پرسش: بر چه کسانى روزه واجب نیست؟
همه مراجع: بر چند دسته روزه واجب نیست:
- پیرمرد و پیرزنى که گرفتن روزه براى آنان مشقّت دارد؛
- زن باردارى که گرفتن روزه براى حمل یا خودش ضرر دارد؛
- زن شیر دهى که گرفتن روزه، براى بچه یا خودش ضرر دارد؛
- کسى که گرفتن روزه براى او ضرر دارد؛
- کسى که بیمارى دارد که زیاد تشنه مىشود و نمى‌تواند تشنگى را تحمل کند؛
- کسى که به سن بلوغ نرسیده است؛
- زنى که خون حیض و نفاس مىبیند؛
- مسافرى که نمازش شکسته است؛
- کسى که به جهت ضعف بنیه، گرفتن روزه براى او مشقّت فراوان دارد و غیرقابل تحمل است؛
- کسى که بىهوش است و یا در کما به سر مىبرد؛
- دیوانگان.
شرایط وجوب روزه
- بلوغ
- عقل
- قدرت
- بی هوش نبودن
- مسافر نبودن
- حایض و نفسا نبودن
- ضرری نبودن روزه
- حرجی نبودن روزه
روزه برای چه کسانی واجب نیست؟
روزه برای افرادی که دارای شرایط بالا هستند واجب است و بنابراین روزه بر کودک نابالغ، دیوانه، بیهوش، فردی که توانایی گرفتن روزه ندارد، مسافر، زن حایض و نفسا، کسی که روزه برای او ضرر یا حرج (مشقت زیاد) دارد واجب نیست.
توجه: انسان نمی تواند بخاطر ضعف روزه را ترک کند ولی اگر روزه گرفتن برای او ضرر یا خوف ضرر داشته باشد دیگر واجب نیست پس روزه برای دخترانی که تازه به سن بلوغ رسیده اند صرف ضعف مجوزی برای روزه نگرفتن نیست ولی اگر روزه گرفتن برای آنها ضرر داشته باشد نباید روزه بگیرند.
و همچنین افراد پیر و مسن که روزه گرفتن برای آنها مشقت دارد روزه بر آنها واجب نیست.
و زن باردار یا زن شیرده اگر روزه گرفتن برای نوزاد ضرر داشته روزه گرفتن واجب نیست و نباید بگیرد.
حکم روزه نگرفتن به دلیل ضعف
پاسخ: نظر آیات عظام، خامنه ای، سیستانی، شبیری زنجانی، وحید خراسانی و صافی گلپایگانی:
انسان نمى‌تواند براى ضعف، روزه را بخورد، ولى اگر ضعف او به قدرى است که معمولًا نمى‌شود آن را تحمل کرد، یعنی تحمّل آن بسیار مشکل شود، مى‌تواند روزه را بخورد، (۱) ولی در بین سال قضای آن را باید بعدا بگیرد.
نظر آیت الله مکارم شیرازی:
انسان نمى تواند به خاطر ضعف، روزه را بخورد، ولى اگر بقدرى ضعف پیدا کند که تحمل آن بسیار مشکل شود، مى تواند روزه را بخورد و همچنین اگر خوف بیمارى داشته باشد و اگر در بین سال تا رمضان سال بعد ضعف جسمی برطرف شود قضای آنرا بگیرد و چنان چه ضعف او تا رمضان سال بعد ادامه داشته باشد و در بین سال نتواند قضای آن را بگیرد، باید کفّاره مُدّ طعام را بدهد یعنى براى هر روز معادل ۷۵۰ گرم گندم، یا مانند آن، به فقیر بدهد و قضاى این روزه‌ها بر او واجب نیست.
کسانی که روزه بر آنها واجب نیست
مساله ۱۷۲۵ـ کسی که بواسطۀ پیری نمی تواند روزه بگیرد، یا برای او مشقت دارد، روزه بر او واجب نیست. ولی در صورت دوم باید برای هر روز یک مد که تقریباً ده سیر است گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد.
مساله ۱۷۲۶ـ کسی که بواسطۀ پیری روزه نگرفته، اگر بعد از ماه رمضان بتواند روزه بگیرد، بنابر احتیاط واجب باید قضای روزه هایی را که نگرفته به جا آورد.
مساله ۱۷۲۷ـ اگر انسان مرضی دارد که زیاد تشنه می شود و نمی تواند تشنگی را تحمل کند، یا برای او مشقت دارد، روزه بر او واجب نیست. ولی در صورت دوم باید برای هر روز یک مد گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد. و احتیاط واجب آن است که بیشتر از مقداری که ناچار است آب نیاشامد و چنانچه بعد بتواند روزه بگیرد، بنابر احتیاط واجب باید روزه هایی را که نگرفته قضا نماید.
مساله ۱۷۲۸ـ زنی که زاییدن او نزدیک است و روزه برای حملش ضرر دارد روزه بر او واجب نیست. و باید برای هر روز یک مد طعام یعنی گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد، و نیز اگر روزه برای خودش ضرر دارد، روزه بر او واجب نیست و بنابر احتیاط واجب باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد. و در هر دو صورت روزه هایی را که نگرفته باید قضا نماید.
مساله ۱۷۲۹ـ زنی که بچه شیر می دهد و شیر او کم است چه مادر بچه، یا دایه او باشد، یا بی اجرت شیر دهد، اگر روزه برای بچه ای که شیر می دهد ضرر دارد روزه بر او واجب نیست. و باید برای هر روز یک مد طعام یعنی گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد، و نیز اگر برای خودش ضرر دارد، روزه بر او واجب نیست، و بنابر احتیاط واجب باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد. و در هر دو صورت روزه هایی را که نگرفته باید قضا نماید، ولی اگر کسی پیدا شود که بی اجرت بچه را شیر دهد، یا برای شیر دادن بچه از پدر یا مادر بچه یا از کس دیگر که اجرت او را بدهد اجرت بگیرد، احتیاط واجب آن است که بچه را به او بدهد و روزه بگیرد.
+ برگرفته از رساله توضیح المسائل امام خمینی (ره)
