به گزارش خبرنگار صدای حوزه، دوره دوم مدرسه بهاره فقه تربیتی با سخنرانی آیت الله اعرافی آغاز به کار کرد.
درپی استقبال علاقه‌مندان عرصه فقه تربیتی، از مدرسه پاییزه فقه تربیتی و با توجه به لزوم وسعت دادن به دایره موضوعات و عناوین فقه تربیت و گسترش کمی و کیفی شبکه علاقه‌مندان و فعالان فقه تربیتی، موسسه اشراق و عرفان، دومین مدرسه مجازی فقه تربیتی را در قالب مدرسه بهاره برگزار کرد. این دوره با هدف نیرویابی شبکه‌ای و هدفمند، با همکاری نهادهای هم‌سو عضویابی و برگزار شد.
این دوره با همت موسسه اشراق و عرفان و با همراهی ۱۲موسسه تربیتی ـ فقهی در مدرسه فقهی امام کاظم علیه السلام، به صورت حضوری و مجازی برگزار شد.
آیت الله اعرافی در طلیعه سخن خطاب به حضار گفتند: خدمت شما طلاب جوان و باانگیزه ای که در جستجوی راه‌های نو برای آینده حوزه و پیشبرد اندیشه الهی و معرفت دینی و انقلاب اسلامی حرکت می کنید و همچنین همه دوستانی که در حوزه با اعتماد بر منهج‌های درست و روش‌های صحیح مسیرهای نو را می‌پیمایند و قلمروهای جدید را در حوزه‌های فلسفی، کلامی، فقهی، حدیثی، تفسیری، علوم انسانی و اجتماعی می‌پیمایند به ویژه عزیزانی که در قلمرو علوم تربیتی از منظر دینی و علوم تربیتی اسلامی تلاش می‌کنند عرض خسته نباشید دارم.
ایشان دراین گفت و گو کوتاه به تبیین محورهای ذیل پرداختند؛
- اضلاع صدق و صحت یک منظومه تمدنی
- چیستی تمدن
- بررسی نظریات کلان در مورد نگاه تمدنی در اندیشه اسلامی
- اجتهاد تمدن ساز
- نسبت اجتهاد و تمدن
- مراحل اجتهاد تمدن ساز
- اقتضائات تمدن اجتهادی
مدیر حوزه های علمیه در برشی از بیانات فرمودند:
تمدن یک اندیشه‌ای است که از این چند ویژگی که مورد اشاره قرار می‌گیرد برخوردار است. اگر منظومه ای فکری و معرفتی باشد که انسجام نداشته باشد مجموعه تمدنی نیست. اگر از انسجام برخوردار باشد اما آن مجموعه‌ی معرفتی و آن منظومه ساحت های محدودی را در برگیرد باز صرف صدق یک اندیشه تمدنی نمی‌کند و در غالب موارد اگر همه این ها را داشته باشد ولی نتواند در مقام عمل خود را نشان بدهد، خللی در صدق یک اندیشه جامع تمدنی بر آن وارد است.
سه نظریه کلان در حوزه منظومه تمدنی
ایشان همچنین با مطرح کردن این سوال که آیا مجموعه اندیشه و معارف اسلامی یک منظومه تمدنی است یا خیر؟ به اختلاف نظرهای که در پاسخ به این سوال مطرح شده است پرداختند که در مجموع سه نظریه کلان در این حوزه را تشریح کردند
۱- نگاه حداقلی و تفریطی؛ گفته شده است مجموعه معارف اسلام گرچه گسترده است و از انسجامی برخوردار است اما شمولیت آن همه ساحت‌های زندگی بشر را پوشش نمی دهد واندیشه اسلامی اعم از معارف توصیفی و تجویزی آن تعلیقه‌ای بر زندگی تمدنی بشر است.
۲- نگاه حداکثری و افراطی؛ منظومه‌ی فکری اسلام از یک دامنه وسیع برخوردار است، تا آنجا که حتی می‌تواند جایگزین خیلی از علوم و دانش‌های بشری هم بشود و کسانی هم تمایل به این مسئله دارند. با طیفی که در اینجا مطرح است، حتی در اینجا که بشر در خیلی از قلمروهای فکری هم اگر مراجعه به کتاب و سنت داشته باشد، از آن ره‌آوردهای عقلی و یا دانشی بشری بی‌نیاز می‌شود.
۳- نظریه مختار؛ اولاً منظومه‌ی فکری اسلام منتظم است، نظام کاملاً به هم پیوسته بر آن حاکم است، ثانیاً حجم این معارف در قلمرو مباحث بنیادی، اعتقادی، فلسفی و کلامی در حوزه‌های حقوقی و ارزشی، در حوزه‌های نظامات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و ساحت های گوناگون حیات بشر، حجم معارف بسیار بالا است. این معارف حجیم و منسجم راهبر حرکت بشر هستند و سازنده یک نوعی جدید و نوعی دقیق از حیات بشر در همه ساحت‌هاست، این اندیشه در متن است و در حاشیه نیست البته با نگاه دوم تفاوت های دارد.
