مدت تحت تاثیر قرار داده و در برخی تضعیف کرده است.
مهشید رابطیان، فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان در این باره معتقد است: مدرسه اولین جامعه کودک پس از محیط خانواده است که ارتباطات اجتماعی، تعامل با همسالان و رفاقت‌ها در آن شکل می‌گیرد. کودکان و نوجوانان در این دو سال از ارتباطات اجتماعی محروم شده و برای برخی کودکان و نوجوانان که آغاز دوران تحصیل مصادف با پیدایی کرونا بود، این تعامل‌ها به طور کل تجربه نشد.
وی با تاکید بر اهمیت ارتباطات اجتماعی گفت: تضعیف مهارت‌های ارتباطی، قطع ارتباط با اولیاء مدرسه و کاهش تعامل مدرسین و معلمین با مادران نیز در راستای این آموزش مجازی اتفاق افتاد.
رابطیان با اشاره به برگزاری یک کنگره در این رابطه افزود: رشد شناختی، تکاملی، تعاملی، اجتماعی و رشد زبانی – بیانی کودکان و نوجوانان نیز به دلیل شیوع این بیماری دچار مشکل شده و سطح یادگیری و تعاملات اجتماعی افت کرده است.
رابطیان یادآور شد: برخی از کودکان نیز به واسطه مشکلات رشدی – تکاملی (کودکان بیش فعال، مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم و…) با اختلال در یادگیری مواجه بوده و این قشر توسط معلمین و معاونین در محیط مدرسه شناسایی و به مراکز مربوطه ارجاع داده می شدند. آموزش مجازی این فرصت را هم از کودکان و نوجوانان سلب کرد.
این فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان افزود: یکی دیگر از تبعات مخرب حذف آموزش حضوری، افزایش استفاده از فضای مجازی و اعتیاد برخی کودکان و نوجوانان به این فضا بود که با اتلاف هزینه، وقت و انرژی بسیاری همراه است. شماری از دانش‌آموزان همچنین با برخی از بازی‌های انلاین، شبکه‌های اجتماعی و سایت‌های اینترنتی آشنا شدند که متناسب با سن کودکان نیست.
به گفته وی، برخی از والدین نیز کم‌سواد یا بیسواد بوده و نمی‌توانند در آموزش و یادگیری دروس آموزشی به فرزندان خود کمک کنند. همچنین برخی خانواده‌های بی‌بضاعت توان تهیه وسائل کمک آموزشی از قبیل تبلت و… را برای ارتباط با معلم و فراگیری دروس آموزشی نداشته و به منظور شرکت در کلاس‌های آنلاین دچار مشکل می‌شدند.
رابطیان با اشاره به برخی کودکان و نوجوانان که پذیرش در مدرسه و آغاز دوران تحصیل آنان مصادف با پیدایی کرونا بود، تاکید کرد: امروز سیستم آموزشی کشور باید «نیمه حضوری – نیمه مجازی» باشد.
نظر کارشناسان حوزه آموزش و پرورش در این باره چیست؟
عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان و کارشناس مسائل آموزش و پرورش در گفت وگویی در این رابطه اظهار داشت: همه‌گیری کرونا تاثیرات متعددی بر تمامی جنبه‌های زندگی بشر داشته و همه صنوف، نهادها و سازمان‌ها را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار داده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین «محمدرضا دهدست» تصریح کرد: یکی از مهمترین نهادها که در دو سال اخیر به شدت تحت تاثیر این واقعه قرار گرفت، نهاد آموزش و پرورش بود که نه فقط در جامعه ایران که در سراسر دنیا متاثر از این بیماری شد و براساس آمارهای رسمی کشور فرانسه، سوئد و آمریکا، زیان این بحران (بر آموزش و پرورش) در سازمان ملل هم قابل بررسی است.
دانش‌آموز مقطع ابتدایی نیازمند ارتباط چهره به چهره با معلم است
وی افزود: تبعات مخرب همه‌گیری کرونا بر این نهاد در دوران ابتدایی بیش از دیگر مقاطع تحصیلی نشان داده شد؛ کودکان به ویژه در دوره اول و دوم ابتدایی نیازمند تجربه احساس محیط واقعی مدرسه و ارتباط چهره به چهره با معلم بوده و بر این اساس با تعطیلی مراکز آموزشی بیش از دیگر گروه‌ها متحمل آسیب می‌شوند.
