به گزارش عمار جوکار، خبرنگار صدای حوزه، برنامه ی گفتگوی اجتماعیِ رادیو گفتگو، در برنامه ی یکشنبه ی خود، میزبان دکتر احسان کیان خواه، پژوهشگر فلسفه و حکمرانی فضای مجازی بود تا ابعاد تاثیر بلاگرها در تغییر سبک زندگی را بررسی نماید. گزارش این برنامه ی رادیویی بدین شرح است:
تولید سبک زندگی، لازمه ی قدرت در فضای سایبری
دکتر کیان خواه، پژوهشگر فلسفه و حکمرانی فضای مجازی گفت: معماری نرم افزار و پلتفرم هایی مانند اینستاگرام اینگونه است که وقتی شما وارد آن فضا می‌شوید باید شما یک اتفاق خاص را رقم بزنید که این اتفاق باید واقعا از درون مایه شما باشد، که این کار سختی است! پس مثلاً مجبور می شویم برای توییت زدن، یک جمله ای بنویسیم که طعنه و تعریض و فحشی به کسی بدهیم تا بتوانیم دیده شویم! [چون معماری این پلتفرم این گونه است]، پس معماری خیلی موثر است. این معماری، اجتماع می سازد؛ فضای سایبر، جامعه ساز است، دارد یک هویت جدید می سازد. این که می گویند فیسبوک بزرگترین کشور جهان است، واقعاً جدی است. وقتی ما داریم درباره قدرت سایبری حرف می زنیم، یعنی قدرت عالَم سازی، قدرت سایبری یعنی قدرت تولید سبک زندگی. ما زمانی در فضای مجازی قدرتمند می شویم که بتوانیم یک سبک زندگی تولید کنیم و بتوانیم عالَم درست کنیم. عالَم اعم از سبک زندگی است، یعنی اقتصاد، فرهنگ، اجتماع؛ یک چیزی درست کنیم که همه این جریانات را بتواند پشتیبانی کند.
معماری ذاتا دارای فرهنگ است
این پژوهشگر فلسفه گفت: وقتی داریم از یک پلتفرم صحبت می کنیم (پلتفرمی که محتوایی ندارد)، آیا این پلتفرم خالی خودش دارای فرهنگ است؟ حقیقت این است که ما وقتی به مفهوم معماری بر می گردیم، معماری ذاتا دارای فرهنگ می باشد. پس معماری بدون فرهنگ نمی شود. در حوزه نرم‌افزار نیز همین گونه است؛ یعنی وقتی که داریم درباره یک پلتفرم صحبت می‌کنیم، یک مهندس یا یک جریان یا یک گروه نرم افزاری که آن را تولید می کند، فکر و فرهنگش را نیز در این پلتفرم قرار می دهد.
وی افزود: من وقتی با یک اپلیکیشن در حال کار کردن هستم، آن خط سیری که طراحان برای من در نظر گرفته‌اند را سیر می کنم. یعنی محیط بازی، محیط بازی ای است که آن مجموعه برنامه نویس مهیا کرده است. پس ما وقتی داریم درباره یک پلتفرم صحبت می کنیم، چه پلتفرم تولید شرق باشد یا تولید غرب یا تولید خودمان باشد، قاعدتاً از عناصر فرهنگی آن مجموعه‌ای که این را طراحی کرده باشند در آن گنجانده شده است. مثلاً فرض کنید وقتی شما در اینستاگرام یا توییتر فعالیت می کنید، چگونه دیده می شوید؟ برای اینکه دیده شوید باید چه کار کنید؟ برای اینکه لایک بگیرید باید چه کار کنید؟ اصلاً مدل جستجو کردن و نمایش دادن تگ های مختلف در اینستاگرام چگونه است؟ موضوعات مختلف را چگونه دارد در اختیار مخاطب قرار می‌دهد؟ اینها همه به معماری برمی‌گردد. پس نکته اول این است که معماری خالی از فرهنگ نیست.