اجتهاد تمدن ساز
-… نباید واژه اجتهاد تمدن ساز رهزن باشد، اجتهاد تمدن ساز به این مفهوم نیست که ما بر منابع و مصادر اسلام می‌خواهیم چیزی را بیافزاییم، همان کمال دین که طرح وارده تمدن بشر هست و در ذات و در منابع و مصادر دینی وجود دارد با اجتهادی جامع استکشاف می‌شود. مقصود از تمدن‌سازی این است در واقع ساختن جستجوگرانه و مستکشفانه مقصود است، مقصود اجتهاد تمدن یاب است.
نماینده مجلس خبرگان در ادامه به تبیین مراحل اجتهاد تمدن ساز اسلامی پرداختند و چهارگام اساسی؛ «اجتهاد متعارف، منظومه ساز و تعمیم دایره اجتهاد به قلمروهای مختلف و جدید، سوق دادن اجتهاد به سمت نظام سازی از خرده نظامات تا نظامات کلان و در نهایت نظام جامع تمدنی و پیاده سازی این طرح تمدنی مجتهدانه در عمل و عین» در این حوزه را تفصیل دادند
اقتضائات اجتهاد تمدن ساز
ایشان ضمن پاسخ به این سوال که ما تمدن واحد اسلامی داریم یا تمدن های متکثر اسلامی؛ به اقتضائات اجتهاد تمدن ساز وارد شدند و مواردی را برشمردند:
-… باید حضور وسیع اندیشه اسلامی درهمه ساحت‌های زندگی به عنوان یک پیش‌فرض پذیرفته شود و بپذیریم که همه ساحت‌های زیست آدمی در سایه اندیشه دینی و وحیانی قرار می گیرد. بپذیریم و تلاش کنیم از فقه فردی به سمت فقه اجتماعی و فقه نظام ساز حرکت کنیم
-… فقه را باید بسط بدهیم پایه‌هایی از آن در این طرح‌واره‌های حوزه ریخته شده است و همچنین در درختواره رشته‌های حوزه و فعالیت‌های متنوعی که پایه‌ریزی شده و برخی به عمل در آمده یا در آستانه عمل است. ما نیاز مبرم به یک تحول و تطور و بسط دامنه فقه اسلامی برای استخراج آن طرح‌واره تمدنی داریم و کاری است که باید بزرگان و طلاب و اساتید جوان ما آن را دنبال کنند و اهتمام داشته باشند و شکل‌گیری فقه تربیتی یک مؤلفه در این طرح بزرگ است.
-… موضوع‌یابی و سوژه‌یابی و شناخت اقتضائات زمان و مکان از ضرورت‌های رسیدن به آن طرح‌واره تمدنی اسلام است، از سوی دیگر حوزه علوم انسانی و اجتماعی به دلیل نقش راهبر آن در تمدن امروز باید مورد توجه قرار بگیرد و تأثیر و تأثرات آن با طرح‌واره تمدن اسلامی مشخص بشود که اقداماتی در این زمینه انجام شده که فعلاً در آغاز راه هستیم.
-… ما نیاز داریم مجتهدانی و فیلسوفانی و محققانی و پژوهشگرانی داشته باشیم که هم‌دستی عمیق در قلمرو علوم اسلامی و اجتهاد سنتی داشته باشند و درعین‌حال در آن نمانند بلکه عرصه‌های نو را کشف بکنند و با تلاش خود به سمت آن طرح‌واره تمدن اسلامی حرکت بکنند.
انقلاب اسلامی؛ مقدمه ای برای حرکت در مسیر تمدن اسلامی
ایشان در پایان ابراز عقیده کردند؛ انقلاب اسلامی آغازی و مقدمه‌ای برای حرکت امت اسلام برای آن طرح‌واره تمدن اسلامی است و در این مسیر با همه سختی‌هایی که در ذات آن هست باید علیرغم همه دشمنی ها این مسیر را پیمود. پیمودن این مسیر نیازمند پرورش مجتهدانی در تراز بالا و مجاهدانی در تراز بالاست، این اجتهاد و جهاد اگر به هم پیوند بخورد می‌شود به سمت آن طرح‌واره تمدن اسلام حرکت کرد.
ما سرمایه‌های بزرگ و خوبی داریم و امیدواریم که حوزه ما و نسل جوان و کوشا و پویای ما با این رویکرد بلند به سمت این آفاق باز و گسترده حرکت کنند.
برنامه آموزشی مدرسه بهاره فقه تربیتی و نیازهای تربیتی جامعه اسلامی (فصل دوم) به شرح ذیل می باشد:
- مؤسسه عالی فقه و علوم انسانی
- مدرسه عالی فقه دارالهدی
- مرکز تخصصی اخلاق دارالهدی
- مؤسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا (ع)
- مدرسه تخصصی فقه امام کاظم (ع)
- مدیریت حوزه علمیه خواهران استان قم
- مدرسه قرآن و عترت
- مرکز تخصصی نماز
- موسسه آموزش عالی اخلاق و تربیت
- مرکز تخصصی قرآن امام علی بن ابی طالب (ع)
- مؤسسه علوم اسلامی و مطالعات اجتماعی مفتاح اندیشه
همکاران رسانه‌ای:
- رادیو معارف؛
- پایگاه خبری تحلیلی صدای حوزه.
بیشتر بخوانید:
دومین دوره مدرسه مجازی فقه تربیتی با هدف حل مسائل تربیتی جامعه
