به گزارش صدای حوزه، امروزه انسان‌ها شاهد فراگیری بی‌سابقه رسانهها و وسایل ارتباطات جمعی مدرن و نوین هستند. بالطبع آنها در معرض شدیدترین امواج رسانهها قرار دارند. رسانهها کارکردی دو سویه دارند، اما بیشترین حجم بهره‌گیری از آن در دست نظام سلطه قرار دارد، چنانچه می‌توان با جرأت گفت حفظ و گسترش قدرت استکباری نظام سلطه به حضور و ظهور رسانهها وابسته است. رسانهها پل ارتباطی و بلکه وسیله تسلط بر افکار ، اراده و احساسات بشریت در دوران معاصر به شمار می‌آیند.
تقسیم بندی رسانه ها
رسانهها عمدتاً به چند دسته ی دیداری، شنیداری، نوشتاری، ارتباطی و الکترونیکی تقسیم می‌شوند.
در هر یک از این گروه‌ها تعداد بسیاری از ابزار‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. ابزارهای دیداری و شنیداری شامل گروه‌های ماهواره‌ای ، سینما ، تلویزیون، هنر‌های نمایشی و تجسمی، خبرگزاری‌ها، بازی‌های رایانه‌ای، فرستنده‌های پرتابل؛ ابزارهای شنیداری شامل رادیو با موج‌های کوتاه، بلند، موسیقی ، آهنگ؛ ابزارهای نوشتاری شامل کتب ، نشریات ، روزنامه‌ها ، شب‌نامه ، اعلامیه ، اوراق تبلیغی ، ابزارهای ارتباطی ، شامل تلفن ، بی‌سیم ، فکس، تلکس، تلگراف و ابزارهای الکترونیکی شامل اینترنت، تلفن همراه و…. هستند هر یک از این وسایل و ابزار با کاربرد‌های مختلف ، وظیفه اساسی انتقال پیام از مبدا پیام به گیرنده پیام ( مخاطب) را برعهده دارند.
اینترنت هرچند پدیده‌ای جدید است که عمر آن حتی به دو دهه نیز نمی‌رسد ولی رسانه‌ای تأثیرگذار در عملیات روانی و دیپلماسی رسانه‌ای شده است. اینترنت به عنوان یک رسانه متکثر شناخته میشود که صدها هزار سایت در آن وجود دارد که دسترسی به همه آنها برای همگان وجود دارد ولی فضای اینترنت به نحوی است که شهروندان جهان از سایتهای جهانی همچون سی‌ان‌ان، بی‌بی‌سی، الجزیره و غیره که برای همگان شناخته شده است بهره می‌گیرند.
بنا بر این سایتهای خبری می توانند به عنوان یک عامل تأثیرگذار جهانی شناخته شوند و در عملیات روانی، اطلاعاتی به نفع کشور مبدأ و به ضرر کشور مقصد منتشر ساخته و جهانیان را به سمت مورد نظر سوق دهند.
ایجاد سایتهای ویژه برای کشور آماج یکی دیگر از تمهیدات رسانه‌ای در دیپلماسی رسانه‌ای است. به طور مثال BBC Persian یا VOA Persian یا info USA Persian سایتهای خبری است که ویژه شهروندان ایرانی ساخته شده است و این سایتها می‌توانند هر گونه تفکری را به استفاده‌کنندگان ایرانی خود القا کنند.
موتورهای جست‌وجوگر مانند Yahoo و google و غیره که مقر اصلی آنها در امریکا است می‌توانند در هنگام پیدا کردن مطالب موردنظر استفاده کننده ، مطالبی به نفع خود و به ضرر کشور آماج جست‌وجو کنند و یا اطلاعات مربوط به کشور آماج را در انتهای لیست قرار دهند که کمتر مورد استفاده کاربران است . استفاده علنی از اینترنت مانند ارسال پست الکترونیک برای مسئولان، فیلترشکنی فیلترهای حکومتی روی اینترنت و یا هک کردن سایتهای خاص ، از موارد دیگر سوء استفاده از اینترنت در عملیات روانی است.
