به گزارش صدای حوزه، به گواه بسیاری از متخصصان و صاحب نظران، یکی از آسیب های جدی جامعه ایرانی در سال های اخیر در کنار تشدید شکاف طبقاتی، افراط در مصرف گرایی و دمیدن بر تنور این مساله بوده است.
این که چرا بسیاری از هموطنان ما ولو آن که درآمد بالایی هم نداشته باشند، به سمت مصرف گرایی بیشتر و نشان دادن تجمل و زرق و برق ظاهری در زندگی خود تشویق و بلکه تهییج می شوند، قطعاً نیاز به بررسی و تحلیل دقیق دارد که در همین خصوص با تنی چند از اساتید و کارشناسان حوزوی و دانشگاهی به گفت و گو پرداخته ایم که مشروح این صحبت ها را در ادامه ملاحظه می کنید؛
حجت الاسلام سید محمود موسوی حسب، کارشناس فرهنگی و پژوهشگر حوزوی با اشاره به این متأسفانه فرهنگ مصرف گرایی و اسراف و تبذیر امروز به پاشنه آشیل جامعه ما تبدیل شده است، اظهار داشت: یکی از آسیب های مهم جامعه ما که ریشه های فرهنگی و اجتماعی و نیز اقتصادی دارد، همین مساله است که اگر برای آن چاره اندیشی نشود، قطعاً در آینده ای نه چندان دور، تبعات و لطمات سختی از این ناحیه به ما وارد می شود.
مصرف گرایی پاشنه آشیل جامعه ایرانی
وی افزود: گرچه در سال های اخیر به جهت شرایط نامناسب اقتصادی، بسیاری از خانواده ها با مشکلات معیشتی روبرو بوده اند اما کمابیش، روحیه تجمل گرایی و میل به مصرف بیشتر در بسیاری از افراد جامعه وجود دارد و البته بخش قابل توجهی از این معضل به جهت تأثیرپذیری از رسانه ها به خصوص شبکه های اجتماعی و همچنین تبلیغات تلویزیونی است.
وی گفت: در همین وضعیت به شکل مستمر ناظر و شاهد این مسأله هستیم که شبکه‌ها و رسانه‌های مختلف مشغول تبلیغ کالاهای لوکس و در بسیاری از موارد غیرضروری هستند و همین موضوع خود عاملی شده در راستای تحریک و میل به خرید بیشتر کالایی که شاید در زندگی روزمره، کاربرد چندانی هم نداشته باشد.
گلایه از رسانه ملی در حوزه تبلیغات و سبک زندگی
این کارشناس حوزوی خاطرنشان کرد: متأسفانه رسانه ملی با وجود آن که به تعبیر حضرت امام خمینی(ره) باید دانشگاه عمومی ملت باشد در بحث تبلیغات و نشان دادن شاخصه های سبک زندگی چه در تبلیغات و آگهی های تجاری و چه در نوع سریال سازی آن طور که باید و شاید درست و اصولی رفتار نمی کند به این نحو که خواسته یا ناخواسته مروج سبک زندگی مصرف گرا و تجملاتی است تا این که در خدمت ترویج ساده زیستی برپایه مؤلفه های سبک زندگی اسلامی باشد.
مهدی اسلامی، مدرس دانشگاه و عضو هیئت علمی پژوهشگاه امام صادق(ع) نیز با اشاره به این که مصرف گرایی در دنیای مدرن به معنای اصالت دادن به مصرف و هدف قرار دادن رفاه و دارایی‌های مادی است، گفت: امروزه بسیاری از جوامع انسانی متأثر از فضای کلی نظام سرمایه داری در دنیا به سمت مصرف گرایی بیشتر سوق داده شده اند که یکی از نمادها و شاخص های آن توسعه انواع فروشگاه‌های بزرگ، همچنین تنوع کالاها و ایجاد مدگرایی در جامعه است که باید از منظرهای گوناگون این نوع پدیده ها از سوی کارشناسان و صاحب نظران امر مورد توجه و تحلیل قرار گرفته و برای برون رفع از این وضعیت یا دست کم، کاهش میزان آن فکری جدی شود.
صداوسیما نباید مروج فرهنگ مصرف گرایی غربی باشد
وی تصریح کرد: در این میان از صدا و سیما به عنوان رسانه ملی این انتظار به حق وجود دارد که با پخش برخی تبلیغات بازرگانی که موجب تغییر فرهنگ ایرانی- اسلامی است، مبلغ فرهنگ مصرف گرایِ غربی نباشد، به خصوص با عنایت به این مسأله که عوامل مختلفی همچون پخش آگهی‌های بازرگانی و تبلیغ اجناس لوکس و غیر ضروری موجب توسعه فرهنگ مصرف‌گرایی در جامعه می شود و خود این امر می‌تواند در ایجاد و گسترش عقده‌های روانی در وجود افرادی که به هر حال امکان خرید آن وسایل و کالاها را به لحاظ اقتصادی و قدرت مالی ندارند، بسیار مؤثر باشد.
