مقدمه
رپ سبکی از موسیقی با کلام امروزی است که در آن خواننده عبارات و کلمات – موزون – را به صورت ریتمیک به همراه موسیقی ساده ای بیان می کند. یک خواننده رپ ممکن است آنچنان مهارتی در خواندن ریتمیک داشته باشد که حتی بدون نیاز به موسیقی زمینه بتوان احساس اجرای موسیقی را به شنونده منتقل کند.
موسیقی رپ حدود ۱۰۰ سال پیش در بخشی از مناطق آمریکای شمالی بوجود آمد. این نوع موسیقی بسیار ساده و به صورت پاپ بود که تنها گفتارش تغییر پیدا کرده بود؛ در واقع می توان موسیقی رپ را نوعی موسیقی اعتراض آمیز خواند که مردمان آمریکای قدیم از طریق آن اعتراض خود را به سیاست ها و عملکرد دولت خود نشان می دادند.
پس از گذشت حدود پنجاه سال از ظهور موسیقی اعتراض آمیز آمریکایی فردی با (۲pac topak) با اعمال تغییراتی بر روی رپ قدیم پایه گذار سبکی با نام Hip Hap شد و خود را پدر رپ جهان معرفی نمود. از آن زمان به بعد رفته رفته موسیقی رپ به سمت خود پرستی و انتقاد و توهین پیش رفت و حدود ۸۰ درصد از جوانان آمریکا و ۹۰ درصد از اروپائیان را به سمت خود جذب نمود.
پس از گسترش این نوع موسیقی در کشورهای آمریکایی و اروپایی از حدود ۱۲ سال پیش نیز رپ جایگاه مخصوصی در میان آسیایی ها برای خود پیدا کرد. جایگاهی که به دلیل نارضایتی مردمان نسبتا فقیر آسیایی با وجود نوپا بودنش محکمتر از سایر کشورها و قاره ها می نمایاند. کشور ما نیز از هجوم این نوع موسیقی در امان نماند و از حدود سال ۱۳۸۳ یعنی حدود هفت سال پیش تا کنون رشدی چشمگیر داشته است رشدی که اکثر جوانان کشور ما را تحت تاثیر خود قرار داده و گوی سبقت را از سایر موسیقی های رواج یافته ربود تا جایی که آمار بسیار بالایی از علاقه مندان به خود را جذب خود نموده است.
پیشینه:
این نوع از موسیقی و شعر کلاسیک همراه با آن اما پاسخگوی نیازهای لایه های گوناگون جامعه نبود. توده های کم فرهنگ تر جامعه به موسیقی پاپ عامه پسند پیش از انقلاب یا تولیدات مشابه در خارج از کشور پناه بردند و جوانانی که از ماهواره، کامپیوتر و اینترنت برخوردار شدند، به تقلید یا از سر آگاهی، به انواعی از موسیقی چون پاپ، رپ، متال و تلفیقی روی آوردند.
گسترش موسیقی غیرمجاز ایران چون گسترش وبلاگ نویسی فارسی از ثمرات انقلاب ارتباطات از سوئی و از نتایج ترکیب جمعیتی جامعه ای است که «حدود ۷۰ درصد آن را جوانان زیر ۳۰ سال» شکل داده و فرهنگ تک صدائی غالب راه را بر حضور مجاز آنان بسته است.
تک خوانی زنان برای مردان در ایران ممنوع است. در موسیقی غیرمجاز ایران صدای زنان آزاد شده است اما نگاه این نوع موسیقی، جز در چند مورد انگشت شمار، نگاه مردسالارانه سنتی را در قالب زبانی نو تکرار می کند.
کاوه رهنما؛ (رپ، موسیقی یا پدیده اجتماعی):
این که چه چیز موجب استقبال جوانان از این موسیقی شده است می توان طیف گسترده ای از دلایل بر شمرد که یک سر آن مبتذلترین گرایشات انسانی هم چون ارضای تمایلات جنسی است و در سر دیگر عالیترین آن همچون هم دردی با قشر مستضعف جامعه و تلاش برای بهبود وضع جامعه که همگی قابل مشاهده است و هیچ کدام انکار ناپذیر نیست.
