بلاک چین چیست و چه کاربردی دارد؟

فناوری بلاک چین به زبان ساده، همان دفتر کل حسابدارهاست، با این تفاوت که با یک دفتر فیزیکی در اینجا روبه‌رو نیستیم. بلاک چین یک دفترکل (لجر) غیرمتمرکز و توزیع شده است که اصل و منشأ یک دارایی دیجیتال را ثبت می‌کند. بلاک چین طوری طراحی شده است که داده‌های موجود در آن قابل‌تغییر نباشند. با این ویژگی، این فناوری می‌تواند تمامی سیستم‌های فعلی مانند سیستم‌های پرداخت، امنیت سایبری و مراقبت‌های بهداشتی را کارآمدتر و خدمات آنها را شفاف‌تر کند.

بلاک چین چیست؟

بلاکچین (blockchain) که گاهی به آن فناوری دفترکل توزیع شده هم می‌گویند، سوابق مربوط به هر دارایی دیجیتال را غیرقابل‌تغییر و شفاف می‌کند تا هیچ شک و شبهه‌ای در آن نباشد. این فناوری این کار را با تمرکز زدایی و هش رمزنگاری انجام می‌دهد.

یک مثال ساده برای درک فناوری بلاک چین گوگل داک (Google Doc) است. وقتی سندی را ایجاد می‌کنیم و آن را با گروهی به اشتراک می‌گذاریم، سند به‌جای کپی‌شدن یا انتقال، توزیع می‌شود. این یک زنجیره توزیع غیرمتمرکز ایجاد می‌کند که به همه آن افراد امکان دسترسی همزمان به سند را می‌دهد. بنابراین هر تغییری که هر یک از طرفین در این سند ایجاد کنند، به‌صورت آنی ثبت می‌شود و بنابراین هر اقدامی که انجام شده است برای همگان شفاف خواهد بود.

البته بلاک چین پیچیده‌تر از گوگل داک است، اما این تشبیه درست است، زیرا می‌تواند این سه ایده مهم پشت این فناوری را نشان دهد:

• دارایی‌های دیجیتال به جای کپی‌شدن یا انتقال، توزیع می‌شوند و سابقه‌ای تغییرناپذیر برای یک دارایی ایجاد خواهد شد.
• این دارایی غیرمتمرکز خواهد بود و به افراد امکان دسترسی آنی به آنها را می‌دهد. بنابراین همه‌چیز شفاف است و به‌طورعمومی در دسترس همگان قرار دارد.
• یک دفتر کل که با شفافیت کامل تغییرات را نشان می‌دهد و تمامیت و درستی سند را حفظ می‌کند. این باعث می‌شود آن دارایی قابل‌اعتماد باشد.

خلاصه

بلاک چین یک پایگاه داده است که بلاک‌های داده رمزنگاری شده را ذخیره می‌کند و سپس آنها را زنجیروار به هم متصل می‌کند تا یک منبع کاملا درست و حقیقی از تاریخچه داده‌ها ایجاد کند.»

به‌دلیل امنیت ذاتی بلاک چین و دفترکل عمومی آن، می‌توان گفت این فناوری تقریبا در همه بخش‌ها برتر از فناوری‌های دیگر خواهد بود.

بلاک چین یک فناوری نویدبخش و انقلابی است، زیرا به کاهش ریسک‌های موجود در صنایع مختلف کمک می‌کند، امکان کلاهبرداری در آن وجود ندارد و در هر بخشی که با آن کار کنند، شفافیت کامل را در عملیات و اقدامات آن بخش به ارمغان خواهد آورد.

بلاک چین چگونه کار می‌کند؟

پس از پاسخ به پرسش بلاک چین چیست نوبت به کارایی‌های آن می‌رسد. هدف اصلی بلاک چین این است که برای افراد (مخصوصا افرادی که به هم اعتماد ندارند) امکانی را فراهم کند تا داده‌های ارزشمندشان را به روشی ایمن و غیرقابل‌دستکاری به اشتراک بگذارند.

• مجله ام‌آی‌تی تکنالجی ریویو (MIT Technology Review)

بلاک چین شامل سه مفهوم مهم است: بلاک، گره یا نود و ماینر.

بلاک‌ها

هر زنجیره بلاک چین از چندین بلاک (block) تشکیل شده است و هر بلاک سه مؤلفه اصلی دارد:

• داده‌های موجود در بلاک؛
• یک عدد کامل ۳۲ بیتی که نانس (nonce) نام دارد. این نانس به‌طور تصادفی هنگام ایجاد یک بلاک ساخته می‌شود و سپس یک هش (Hash) برای سربرگ بلاک (هر بلاک یک سربرگ دارد) ایجاد می‌کند؛
• این هش یک عدد ۲۵۶ بیتی است که به نانس متصل است. این عدد باید با تعداد زیادی صفر آغاز شود (یعنی بسیار کوچک باشد).

وقتی اولین بلاک از یک زنجیره ایجاد می‌شود، نانس هش رمزنگاری را تولید می‌کند. داده‌های موجود در بلاک به‌عنوان امضاشده در نظر گرفته می‌شود و برای همیشه همان نانس و هش همراه آن خواهند بود، مگر اینکه استخراج شود.