وی افزود: البته تنها رسانه ملی در این قضیه مقصر نیست بلکه حتی گاهی بدتر از آن، شبکه های اجتماعی از جمله اینستاگرام باعث ایجاد مسابقه در نمایش تجملات و زندگی های به اصطلاح لاکچری در بستر فضای مجازی می شوند.
اسلامی بیان داشت: به خصوص در این قضیه، سلبریتی ها و به قول معروف شاخ های فضای مجازی نقش مخربی دارند چرا که با جلوه گری ها و نمایش سبک زندگی مصرفی و غلط باعث می شود نسل جوان که مخاطب آن ها هستند بیش از پیش به این سمت و سو کشیده شوند.
نقش مخرب تبلیغات بی رویه در جابجایی ارزش ها
نرجس شکرزاده، پژوهشگر حوزه علمیه خواهران نیز با بیان این که پخش تبلیغات بی رویه و بدون حساب و کتاب از رسانه به ویژه رسانه ملی می‌تواند ارزش‌هایی همچون قناعت و زهد در جامعه را کمرنگ جلوه دهد، گفت: در مقابل همین تبلیغات به جهت تأثیری که بر ذهن و اندیشه افراد جامعه می گذارد، مروج روحیه دنیا طلبی، فرد گرایی و لذت طلبی مفرط است که این ها خود ریشه در فرهنگ نظام سرمایه داری دارد و ما در این جا عملاً شاهد جابجایی ارزش ها هستیم یعنی به جای آن که در جامعه اسلامی مباحثی چون قناعت، ایثار و از خودگذشتگی ارزش تلقی شود، داشتن مال بیشتر، زندگی تشریفاتی و تجملاتی و پُز دادن آن ها به دیگران به ارزش تبدیل می شود که این مساله خیلی خطرناک است.
وی همچنین افزود: از آن سو، برخی تبلیغات تلویزیونی به منظور جذب بیشتر مخاطب و حتی فریب آن‌ها، به جای آن که در راستای خدمت به تولید ملی و کارآفرینی تولید محتوا کنند، مردم را به سمت فرهنگ مصرف‌گرایی تشویق میکنند؛ آن هم در وضعیتی که بسیاری از مردم جامعه به جهت شرایط سخت اقتصادی و معیشتی برای تهیه کوچک‌ترین کالای روزمره‌شان هم دچار مشکل هستند.
تشدید شکاف طبقاتی؛ رهاورد ترویج مصرف گرایی
سید حسین قادری، کارشناس و پژوهشگر مسایل اقتصادی نیز با بیان این که تبلیغات بی رویه و تشویق زندگی مصرف گرایی در گسترش شکاف طبقاتی در جامعه، تأثیرات انکارناپذیری بر جای می گذارد، ابراز داشت: واقعیت تلخی که وجود دارد این است که در حال حاضر چه در شبکه های مختلف رسانه ملی و چه در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی، میلیاردها تومان صرف تولید برنامه‌ها و تبلیغات عموماً کم خاصیت و گاه بی‌خاصیت و بی‌ثمری می‌شود که به جز لطمه زدن به فرهنگ مردم، هیچ خاصیت دیگری ندارند.
وی افزود: جدای از این که این رویه غلط به شکل مستقیم و غیرمستقیم در ایجاد و تشدید شکاف طبقاتی مؤثر است، تأثیر مخرب فرهنگی و اخلاقی نیز برجای می گذارد و در این جا باید گفته شود که رسانه از جمله رسانه ملی چه وظیفه ای در زمینه فرهنگ سازی برعهده دارد و اگر از انجام درست این رسالت مهم ناتوان است، دلیل آن مشخص شده و آسیب شناسی لازم صورت گیرد.
وی خاطرنشان کرد: واقعیت آن است که آن چیزی که در شرایط فعلی در تلویزیون و به خصوص در زمینه تبلیغات شاهدش هستیم شیوه‌ای غربی است که هیچ ربطی به فرهنگ کشور ما ندارد و لذا مسلم است که وقتی تلویزیون از فرهنگ‌سازی فاصله بگیرد و با سطحی‌ترین سلیقه‌ها با نیازهای مردم برخورد کند ناخواسته به شعور، فهم و فرهنگ مخاطب نیز اهانت کرده و باید در صدد جبران این وضع غلط برآید.
