به گزارش صدای حوزه، یکی از تاریخی‌ترین هتل‌های وین، این روزها از روایت بخشی از تاریخ محروم شده است. تا همین چندی پیش این هتل پر بود از مذاکره‌کننده‌های ۱+۴ و ایرانی که برای احیای برجام مذاکره می‌کردند. اما با درخواست وقفه مذاکرات توسط اتحادیه اروپا، از آخر اسفند ۱۴۰۰ تا الان خالی از مذاکره‌کنندگان شده است. اتحادیه اروپا و آمریکا که شاید از این پیشنهاد خود پشیمان باشند، چند ماهی است به‌خاطر شرایط وخیم به‌وجودآمده در قیمت‌های انرژی اروپا درصدد بازگرداندن ایران به هتل کوبورگ هستند. به همین جهت، انریکه مورا، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در این چند ماه دو سفر به ایران داشته است؛ یکی در فروردین و دیگری همین چند روز اخیر بود. آنطور که جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه گفته، مورا برای حل مشکلات باقی‌مانده در برجام به تهران آمده و راه‌حل میانه‌ای داشته است. بورل حتی برای ایران زمان نیز تعیین کرده که این پیشنهاد مورا، آخرین تیر اتحادیه اروپا برای احیای برجام است. این صحبت‌ها درحالی است که پیش‌تر نیز مقامات اروپایی و آمریکایی، با تعیین ضرب‌الاجل سعی در فضاسازی رسانه‌ای علیه تیم مذاکره‌کننده ایرانی برای کوتاه‌آمدن از منافع ملی ایران داشتند. با این حال اما همچنان مذاکرات ادامه دارد.
سیدمصطفی خوش‌چشم، کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت و گویی به بررسی راه‌حل میانه اتحادیه اروپا و آمریکا و کم و کیف تامین منافع ملی ایران در این راه حل پرداخته است.
صحبت‌های اخیر جوزپ بورل، چه قبل از سفر مورا به تهران و چه بعد از آن را چطور ارزیابی می‌کنید؟ و آن راه‌حل میانه‌ای که بورل از آن نام برده بود، چیست؟
این کارشناس مسائل بین‌الملل در پاسخ گفت: «جوزپ بورل هیچ پیشنهاد جدیدی از طرف آمریکایی‌ها نیاورده است، بلکه احتمالا به‌دنبال وساطت اتحادیه اروپاست و تا زمانی‌که خطوط قرمز جمهوری اسلامی ایران، رعایت نشود و امتیازات مورد درخواست ایران دریافت نشود، قطعا توافقی در کار نخواهد بود.»
او در ادامه با تاکید بر وضعیت وخیم اروپا و نیازمندی اروپا به صادرات انرژی اروپا توضیح داد: «جوزپ بورل و انریکه مورا، هردو وکلای اتحادیه اروپا به‌دنبال این هستند که به‌خاطر وخامت اوضاع قیمت‌های انرژی در اروپا و افزایش قیمت‌های نفت و گاز و دیگر کالاها در اروپا، سعی کنند حتما مذاکرات وین زنده بماند و موضوعیت خودش را از دست ندهد؛ چراکه با گذشت زمان، فشار بیشتری در این زمینه به اروپا و آمریکا وارد خواهد شد و با به درازا کشیدن جنگ اوکراین، فشارهایی که ناشی از قیمت‌های انرژی است بر اتحادیه اروپا و آمریکا بیشتر خواهد شد. بنابراین سعی میکنند توافق احیا شود تا این فشار مرتبط با افزایش قیمت‌های انرژی روی اروپا کمتر شود. اما در این بین، به‌دنبال این هستند که ایران از آن خواسته‌های صددرصدی خودش کوتاه بیاید. قطعا جمهوری اسلامی ایران در پی مواضعی که مکررا اعلام شد، از مواضعش کوتاه نخواهد آمد.»
گذشت زمان به ضرر اروپا و آمریکاست
از زمانی‌که طرف‌های مذاکره‌کننده وین را با وقفه‌ای نامعلوم ترک کردند، مورا چندین‌بار به ایران سفر داشته است. به ارزیابی و بررسی این سفرها پرداختم. خوش‌چشم در این‌باره می‌گوید: «به نظر می‌رسد اتحادیه اروپا بیش از آنکه با ایران صحبت کند، شاید نیاز است با طرف آمریکایی صحبت کند تا آنها را به تصمیم برساند؛ چراکه ایران تصمیم خودش را خیلی وقت پیش اعلام کرده و این آمریکاست که هنوز تصمیم سیاسی خود را نگرفته است و هر روز، وقت بیشتری می‌خواهد. طبعا اتحادیه اروپا هم می‌داند که جمهوری اسلامی ایران، به‌خوبی به این مساله واقف است که گذشت زمان به‌نفع ایران است.» او ادامه می‌دهد: «هم در ارزیابی شرایط جهانی و جنگ اوکراین و متعاقبات آن بر بازارهای اروپا و آمریکا، گذشت زمان به‌نفع ایران است، هم به لحاظ مسائل داخلی، وضعیت به‌گونه‌ای است که شاید مزایای ذاتی برجام، هر روز برای ایران کمتر شده و حالا شاید انگیزه‌ها برای برجام به اندازه قبل نباشد؛ چراکه یکی از مزایای آن می‌توانست کمک در انجام جراحی‌های اقتصادی کشور باشد که حالا بدون احیای برجام، دولت این مهم را انجام داده و درحال انجام این جراحی‌های اقتصادی با تکیه بر توان داخلی و دورزدن تحریم‌هاست. بنابراین در زمان کنونی، شاید احیای برجام آنچنان مزیتی نسبت به قبل نداشته باشد، خصوصا اینکه اصلی‌ترین مزیت برجام، مزیت اقتصادی آن بود که بخش عمده‌ای از آن مربوط به سرمایه‌گذاری خارجی بود که با بدعهدی آمریکا و ضعف برجام در تعلیق تحریم‌ها به‌جای لغو تحریم‌ها، اکثریت سرمایه‌گذاران خارجی حتی اگر برجام احیا بشود، حداقل در کوتاه‌مدت به ایران نخواهند آمد؛ چراکه به نیات آمریکا مشکوک هستند و آمریکا را مسئولیت‌پذیر نمی‌دانند و البته این تردید و بی‌اعتمادی بجاست.»