رپ پدیده ای اجتماعی است و این نوع موسیقی صدای نسل جدید است که تظاهر سیاسی و جنبه های مثبت و منفی اجتماعی را به دنبال دارد.
بیان مسئله:
موسیقی ها به دسته بندی های مختلفی تقسیم شدند: علاقه مندان به موسیقی پاپ؛ علاقه مندان به موسیقی اصیل؛ علاقه مندان به موسیقی های رپ و راک و متال و مانند اینها؛ علاقه مندان به سایر موسیقی ها که شامل موسیقی های کلاسیک غربی و شرقی و بی کلام …
امروزه موسیقی رپ فارسی به شدت در میان نوجوانان و جوانان ایرانی رواج پیدا کرده است، عواملی چون خصلت داستانگویی این نوع موسیقی، اعتراضی بودن، جدید بودن و سهولت خوانندگی در این سبک، جذابیت این نوع موسیقی را برای نسل جوان افزایش داده است. بر اساس بعضی آمارهای غیررسمی چیزی حدود هزار تا دوهزار خواننده آماتور و حرف های رپ فارسی در کشور وجود دارد که این تعداد روز به روز در حال افزایش است.
میزان بالای دانلود موسیقی های رپ فارسی از اینترنت و افزایش روز به روز مراجعه به این سایت ها و بالا رفتن تعداد افرادی که در این سبک به تولید اثر می پردازند، خود می تواند از نشانگرهای گسترش محبوبیت این نوع موسیقی در بین نوجوانان و جوانان کشور به شمار آید.
موسیقی رپ به سه نوع اجتماعی و گنگ و عاشقانه تقسیم می شود. رپ اجتماعی، به مسائل اجتماعی جامعه چون نابرابری، فقر، فحشا، مواد مخدر و بی عدالتی می پردازد و به زعم بسیاری این سبک از قویترین سبک های موسیقیایی برای بیان مسائل و مشکلات اجتماعی به شمار می رود.
رپ گنگ یا گنگستا که جنبه‌های خشن و مبارزه جویانه دارد در لابه لای زبان کوچه و بازار به دنبال صدای خود می گردد. در این سبک “رپ خوان‌های خیابانی” به رقابت با یکدیگر (یا به اصطلاح شاخ بازی) و قدرت نمایی گروه هایشان و مسخره کردن همدیگر (دیس کردن) می پردازند. رپ عاشقانه بیشتر به مسائل عاشقانه و روابط عاطفی بین دختر و پسر می پردازد. در حال حاضر رپ عاشقانه بیش از دیگر انواع دیگر رپ، مورد اقبال مخاطبین این سبک موسیقی در ایران قرار گرفته است.
نتایج یک تحقیقات میدانی درباره آمار محبوبیت انواع موسیقی‌ها در ایران
برای یافتن علت موضوع و دلایل گرایش جوانان و نوجوانان به موسیقی های غربی و از جمله رپ اقدام به انجام یکسری تحقیقات در این مورد شده که نتایج جالب توجهی نیز بدست آمد.
این تحقیق از حدود یکصد نفر از جوانان با میانگین ۹،۲۹ انجام گرفت. محل هایی که در آنها نظرسنجی و تحقیقات انجام گرفت با توجه به نوع جامعه ایرانی متفاوت بودند. دبیرستان؛ محیط های چت، دانشگاه ها و اماکن عمومی.
۳۷ درصد از افراد علاقه مندی خود را موسیقی پاپ عنوان کرده بودند که از این بین ۲۳ درصد از این سهم متعلق به خانم ها و ۱۴ درصد متعلق به آقایان بود. در این نظر سنجی موسیقی پاپ در بین طبقه بندی ها رتبه نخست را بدست آورد.