ماینرها

ماینرها (miners) بلاک‌های جدید را از طریق فرایندی به نام استخراج روی زنجیره ایجاد می‌کنند. در یک بلاک چین هر بلاک دارای نانس و هش منحصربه‌فرد است اما هش بلاک قبل از خودش را هم دارد، بنابراین استخراج یک بلاک مخصوصا در زنجیره‌های بزرگ آسان نیست.

ماینرها از نرم‌افزار ویژه‌ای برای حل یک مسأله ریاضی فوق‌العاده پیچیده استفاده می‌کنند تا با کمک آن نانسی را که یک هش قابل‌قبول ایجاد کند پیدا کنند. ازآنجاکه نانس فقط ۳۲ بیت و هش ۲۵۶ بیت است، تقریبا ۴ میلیارد ترکیب نانس- هش ممکن وجود دارد که باید استخراج شود تا زمانی که ترکیب درست پیدا شود. وقتی این اتفاق افتاد، یعنی ماینرها «نانس طلایی» را پیدا کرده‌اند و بلاک استخراج‌شده آنها به زنجیره اضافه می‌شود.

برای ایجاد تغییر در هر بلاکی که در زنجیره ایجاد شده است، نه تنها باید بلاک موردنظر با تغییرات جدید دوباره استخراج شود، بلکه این تغییر باید در همه بلاک‌های قبل از آن باید اعمال شود. به همین دلیل، دستکاری فناوری بلاک چین بسیار دشوار است. به‌لطف امنیتی که ریاضیات ایجاد می‌کند، یافتن نانس‌های طلایی به زمان زیاد و قدرت محاسباتی بالایی نیاز دارد و بنابراین تغییر در بلاک چین تقریبا غیرممکن است.

وقتی یک بلاک با موفقیت استخراج می‌شود، این تغییر را همه گره‌های موجود در شبکه تأیید می‌کنند و پاداش مالی آن به ماینر داده می‌شود.

گره‌ها یا نودها

یکی از مهم‌ترین مفاهیم در فناوری بلاک چین، تمرکززدایی (Decentralization) است. هیچ یک از رایانه‌ها و سازمان‌ها نمی‌توانند مالک این زنجیره باشند. درعوض، این دفتر کل بین تمام نودهای متصل به زنجیره توزیع شده است. نود (node) عبارت است از هر نوع دستگاه الکترونیکی که یک نسخه از این فناوری را نگهداری می‌کند و اجازه می‌دهد که شبکه به کار خود ادامه دهد.

هر نود، نسخه‌ای از بلاک چین دارد و شبکه باید از نظر الگوریتمی با هر بلاک استخراج‌شده جدید موافقت کند تا زنجیره به‌روز، قابل‌اعتماد و معتبر باشد. ازآنجاکه بلاک چین‌ها شفاف هستند، هر اقدامی که در این دفتر کل انجام شود، به‌راحتی قابل بررسی و مشاهده است. به هر شرکت‌کننده یک شماره شناسایی الفبایی منحصربه‌فرد داده می‌شود که تراکنش‌های آنها را نشان می‌دهد.

ترکیب اطلاعات عمومی با یک سیستم کنترل و توازن، به بلاک چین کمک می‌کند تا یکپارچگی و درستیِ سیستم را حفظ کند و بین کاربران اعتماد به وجود آورد. در اصل بلاک چین‌ها با کمک فناوری، اعتماد ایجاد می‌کنند.

بلاک چین چه کاربردهایی دارد؟

بلاک چین تقریبا می‌تواند در هر بخشی کاربرد داشته باشد. از صنعت بیمه گرفته تا موادغذایی، شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ و کوچک، کسب‌وکارهای مختلف، پزشکی، حمل‌ونقل، بانک و هر بخش دیگری که فکرش را بکنید می‌تواند از این فناوری استفاده کند. بااین‌حال مهمترین کاربرد بلاک چین در صنعت رمزارزهاست که این روزها خیلی سروصدا کرده است.

رمزارزها: آغاز ظهور فناوری بلاک چین

مشهورترین کاربرد آنها و شاید بحث‌برانگیزترین آنها، صنعت رمزارزهاست. ارز دیجیتال یا رمزارز (cryptocurrency)، نوعی ارز (یا توکِن) دیجیتالی است که می‌توان از آن برای خرید کالاها یا خدمات استفاده کرد. برخی از مشهورترین رمزارزها بیت کوین، اتریوم، لایت کوین و کاردانو هستند. تعداد رمزارزها بسیار زیاد است. درست مانند شکل دیجیتال پول نقد می‌توان از رمزنگاری برای خرید همه‌چیز از خانه و ماشین گرفته تا مواد خوراکی، استفاده کرد.

برخلاف پول نقد، رمزارزها هم به‌عنوان یک دفتر عمومی و هم به‌عنوان یک سیستم امنیتی رمزنگاری پیشرفته از بلاک چین استفاده می‌کنند. بنابراین تراکنش‌های انجام‌شده با رمزارزها همیشه ثبت‌شده و ایمن خواهند بود. این بدان معناست که امکان تقلب و دستکاری در این تراکنش‌ها به حداقل می‌رسد.

حالا که با پاسخ پرسش‌هایی نظیر بلاک چین چیست و چه کاربردهایی دارد آشنا شدید به نظر شما فناوری‌های نوظهور مانند بلاک چین جزو آن دسته از فناوری‌هایی هستند که واقعا زندگی را برای ما ساده‌تر می‌کنند یا به‌قول برخی افراد، جواب سؤال‌هایی هستند که اصلا وجود ندارند؟