هویت سازی فضای سایبر
وی خاطرنشان کرد: حقیقت این است که فضای سایبر، یک نوع زیست است. وقتی داریم درباره یک زیست صحبت می‌کنیم، یعنی یک عالَم جدید شکل می گیرد. وقتی دارید درباره فضای سایبر صحبت می‌کنید، شما ذهنتان را تلفیق می کنید با واقعیت افزوده، واقعیت مجازی و واقعیت ترکیبی و وقتی آینده را نگاه می کنید، زمینه ی آن، فضای سایبری می‌باشد. پس ما داریم در یک زیستی سیر می کنیم که یک عالَمی را شکل داده است و این عالم، اقتصاد و فرهنگ دارد، هویت دارد و هویت ما شکل داده شده توسط این پلت فرم هایی است که ما به آن انس پیدا کرده ایم. البته در ابتدا ما یک هویتی را به این پلتفرم ها می دهیم و به مرور زمان، به خاطر آن معماری که آن پلتفرم دارد، به تدریج آن پلتفرم، یک شخصیت را برای ما می سازد. حالا اگر پلتفرم ها را مقایسه کنید، مثلاً اگر اینستاگرام که عموم مردم در آن حضور پیدا می کنند را با توییتر مقایسه کنید، می‌بینید که مدل لایک کردن و مدل دیده شدن در این دو تفاوت اساسی دارد.
پلتفرم، خالی از فرهنگ نیست!
وی همچنین اضافه کرد: پس اولین نکته ای که ما داریم بررسی می کنیم – فارغ از اینکه تولید شرق است یا غرب؟ از چین است یا آمریکا،- این است که پلتفرم، خالی از فرهنگ و خالی از عناصر هویتی نیست. وقتی یک پلتفرم ساخته می شود در اصل عناصر هویتی که مد نظر تولید کننده است درون آن قرار می گیرد و وقتی که من وارد این بازی می شوم هرچند می توانم مثلاً یک فعالیتی داشته باشم، ولی خوب باز هم طبق آن قواعد تولید کننده آن پلتفرم می باشد.
لزوم آینده نگری در سیاست گذاری ها
این کارشناس فضای مجازی تصریح کرد: با پیدایش اینترنت، بسیاری از کشورهای جهان نیز غرق در اینترنت آمریکایی شدند. خود اروپایی‌ها حدود دو سال پیش بود که آقای مکرون خیلی با هیجان اعتراض می‌کرد نسبت به اینترنت آمریکایی و می‌گفت که ما باید از اینترنت کالیفرنیایی فاصله بگیریم. واقعیت این است که ما در اینترنت آمریکا در حال سیر کردن هستیم، چه از نظر قوانین و مقررات، چه از نظر ساختار و پلتفرم هایی که وجود دارد. از طرفی ما معمولاً در سیاست‌گذاری خیلی به مفهوم آینده نگری توجه نمی کنیم. بالاخره عناصر فرهنگی برای ما مهم است، عناصر ارزش سازی که منجر به اقتصاد می‌شود، برای ما مهم است. آن چیزی که هویت ما را می سازد، برای ما مهم است. هم برای ما هم برای چین هم فرانسه هم برای آلمان و برای همه کشورها عناصر فرهنگی مهم است. سالهای گذشته مجموعه ی سینمایی فرانسه که در بین کشورهای اروپایی سرآمد است، معترض بود به اینکه سینمای هالیوود دارد فرهنگ فرانسه را تغییر می دهد!
وی اذعان کرد: توییتر به خاطر اینکه امنیت ملی و هویت مردم آمریکا چند تکه نشود به راحتی دسترسی ترامپ را بست، به خاطر اینکه نمی خواست کشورش چند تکه شود. ولی آیا در اروپا نیز حاضراست این کار را بکند؟ در کشورهای دیگر اصلاً حاضر نیست این قواعد را بپذیرد.
وی در ادامه گفت: نکته اصلی این است که ما قرار نیست و نمی شود چیزی که با روان و عاطفه مردم و با زندگی مردم گره خورده است را –فارغ از خوب یا بد بودن آن- [به راحتی] از مردم جدا کنیم. مثلاً افراد به اینستاگرام وابسته شده‌اند و اگر هر روز آن را چک نکنند، به بیماری روحی دچار می شوند! برای این مشکل باید فکری کنیم.
تضمین حفظ حریم خصوصی، لازمه ی جلب اعتماد مردم
وی افزود: ما تمرکز جدی روی پلتفرم هایی که می تواند به زندگی مردم کمک کند نداریم. از طرفی دیگر ما باید این اطمینان خاطر خیلی جدی را به مردم بدهیم که حریم خصوصی شما رعایت می شود؛ چه از جهت اینکه یک نفر دیگر تعرض نمی‌کند، چه از جهت اینکه حاکمیت بتواند قانون ایجاد کند که کسی تعرض نکند و این اطمینان خاطر را باید بدهیم و از طرف دیگر باید یک اپلیکیشن خوب را تولید کنیم.