رتبه دوم از آن طبقه موسیقی های غربی همانند رپ و راک و متال و … گشت که ۳۳ درصد از جمع کل آرا را نصیب خود نموده بودند. در این طبقه بندی پسران از دختران پیشی گرفته و ۱۸ درصد از کل آراء را در مقابل ۱۵ درصد آراء دختران بدست آوردند.
عچیب این است که موسیقی اصیل ایرانی تنها توانست رتبه سوم را با کسب ۲۲ درصد آرا نصیب خود نماید که ۱۵ درصد از این آراء متعلق به پسران و تنها ۷ درصد متعلق به خانم ها بود.
یعنی از جمع ۱۰۰ درصد دختران تنها حدود ۱۳.۷ درصد از آنها علاقه مند به موسیقی اصیل ایرانی بودند که این خود نیاز به بررسی موشکافانه و دقیق تر و یافتن راهکاری برای افزایش این درصد دارد.
طبقه بندی سایر موسیقی ها هم که شامل موسیقی های کلاسیک غربی و شرقی و موسیقی های بدون کلام می شدند تنها ۸ درصد آرا را نصیب خود نمودند که دختران صاحب ۶ درصد و پسران تنها صاحب ۲ درصد از این آمار بودند.
حال در اینجا این سؤال مطرح است که با توجه به بودن استادان مجرب موسیقی اصیل ایرانی در ایران دلایل گرایش جوانان به موسیقی غربی و علی الخصوص موسیقی رپ چه می تواند باشد؟
بررسی علل گرایش جوانان به موسیقی رپ:
۱.متأسفانه شادی و غم واقعی در موسیقی در بین جوانان تعریف نشده است.
اکثر افرادی که به موسیقی های غربی علاقه مند هستند به دلیل مجازی بودن این دو مقوله است که جذب این نوع موسیقی گشته اند. به عنوان مثال شاد بودن در موسیقی های پاپ و رپ و امثالهم اکثرا در کنار جنس مخالف بودن و به شادی پرداختن است و غم نیز جدا شدن از یک جنس مخالف …
۲. یکی از دلایل موفقیت موسیقی های غیر ایرانی در کشور ایران سادگی و سبکی اشعار آنهاست که درک آن را برای جوانان ساده تر کرده است.
اشعاری به زبان عامیانه که در بسیاری از موارد نمی توان نام شعر را بر آنها نهاد که جملاتی هستند آهنگین. عدم درک اشعار و ناتوانی در برقراری ارتباط با شعر مشکلی است که برای علاقه مندان و جوانان علاقه مند به موسیقی اصیل ایرانی اتفاق می افتد.
رفع این مشکل و برقراری درست ارتباط با اشعار ایرانی و دوستی با شعر ایرانی وظیفه ایست که بر دوش اساتید دانشگاه ها و دبیران دبیرستان ها ست که متاسفانه چند سالیست دبیران ادبیات وظیفه و رسالت خود را به درستی انجام نداده و جوانان را با اشعار ناب ایرانی کمتر آشنا نموده و تنها تدریس شان در حد کتاب دبیرستان و یا دانشگاه است.
آشنا نمودن دانش آموزان و دانشجویان با شعر و ادبیات ایرانی نه تنها باعث آشتی آنان با فرهنگ کهن ایرانی خواهد شد بلکه استعدادهایی نهفته کشف خواهند گشت تا دوباره شاهد ظهور بزرگانی چون اخوان ثالث؛ شفیعی کدکنی؛ هوشنگ ابتهاج و … باشیم.
۳. باید بزرگترین ایراد را بر خود هنرمندان و اهالی هنر گرفت.