احیای برجام باید برای ایران مزایای اقتصادی داشته باشد
این کارشناس مسائل بین‌الملل در ادامه درباره شرایط انتفاع اقتصادی ایران از احیای برجام می‌گوید: «بخش دیگر مزایای اقتصادی برجام، مربوط به فروش نفت است که ایران در زمان کنونی که هنوز احیای برجام صورت نگرفته، حداکثر میزان صادراتش را دارد و مازاد بر مصرف داخلی، هرچه تولید می‌کند، درحال صادرات است. بنابراین خیلی احیای برجام برای ایران آورده‌ای نخواهد داشت، مگر اینکه با احیای چاه‌ها به گفته وزارت نفت، شاید تا حدود یک‌میلیون بشکه افزایش صادرات صورت بگیرد که این هم خیلی در وضعیت اقتصادی نمی‌تواند تغییری ایجاد کند.» او به این نیز اشاره کرد که دولت ایران معطل برجام نمانده و از راه‌های غیربرجامی نیز به‌دنبال حل مشکلات اقتصادی کشور است. او در این‌باره به تلاش‌های دولت درخصوص آزادسازی پول‌های بلوکه‌شده از راه غیربرجامی اشاره کرد و گفت: «در زمینه پول‌های بلوکه‌شده هم بخش اعظمی، کمتر از ۲۰میلیارد دلاری که بلوکه شده بود، حدود نصفش آزاد شده و عمده پولی که هنوز به‌صورت بلوکه‌شده باقی است، در کره و ژاپن است و ایران بدون احیای برجام توانسته با طرف‌های دیگر به این تفاهم برسد که این پول‌ها را آزاد کنند. با توجه به اینکه ایران توانسته با دورزدن تحریم‌ها و همچنین با دیگر اقدامات و ابتکارعمل‌ها درطول ماه‌های گذشته بخشی از مزایایی که احیای برجام می‌توانست داشته باشد را نصیب خودش کند، بنابراین احیای برجام شاید الان دارای مزایای آنچنان زیادی نباشد. اگرچه هنوز هم می‌تواند در حوزه بازار ارز کمی تعدیل ایجاد کند و کمی در حوزه بانکی تسهیلاتی را برای کشورمان به وجود بیاورد و اندکی هم شاید تا یک‌سوم میزان فعلی به صادرات نفت کمک کند اما این موارد آنچنان مشوق‌های خوبی نیست که ایران از امتیازاتی که در احیای برجام خواسته، کوتاه بیاید. برای همین است که اتحادیه اروپا می‌داند که با توجه به گذشت زمان، ایران با ارزیابی وضعیت بازارهای غرب در ماه‌های آتی و با توجه به رشد گسترده راه‌های دورزدن تحریم‌ها توسط ایران و حاصل کردن بخشی از مزایای برجام، ممکن است ایران انگیزه‌هایش ضعیف شود یا به‌دنبال درخواست امتیازات بیشتری برود و به همین دلیل اتحادیه اروپا سعی می‌کند هرازچندگاهی موضوع احیای برجام را زنده نگه دارد و مذاکرات وین را دارای موضوعیت بداند تا بلکه راه‌حلی برای این جنگ اراده بین ایران و آمریکا به وجود بیاید.»
مهم‌ترین مشکل فعلی مذاکرات، عدم لغو تحریم‌هاست
در چند روز اخیر، در تحلیل‌های افراد مختلف دیده شده که اصلی‌ترین مشکل مذاکرات، تضمین است. اخیرا هم یکی از اعضای کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی اشاره کرده بود که مشکلات باقی‌مانده در مذاکرات، تنها یک مساله نیست. آیا مهم‌ترین مساله پرونده باز در مذاکرات تضمین‌هاست و همه پرونده‌های باز کدام است؟
پاسخ خوش چشم به قسمت اول سوال منفی بود و در ادامه گفت: «درحقیقت مجموعه‌ای از مشکلات باقی مانده است که مهم‌ترین مشکلات، باقی ماندن تحریم‌ها روی افراد، شرکت‌ها و نهادها در لیست قرمز و باقی‌ماندن سپاه در لیست FTO است. بخشی از تضمین‌ها اخذ شده اما همچنان درمورد کنگره آمریکا و دولت آمریکا تضمین‌هایی باقی مانده است که ایران این موارد را مطالبه می‌کند اما اینها به ترتیب اهمیت است، یعنی آن بخش مربوط به لیست قرمز از همه مهم‌تر است، بعد مساله تضمین کنگره و دولت آمریکاست و درنهایت هم خارج‌کردن سپاه از لیست FTO.»