چرا بعضی موضوعات برای ما اهمیت ندارد؟
گاهی خبرهایی در رسانه های بیگانه پخش میشود که برای مخاطب ایرانی چندان مساله نیست. حرف ها و تحلیل هایی از ایران گفته میشود که هیچ بازخوردی در میان مردم کوچه و بازار ندارد. اما چرا از این صحبت ها فراوان مطرح میشود؟
برخی منتقدان معتقدند که مطبوعات ذاتاً پر هیاهو، جنجالی و احساس برانگیزند، اما حقیقت این است که در بسیاری موارد آنها را بی‌صدا، خنثی و محافظه‌کار می‌یابیم. شاید بدین سبب که کناره‌گیری زیرکانه از برخی وقایع ، ایمن‌تر از جنجالی عمل کردن است. چه بسیار ماجراهای هیجان‌انگیزی که ـ برخلاف حوادث معمولی اما جنجالی شده ـ کمتر به آنها توجه میشود و چه بسیار رخدادهایی که نه تنها جزئیات اصلی بلکه کل ماجرا نادیده گرفته میشود، حتی آنهایی که اهمیت‌شان انکارناپذیر است.
چرا «سکوت و عبور» اتفاق میافتد؟
یک شگرد رسانه ای هست که میگوید بعضی حرف ها را باید زد اما نه برای امروز بلکه برای روز مبادا.. به این شگرد میگویند سکوت و عبور.
اما این خبر در جای دیگری به کار گرفته میشود وقتی میخواهند بگویند رفتار ایران در انرژی هسته ای هم بد است. حقوق بشر هم کنارش گذاشته میشود.
در این باره دکتر علیرضا داوودی استاد دانشگاه و کارشناس رسانه گفت: در این تکنیک ذهن مخاطب نسبت به یک موضوع کاملا منفی میشود بدون ورود به جزییات یا حاشیه هایش. به عبارتی از این خبر با سکوت عبور میکند.
وی ادامه داد: مساله ای که رسانه ها راجع به آن صحبت می کنند، لزوما برایشان مهم تلقی نمی شود. آنجاهایی که مسائلی را ساکت می کنند و از آن عبور می کنند، به منزله این است که می خواهند در واقع جایی آن را بیارند و بیشتر بپردازند و این پردازش در نهایت منجر به ایجاد درگیری های ذهنی و اصطکاک های کلامی بین مخاطب با رسانه های موجود در کشور می شود.
اما این خبر خنثی که بارها شنیده شده یک روز به کار می آید. در جایی که لازم است مخاطب را نسبت به موضوعی توجیه کنند. ذهن مخاطب آماده است که آن خبر قدیمی و تکراری که با سکوت از آن گذشته است به عنوان یک اصل مسلم بپذیرد.
در همین رابطه داوودی توضیح داد: پرداختن رسانه های بیگانه به مسائلی مثل بحث حقوق بشر عمدتا نشأت گرفته از این تکنیک است. اما چون الان اولویت جامعه نیست، فشار سنگین می گذارند ولی مخاطب را وادار به سکوت می کنند. چون الان اولویت مخاطب نیست که بخواهد درباره آن صحبت کند و یا کامنت بگذارد.
وی تصریح کرد: اما آن را در ذهن مخاطب می کارند. کجا از آن بهره برداری می کنند؟ آنجایی که می خواهند یک نسبتی مثلا بین موضوعات بین الملل، موضوعات اقتصادی اما با محوریت سه گانه دیگری ایجاد کنند. یکباره این بحث حقوق بشر را به صورت عاطفی مطرح می کنند و می آید بالا. حالا مخاطب یک جایی درباره آن سکوت کرده است و اینها هم از آن عبور کرده اند و جمع شده است. هر نوع مساله غیرواقعی که اینها درباره حقوق بشر مطرح کنند، قطعا در جامعه خواهد گرفت چون نشأت گرفته از آن سکوت مهندسی شده و عبور اجباری است.
شگردهای رسانه های بیگانه برای تغییر ذهن مخاطب فارسی زبان هر روز بیشتر میشود. آگاهی و درک این عملیات شناختی قسمتی از سواد رسانه ای مورد نیاز امروز ایرانمان است .