گرانی آثار منتشر شده از سوی هنرمندان و ناشران و برگزاری کنسرت هایی با مبالغ بسیار بالا در ایران ( و بیشتر در مرکز ) می تواند دلایلی کافی بر گریز از موسیقی اصیل و گرایش به سمت موسیقی غیر ایرانی باشد. آیا از مخاطبی که بر سر دوراهی انتخاب ذائقه موسیقایی خود قرار گرفته است برای خرید یک عدد لوح فشرده حداقل پنج هزار تومان دریافت کنیم آیا بازهم هوای موسیقی به سرش خواهد زد؟ علی الخصوص در این سیاه بازار آشفته اقتصادی؟
۴.ارزانی و کم هزینه بودن تولید آهنگ های رپ.
کلام، محور اصلی موسیقی رپ به شمار می آید و موسیقی و ریتم در جایگاه بعدی قرار دارند. در واقع در اغلب آهنگ های رپ، یک بیت یا یک تکه موسیقی به طور تکراری در طول آهنگ مورد استفاده قرار می گیرد. رپرهای ایرانی بر روی این بیت ها که اغلب هم کپی برداری از بیت های رپرهای خارجی است، کلام و شعر فارسی می گذارند و به همین دلیل برعکس انواع دیگر موسیقی چون سنتی، پاپ و راک و … رپر نیازی به پرداخت هزینه گزاف به منظور ساخت موسیقی ندارد.
در کل هزینه ساخت یک آهنگ به سبک رپ فارسی شامل مواردی چون سرودن شعر، اجاره استودیو و میکس آهنگ خوانده شده می شود که مجموع این ارقام می توانند به رقمی حدود ۱۵ تا ۲۰ هزار تومان بالغ شوند. در واقع با این رقم ناچیز می توان یک آهنگ ۴یا ۵ دقیقه ای در سبک موسیقی رپ تولید کرد.
نتیجه گیری:
در اینجا این سؤال مطرح می شود، حال که جوانان به این نوع موسیقی علاقه مندند، چه طور می توان این سبک از موسیقی را در یک چارچوب درست و معقول قرار دهیم تا از به انحراف کشیده شدن جوانان جلوگیری شود؟ چراکه وقتی موسیقی رپ فارسی دارای مجوز نباشد، این موسیقی زیرزمینی می شود.
وقتی این موسیقی زیرزمینی شد، نظارت دولت بر آن به حداقل می رسد و با کاهش نظارت دولت بر این سبک موسیقی، انحراف در مسیر تولید و توزیع آن بیشتر می شود. تمجید از مواد مخدر، سکس و کاربرد الفاظ رکیک از انحرافاتی است که موسیقی زیرزمینی ایران را تهدید می کند و به منظور مبارزه با آن چارهای نیست جز این که سعی در پالایش این سبک موسیقی شود.
رعایت قوانین حداقلی به عنوان شرط گرفتن مجوز برای آلبوم های موسیقی رپ می تواند نقش بسیار مؤثری در هدایت این سبک موسیقی داشته باشد. همان طور که در گذشته نیز موسیقی رپ فارسی بدون مجوز نهادهای رسمی و حمایت آنان توانسته است به رشد و پیشرفت چشمگیری نائل آید و طیف گستردهای از نوجوانان و جوانان را در زمره مخاطبان و طرفداران خود دربیاورد، در آینده نیز در صورت عدم اعطای مجوز به این سبک موسیقی و برخوردهای قهرآمیز احتمالی با خوانندگان آنها نخواهد توانست مانعی بر سر راه توسعه رپ فارسی بوجود آید.
برخوردهای نامعقول و قهری با رپرها نه تنها تأثیری در کاهش مشکلات حواشی این سبک موسیقی ندارد بلکه می تواند به مضاعف شدن این مشکلات منجر شود. موسیقی رپ فارسی، مشکلی ذاتی ندارد و می تواند به عنوان یکی از سبک های پرطرفدار در عرصه موسیقی کشور حضور داشته باشد و مخاطبان خود را از میان لایه های مختلف اجتماع پیدا کند.