دهدست خاطرنشان کرد: شیوع این بیماری ارتباط و تعامل فیزیکی دانش‌آموزان با معلم را از بین برد و مقاطع اول و دوم ابتدایی به طور کل محیط واقعی مدرسه، ارتباط با دوستان و همسالان، مدیران و مدرسان را تجربه نکردند.
عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان اظهار داشت: با شیوع این بیماری از ابتدا سه نظریه برای ادامه تحصیل دانش‌آموزان مطرح شد؛ گروه نخست با تاکید بر اهمیت حفظ سلامت کودکان و نوجوانان معتقد به تعطیلی کامل مدارس و برگزاری کلاس‌های مجازی تا مدیریت کامل بیماری و پایان همه‌گیری بود.
وی ادامه داد: گروه دوم برخلاف گروه نخست، خواستار بازگشایی مدارس به ویژه مقاطع ابتدایی و تداوم کلاس‌های حضوری بوده و تجربه حضور در محیط واقعی مدرسه و ارتباط چهره به چهره با معلم را برای دانش‌آموزان ضروری تلقی می‌کردند. این گروه به منظور حفظ سلامت دانش‌آموزان اقداماتی چون رعایت پروتکل‌های بهداشتی و تزریق اجباری واکسن کرونا برای کودکان را مطرح می‌کردند.
تعلیم مدارس باید ترکیبی از آموزش مجازی و حضوری باشد
دهدست خاطرنشان کرد: گروه سوم با تکیه بر اعتدال معتقد بود، مدارس مقاطع ابتدایی از آغاز شیوع این بیماری نباید به طور کامل تعطیل می‌شد و دانش‌آموزان با یک برنامه‌ریزی جامع، تقسیم‌بندی به دو تا سه گروه و رعایت فاصله فیزیکی باید در مدارس حضور یافته و محیط واقعی آموزش و ارتباطات اجتماعی فیزیکی را تجربه کنند.
به باور این کارشناس، مدیریت حضور کودکان و نوجوانان در مدارس نظیر کاهش برگزاری جلسات کلاس به دو روز در هفته و… نیز می‌تواند در این زمینه موثر باشد.
وی اضافه کرد: بنابراین با برخی از اقدامات پیشگیرانه می‌شد کلاس‌های حضوری را از ابتدا برگزار و مانع از تعطیلی کامل مراکز آموزشی شد، اما براساس تصمیم ستاد ملی مقابله با کرونا مدارس تعطیل و مانع از کسب تجربه گذران روز اول مدرسه دانش‌آموزان دوره اول و دوم ابتدایی شد.
اثرات اجتماعی همزمانی شروع مدرسه و پیدایی کرونا برای کودکان چه بود؟
دهدست تاکید کرد: نظریه گروه سوم (ترکیبی از آموزش مجازی و حضوری) در دوران شیوع کرونا می‌توانست بهترین گزینه به ویژه برای مقاطع ابتدایی اول و دوم باشد.
ترکیبی از آموزش مجازی و حضوری به باور اغلب صاحبنظران این حوزه در ایام شیوع کرونا به منظور حفظ سلامت کودکان و نوجوانان و همچنین جلوگیری از افت تحصیلی جامعه هدف، بی‌شک از گزینه‌های موثر در این زمینه است.
آموزشی که در برگزاری کلاس‌های مجازی نیز از طریق ویدئو چت و… امکان تعامل با هم‌کلاسی‌ها، دوستان و همسالان را هم زیر نظر معلمان فراهم کرده و مانع از ضعف برقراری ارتباطات اجتماعی شود و با کاهش سطح انتظارات و توقعات از دانش‌آموزان باتوجه به تطیلی مدارس در این ۲ سال، تکرار برخی و یادآوری مباحث آموزشی گذشته و فراهم کردن یک محیط دوستانه و صمیمی زمان از دست رفته را نیز جبران کنند.