لزوم توجه به تجربه و ذائقه ی کاربر
وی خاطرنشان کرد: اگر می خواهیم یک نرم افزاری تولید کنیم، باید به تجربه کاربر و آن حسی که کاربر در سامانه ما می گیرد هم توجه کنیم، به سهولت و استفاده خوب کاربر توجه کنیم تا محصول ما خریدار داشته باشد. پس تولید چنین نرم افزاری، یک کار خیلی پیچیده، گسترده و چند منظوره دارد؛ در عین حالی که لازم است از امکانات فضای جهانی در تولید آن استفاده کنیم؛ اصلاً برنامه نویسی بدون اینترنت معنایی ندارد. شما بدون اینترنت نمی توانید برنامه بنویسید؛ مثلاً فرض کنید وقتی شما از ابزارهای متعدد، از دانش های متعددی که در اینترنت موجود است و شما به راحتی می توانید به یک سطوح بالای علمی -بدون اینکه مهاجرت کنید و بدون این که به کشوری بروید و در آنجا تحصیل کنید- برسید، خوب قاعدتاً این باید باشد.
مفهوم شبکه ملی اطلاعات
کیان خواه تصریح کرد: پس ما در حوزه تئوری پردازی باید به یک مفهومی برسیم که در عین حال که ساخت درونی خود را داریم در عین حال در این ساخت جهانی هم باشیم، البته با حفظ عناصر فرهنگی خودمان، که از این مفهوم به شبکه ملی اطلاعات تعبیر شده است ولی حقیقت آن است که ما خیلی باید کار انجام دهیم.
معضل توییتر بازی مسئولان
وی گفت: یک مشکلی که ما داریم این است که سیاستمدارهای ما، یک جوری قانون‌شکنی می‌کنند. یعنی اگر تویت نکنند اصلاً نمی توانند زیست سیاسی بکنند! حالا اگر ما درباره وزیر امور خارجه مان صحبت کنیم، ایشان باید حساب توییتر داشته باشند، [این توجیه پذیر است] زیرا در حال تعاملات جهانی می باشند. ولی برخی نمایندگان مجلس احساس می‌کنند که اگر در توییتر با هم صحبت کنند بهتر است، در حالی که هر روز همدیگر را در مجلس می بینند. چرا؟ به این دلیل که حس می کنند هویت سیاسی آنها، بودنِ در توییتر است. گویا اگر توییت نکنند نمی توانند دیده شوند!
وی اذعان کرد: سوال اینجاست: آیا واقعا من که خیلی پیگیر مسائل سیاسی هستم، می‌روم در توییتر حرف فلان نماینده تهران یا شهرستان را می خوانم؟ یا آن چیزی که بازنشر شده است را می خوانم؟ این خود یک فاجعه است. اگر من بازنشر حرف دیگران را بخوانم، پس چه لزومی دارد که شما بروید و در آنجا توییت بزنید؟ حداقل آن این است که این کار دارای شبهه می باشد.
لزوم اجماع نخبگان برای ساخت پیام رسان قوی داخلی
دکتر کیان خواه در پایان گفت: حوزه برنامه نویسی حوزه موشک سازی نیست. اگر بخواهیم یک آلیاژی تولید کنیم به دانش و علم دستگاه‌های خاص نیاز است. اما برنامه نویسی اینطور نیست؛ فقط کافی است که من کامپیوتر داشته باشم و به اینترنت متصل شوم و به بروزترین حوزه های برنامه نویسی میتوانم دسترسی داشته باشم. پس چه اشکالی دارد جمع نخبگان را که مدل های مختلف پیام رسان را نوشته اند، تجمیع کنیم و یک یا دو پیام رسان خیلی قوی تولید کنیم؟ واقعاً مردم دوست دارند که از محصول کشورشان استفاده کنند. در بستر فضای مجازی ما دوست داریم یک پیام رسان خوب داشته باشیم که بتواند خوب خدمت ارائه دهد و دسترسی به آن آسان باشد، از جمله اینکه سرویسهای دولت الکتریک در آن باشد، سرویس مربوط به بانکداری در آن باشد. ممکن است که من از پیام رسان های دیگر نیز استفاده کنم ولی این تبدیل می‌شود به پیام رسان اصلی من! مردم بالاخره محصول خوب را می پسندند.
