به گزارش صدای حوزه، مسأله حجاب در ایران طی چند سال گذشته همیشه در شمار اساسی‌ترین موضوعات پرچالش حکمرانی در کشور بوده است. ۱۷ اسفندماه و هشتاد و ششمین سالروز منع حجاب از سوی پهلوی اول، فرصتی فراهم آورد تا پیرامون حجاب و فلسفه آن به تأمل بنشینیم.
در همین زمینه با حجت‌الاسلام دکتر رضا غلامی، رئیس مرکز پژوهش‌های علوم انسانی اسلامی صدرا و استاد مطالعات فرهنگی به گفت‌وگو پرداختیم و درباره زوایای این موضوع جدی فرهنگی و اندیشه‌ای کشور سخن گفتیم.
حجاب یکی از مصادیق ظاهری حیا و عفت زنانه
غلامی ابتدا با اشاره به قدمت باستانی و موضوعیت پوشش و حجاب برای زنان و مردان در اعصار گذشته گفت: تمایل جدی به حیا به عنوان عنصری اخلاقی در خلقت زن نهادینه شده است و حجاب که یکی از مصادیق ظاهری حیا و عفت زنانه است، از آن جا که با سرشت و فطرت زن در آمیخته است، قدمتی طولانی و چند هزار ساله دارد. در حقیقت، حجاب انعکاس ظاهری یک خصیصه باطنی است که عبارت است از خویشتن‌داری و حیای اخلاقی.
به گفته غلامی «اسناد و مدارک موجود از ایران باستان تا اروپای پیش از دوران مدرن، به خوبی نشان دهنده آن است که به عنوان مثال «حجاب سر» به وسیله روسری و شال یا پوشش بدن با به تن کردن لباس‌های بلند به شکلی که بدن به صورت کامل پوشیده باشد، یک رویه و سبک پوشش اصیل و قدیمی زن در جوامع مختلف بوده است.»
وی با اشاره به ظهور اسلام و قوانین این دین در خصوص حجاب اظهار داشت: اسلام با ضابطه‌مند کردن حجاب و بیان حداقل‌های پوشش یک زن، ضمن به رسمیت شناختن حضور زنان در جامعه، حفظ حیاء آنان را که ریشه در فطرت اولیه‌شان دارد در نظر می‌گیرد. اما موضوع اساسی و مهم این است که دایره و حیطه حجاب را نباید محدود به «نوع خاصی از حجاب ظاهری» کنیم.
رئیس مرکز پژوهش‌های علوم انسانی اسلامی صدرا با اشاره به نتیجه منفی تعریف حجاب به نوع خاصی از آن گفت: همانطور که بیان کردم حجاب، کف و حداقلی را داراست که هرکه آن بایسته‌های اولیه را رعایت کند، از منظر دین و فقه اسلامی محجبه خوانده می‌شود.
غلامی با تاکید بر گفته بالا، سخن خود را چنین تکمیل کرد: حجاب، خود رویه و روشی تحوّلی در پوشش است؛ یعنی امری است که متناسب با کمالات خُلقی و رفتاری فرد، تغییر می‌کند. البته که چادر به علت پوشیدگی تمام و کمالی که برای زن ایجاد می‌کند، حجاب برتر و عالی اسلامی خوانده می‌شود و ما همواره در پی گسترش و همه‌گیری این پوشش هستیم، اما نکته مهمی که متأسفانه نسبت به آن توجه درخوری نشده، این است که حجاب اسلامی محدود به چادر نیست؛ چرا که این طرز تفکر چنین القاء می‌کند، زنی که چادری نیست حیا ندارد؛ ولو جز «وجه و کفینش» معلوم نباشد.
حجت‌الاسلام غلامی با تأکید بر حساسیت‌سنجی این مهم که نباید دایره محجبین را با کج‌سلیقی و دگم‌اندیشی محدود کنیم، اظهار داشت: باید به جوهر حجاب که پوششی برای حفاظت از حریم فردی و شخصی افراد است، توجه داشته باشیم.
وی با اشاره به حجاب اسلامی زنان در برخی جوامع اسلامی گفت: در بعضی کشورهای اسلامی نظیر عراق، لبنان و ترکیه، خیل کثیری از بانوان متدین و دین‌مدار با پوشش مانتو و مقنعه و شال که فارغ از حجاب چادر است، حداقل‌های لازم حجاب شرعی را از منظر اسلام رعایت میکنند؛ یا در کشور خودمان نیز در روستاهای مختلف زنان روستایی با آن پوشش‌های خاص و محلی خود ضمن رعایت بایسته‌های اولیه حجاب در عرصه اجتماع فعال و حضور پررنگی دارند.
این استاد مطالعات فرهنگی در آخر با اشاره به تنوع و تکثر حجاب گفت: آنچه باید مورد توجه قرار گیرد، این است که با تعریف صحیح حجاب و حداقل و حداکثر آن دایره حجاب را گسترده‌تر و پذیرفتنی‌تر کنیم تا زمینه‌های ترویج و توسعه آن به عنوان سبک پوشش تراز در جامعه فراهم شود.
وی افزود: زنی می‌تواند مانتویی باشد، اما کاملاً محجبه ارزیابی شود. باز هم تاکید می‌کنم که حجاب برتر در منطق اسلام، چادر است، اما تنوع و تکثر معنای حجاب به معنی نفی چادر نیست؛ بلکه پذیرش سایر پوشش‌ها با رعایت حداقل‌های آن در حیطه حجاب اسلامی است.
